Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο Ιταλός Βοκκάκιος (Giovanni Boccacio, 1313-1375) αποτελεί μαζί με τον Δάντη (Dante Alighieri) και τον Πετράρχη (Francesco Petrarca) τη μεγάλη τριάδα λογοτεχνών που γέννησε η Τοσκάνη την ίδια περίπου εποχή (τέλη 13ου αιώνα - 14ος αιώνας μ.Χ.). Η συγγραφική του δραστηριότητα κράτησε τριάντα περίπου χρόνια (1334- 1365) και απέδωσε πάνω από είκοσι έργα: ποιήματα, διηγήματα, βιογραφίες, γεωγραφικά, φιλολογικά και εγκυκλοπαιδικά. Το πιο ώριμο και μαζί το πιο γνωστό και πολυσυζητημένο απ' αυτά είναι το Δεκαήμερο, έργο εκτενές πολλών εκατοντάδων σελίδων. Το Δεκαήμερο αποτελείται από εκατόν διηγήσεις που τις αφηγούνται δέκα άτομα μέσα σε δέκα μέρες. Στις διηγήσεις αυτές υπάρχει συχνή αναφορά και στην Κύπρο.

Ο κόσμος που παρελαύνει μέσα στις εκατόν ιστορίες του Δεκαήμερου είναι σχεδόν αποκλειστικά ο κόσμος της εποχής του συγγραφέα, δηλαδή ο 14ος αιώνας και τα χρόνια που αμέσως προηγήθηκαν. Ο κόσμος αυτός, σύνθεση των στοιχείων που τον αποτελούσαν: της κοινωνικής του διαστρωμάτωσης, της γεωγραφικής και εθνολογικής του κατανομής, των θρησκευτικών και ηθικών του προσανατολισμών, των αρετών και των αδυναμιών του, της πολιτιστικής του παράδοσης και των νέων του κατευθύνσεων, δεν μπορούσε παρά να περιλαμβάνει και την Κύπρο.

Η Κύπρος, συνεχίζοντας τον μοιραίο ιστορικό της ρόλο που καθόριζε η γεωγραφική της θέση στην ανατολική Μεσόγειο, αποτελούσε στα χρόνια αυτά προέκταση του ιπποτικού μεσαιωνικού κόσμου της Δύσης, μπολιασμένου πάνω στην τοπική ελληνική παράδοση. Κάτω από την εξουσία των Φράγκων, με ισχυρές βενετικές και γενουατικές παροικίες, βρισκόταν στο επίκεντρο των συμφερόντων των δυνάμεων της Δύσης και της Ανατολής, και στο κέντρο των δρόμων της ανατολικής θάλασσας. Έμποροι της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, σταυροφόροι πολεμιστές και τυχοδιώκτες, προσκυνητές των Αγίων Τόπων, βασιλιάδες και αυλικοί, μηχανορράφοι και τροβαδούροι, πλούσιοι φεουδάρχες και φτωχοί δουλοπάροικοι, μορφωμένοι και άξεστοι, αγαθοί και πονηροί, ιππότες και κάστρα, έρωτες και γενναιοφροσύνες, εμπορεύματα και άλλα αγαθά, συνέθεταν τον κόσμο της Κύπρου, γνώριμο σε όλες τις άλλες περιοχές της τότε γνωστής οικουμένης.

Πρόσωπα, γεγονότα και πράγματα του κόσμου αυτού της Κύπρου εμφανίζονται στο Δεκαήμερο. Το εμπόριο του νησιού, οι ναυτικοί του, οι σχέσεις του με τις άλλες χώρες, οι επισκέπτες του, ο πλούτος του, η φύση του, έχουν εκεί τη θέση τους. Σε εφτά διαφορετικές ιστορίες αναφέρεται κατ' επανάληψη η Κύπρος. Και πρώτα οι πόλεις της: η Λευκωσία, το κέντρο του νησιού, όπου εδρεύουν οι κατά καιρούς Φράγκοι βασιλιάδες, στους οποίους απευθύνονται άτομα με ποικίλες ανάγκες˙ η Πάφος, πόλη με εμπόρους και πρώτος σταθμός των ταξιδιωτών που φθάνουν από τη Δύση˙ η Αμμόχωστος με το πολυσύχναστο λιμάνι της και τους «παλιανθρώπους» του. Η φυσική ομορφιά του νησιού παρουσιάζεται σε μια από τις ιστορίες: δάση, κρήνες και δροσερή χλόη συνθέτουν ένα γοητευτικό και ερωτογόνο περιβάλλον.

