Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Με την ονομασία αυτή είναι γνωστοί τέσσερις συνολικά κύκλοι συνομιλιών για το Κυπριακό ζήτημα, που διεξήχθησαν στην αυστριακή πρωτεύουσα το 1975-1976. Οι συνομιλίες αυτές, που ήσαν οι πρώτες σοβαρές προσεγγίσεις του Κυπριακού μετά την τραγωδία της τουρκικής εισβολής του καλοκαιριού του 1974, συνεκλήθησαν από τον τότε γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ ύστερα από πολλές διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, και διεξήχθησαν υπό την προεδρία και καθοδήγησή του. Την ελληνική κυπριακή πλευρά εκπροσώπησε ο τότε πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης και την τουρκική κυπριακή πλευρά ο Ραούφ Ντενκτάς.

Ο πρώτος κύκλος συνομιλιών άρχισε στις 28 Απριλίου του 1975 και τερματίστηκε στις 3 Μαΐου του 1975 (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ). Κατ' αυτές συμφωνήθηκε η σύσταση συνταγματικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων για εξέταση του θέματος των εξουσιών και λειτουργιών μιας κεντρικής κυβέρνησης. Η επιτροπή άρχισε τις εργασίες της στη Λευκωσία στις 12 Μαΐου του 1975.

Ο δεύτερος κύκλος άρχισε στις 5 Ιουνίου του 1975 και τερματίστηκε δυο μέρες αργότερα, χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Ο τρίτος κύκλος συνομιλιών άρχισε στις 31 Ιουλίου κι έληξε στις 2 Αυγούστου του 1975.

Συμφωνήθηκαν επίσης διάφορα ζητήματα ανθρωπιστικής φύσεως, που αφορούσαν Ελληνοκυπρίους που βρίσκονταν στον κατεχόμενο βορρά και Τουρκοκυπρίους που βρίσκονταν στον νότο. Συμφωνήθηκε παράλληλα όπως η συνέχεια των συνομιλιών γίνει στη Νέα Υόρκη (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Οι συνομιλίες τελούσαν υπό την αιγίδα του Κούρτ Βάλτνχαιμ, τότε Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.

Αυτή η συμφωνία με την ιδιαίτερη πολιτική, και επιμέρους ανθρωπιστική σημασία, έμεινε γνωστή ως η Συμφωνία της Τρίτης Βιέννης, η οποία αποτελεί έγγραφο των Ηνωμένων Εθνών με αριθμό S/11789, περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

1. Εις τους Τουρκοκυπρίους τους επί του παρόντος διαμένοντας εις το νότιον τμήμα της νήσου θα επιτραπεί, εάν επιθυμούν, να μετακινηθούν εις τον βορράν μετά των υπαρχόντων των, επί τη βάση οργανωμένου προγράμματος και με την βοήθειαν της Ειρηνευτικής Δυνάμεως.
2. Ο κ.Ντενκτάς επανέλαβε, και συνεφωνήθη, ότι οι Ελληνοκύπριοι οι επί του παρόντος διαμένοντες εις το βόρειον τμήμα της νήσου είναι ελεύθεροι να παραμείνουν και ότι θα παρασχεθή εις αυτούς πάσα βοήθεια διά να δύνανται να διάγουν μίαν ομαλήν ζωήν, περιλαμβανομένων διευκολύνσεων εις τον εκπαιδευτικόν τομέα και διά την άσκησιν της θρησκείας των, ως επίσης και ιατρικής περιθάλψεως υπό ειδικών των ιατρών και ελευθέρας διακινήσεως εις τον βορράν.
3. Οι Ελληνοκύπριοι οι επί του παρόντος διαμένοντες εις τον βορράν, οι οποίοι κατόπιν αιτήσεώς των και χωρίς να υποστούν οποιασδήποτε φύσεως πίεσιν, θα εκδηλώσουν την επιθυμίαν να μεταβούν εις τον νότον θα δύνανται να πράξουν τούτο.
4. Η Ειρηνευτική Δύναμις των Ηνωμένων Εθνών θα έχει ελευθέραν είσοδον εις τα Ελληνοκυπριακά χωρία και τόπους διαμονής των Ελληνοκυπρίων εις τον βορράν.
5. Προς εφαρμογήν της ανωτέρω συμφωνίας θα δοθή προτεραιότης εις την επανασύνδεσην οικογενειών, πράγμα το οποίον δύναται ωσαύτως να συνεπάγεται την μεταφοράν αριθμού Ελληνοκυπρίων επί του παρόντος διαβιούντων εις το νότιον τμήμα, εις τον βορράν.

 
Στη Νέα Υόρκη πραγματοποιήθηκε η νέα συνάντηση των εκπροσώπων των δυο πλευρών, στις 8 και 9 Σεπτεμβρίου του 1975, λίγο πριν από την έναρξη των εργασιών της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ. Κατ' αυτές, σχέδιο λύσης του Κυπριακού που είχε υποβάλει η Τουρκία απερρίφθη από τον εκπρόσωπο των Ελληνοκυπρίων. Σχέδιο υπέβαλε κι ο Βάλντχαϊμ, το οποίο απερρίφθη από τον