Η Κύπρος δεν έχει μόνο τα δικά της πλούσια προϊόντα, από τα οποία ξεχωρίζουν το πάντα ξακουστό κρασί της, που το πίνουν σε πολλές πόλεις της Ιταλίας με την ευκαιρία εξαιρετικών περιστάσεων, και τα «κατάλευκα λινά της», που σκεπάζουν λαμπρά ιταλικά κρεβάτια, αλλά και τα προϊόντα που εισάγονται άφθονα από παντού. Έμποροι ξένοι φθάνουν κάθε μέρα από πόλεις της Δύσης (αναφέρονται ονομαστικά το Ραβέλλο της ιταλικής Καμπανίας, η Φλωρεντία και η Αγκόνα), μερικοί απ' αυτούς πλουτίζουν και επιστρέφουν πλούσιοι στον τόπο τους, ενώ άλλοι, μπροστά στη μεγάλη προσφορά των ειδών τους στην κυπριακή αγορά, αναγκάζονται να τα πουλήσουν σε εξευτελιστικές τιμές καταλήγοντας σε χρεοκοπία. Καράβια πουλιούνται και αγοράζονται. Ένας Πάφιος έμπορος ταξιδεύει στη Ρόδο και στην Αρμενία. Άλλοι έμποροι του νησιού διασχίζουν την Ιταλία, σταματούν στην Παβία και στο Μιλάνο, έχοντας τελικό προορισμό τους το Παρίσι. Κύπριοι ταξιδεύουν στην Αλεξάνδρεια, όπου κερδίζουν υψηλές θέσεις κοντά σε Άραβες σουλτάνους, άλλοι καταφεύγουν στην Κρήτη, ενώ Κυπρίες κοπέλες παντρεύονται με ευγενείς της Ρόδου συνδέοντας με επιγαμία τα δυο νησιά. Σε μια από τις ιστορίες του Δεκαήμερου μαθαίνουμε για «παλιά κυπριώτικα χρονικά», ενώ σε άλλη περίπτωση στις πόλεις της Κύπρου τραγουδιούνται από τροβαδούρους τραγούδια συνθεμένα στη Φλωρεντία, πατρίδα του Βοκκάκιου. Εκείνο που επίσης τονίζεται είναι η ομορφιά, η κορμοστασιά και η ευγένεια των Κυπρίων.

Ιδιαίτερη προσοχή αξίζει στο γεγονός ότι από τους Κυπρίους που αναφέρονται ονομαστικά, εκτός από τον βασιλιά του νησιού, όλοι οι άλλοι έχουν ελληνικά ονόματα και μάλιστα αρχαιοπρεπή: Αντίγονος, Αρίστιππος, Κίμων, Ιφιγένεια.

Αναλυτικότερα, οι αξιολογότερες αναφορές της Κύπρου στο Δεκαήμερο είναι οι ακόλουθες:

1. Ημέρα Α, ιστορία ενάτη: Είναι η πιο σύντομη από τις ιστορίες του βιβλίου και έχει τον τίτλο «Ο Νωθρός Βασιλιάς». Μια ευγενής κυρία από τη Γασκώνη, επιστρέφοντας από προσκύνημα του Παναγίου Τάφου, σταματά στο λιμάνι της Αμμοχώστου, όπου την προσβάλλουν πρόστυχα «κάποιοι παλιάνθρωποι». Σκοπεύει να παραπονεθεί στον βασιλιά, αλλά της υποδεικνύεται ότι αυτός είναι τόσο νωθρός και μαλθακός, που δέχεται με αξιοκατάκριτη αδιαφορία ακόμη και τις προσβολές στο πρόσωπό του. Η κυρία όμως δεν απογοητεύεται, πηγαίνει σ' αυτόν, του μιλά έντονα για την υπόθεσή της και του υποδεικνύει και τη δική του κατάντια. Αυτό ξυπνά το νωθρό βασιλιά που τιμωρεί αυστηρά όσους πρόσβαλαν την κυρία και διώκει αμείλικτα όσους προσβάλλουν το βασιλικό του στέμμα.

2. Ημέρα Β, ιστορία τέταρτη: Τίτλος της ιστορίας «Η Τρικυμία». Κάποιος πλούσιος Ιταλός από την πόλη Ραβέλλο της Καμπανίας,  θέλοντας να αυξήσει τον πλούτο του, αγοράζει ένα μεγάλο καράβι, μετατρέπει όλη την περιουσία του σε εμπορεύματα και τα φέρνει στην Κύπρο για να τα πουλήσει. Επειδή όμως ο πλούτος του νησιού είχε τραβήξει πολλούς εμπόρους με όμοιες πραμάτειες, αναγκάζεται να πουλήσει τις δικές του σε εξευτελιστικές τιμές. Για να μη γυρίσει πάμπτωχος στην Ιταλία αγοράζει με τα χρήματα που μάζεψε ένα μικρό γρήγορο καράβι που το μετατρέπει σε πειρατικό κι αρχίζει να κουρσεύει άλλα καράβια στις θάλασσες.

3. Ημέρα Β, ιστορία έβδομη: Με τον τίτλο «Οι Χίλιες και Μια Νύχτες της Αλατιέλ», είναι μια από τις εκτενέστερες ιστορίες του Δεκαήμερου. Ο σουλτάνος της Βαβυλώνος αρραβωνιάζει την κόρη του με τον βασιλιά του Μαρόκου και τη στέλλει για να παντρευτούν. Ένα ναυάγιο και άλλες περιπέτειες την κάνουν, μέσα σε τέσσερα χρόνια, να περάσει στα χέρια οκτώ ανδρών. Στο τέλος επιστρέφει στον πατέρα της και παντρεύεται τον βασιλιά του Μαρόκου. Ο όγδοος άντρας της είναι ένας Κυπριώτης έμπορος που τον συναντά στη Σμύρνη και που τη φέρνει στην πόλη του, την Πάφο, όπου η Αλατιέλ μένει  αρκετό  καιρό. Με τις ενέργειες όμως κάποιου παλιού γνωστού της από την Αλεξάνδρεια που έτυχε να περάσει από την Πάφο, και με έγκριση του βασιλιά της Κύπρου, επιστρέφει στον πατέρα της, ο οποίος στέλλει δώρα και ευχαριστίες στον Κύπριο βασιλιά για τις περιποιήσεις του προς τη θυγατέρα του.

4. Ημέρα Γ, ιστορία έβδομη: Τίτλος της ιστορίας «Η Παλιά Ερωμένη». Ένας νέος από τη Φλωρεντία, απογοητευμένος από τη στάση της ερωμένης του, πηγαίνει στην Αγκόνα κι από εκεί με πλοίο καταλήγει στην Κύπρο. Οι λεπτοί του τρόποι και οι ικανότητές του προσελκύουν την προσοχή ενός Κυπρίου εμπόρου που τον κάνει συνεταίρο στις επιχειρήσεις του. Με την ευσυνειδησία και την επιτηδειότητά του γίνεται πλούσιος. Μένει στην Κύπρο επτά χρόνια. Μια μέρα όμως ακούει να τραγουδούν το τραγούδι που είχε συνθέσει ο ίδιος στη Φλωρεντία για την ερωμένη του. Ξυπνά μέσα του η νοσταλγία και ετοιμάζεται να γυρίσει στην Ιταλία.

5. Ημέρα Ε, ιστορία πρώτη: Στην ιστορία αυτή, με τον τίτλο «Ερωτική Εκπαίδευση», ένας Κύπριος νέος, «ηλίθιος και άξεστος», ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Εξαιτίας του έρωτά του αυτού ξυπνά, μορφώνεται και γίνεται ήρωας περιπετειών και κατορθωμάτων στη Ρόδο, πράγμα που προκαλεί για καιρό μεγάλη αναταραχή ανάμεσα στα δυο νησιά.

6. Ημέρα Η, ιστορία δέκατη: Η ιστορία έχει τον τίτλο «Επικίνδυνος Δεσμός» και μιλά για ένα έμπορο που φθάνει στο Παλέρμο της Σικελίας, όπου μια κυρά, προσποιούμενη την ερωτευμένη μαζί του, προσπαθεί να του φάει το εμπόρευμα. Κατά την εξέλιξη των επεισοδίων της ιστορίας αυτής αναφέρονται: Ένα σκέπασμα κρεβατιού από κατάλευκο λινό της Κύπρου και οι κολόνες ενός πλούσια σκαλισμένου κρεβατιού «στολισμένες με πουλιά της Κύπρου».

7. Ημέρα Ι, ιστορία ένατη: Τίτλος της ιστορίας, «Αεροπορική Επιστροφή». Ο σουλτάνος της Βαβυλώνος θέλοντας να κατασκοπεύσει τις ετοιμασίες των Σταυροφόρων στην Ευρώπη, παίρνει μαζί του δυο αξιωματούχους και τρεις υπηρέτες και φθάνει πρώτα στην Ιταλία. Εκεί φιλοξενείται σ' ένα εξοχικό σπίτι Ιταλού ευπατρίδη από την Παβία. Ο Ιταλός ευγενής, αφού τους περιποιήθηκε πρώτα, ρώτησε ποιοι ήταν. Ο σουλτάνος της Βαβυλώνος απάντησε ότι ήταν Κύπριοι έμποροι που πήγαιναν στο Παρίσι για δουλειές τους. Κι ο Ιταλός οικοδεσπότης είπε; «Να ‘δινε ο Θεός να βγάζει ο τόπος μας ευπατρίδες όμοιους με τους Κυπριώτες εμπόρους που έχω μπροστά μου».

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια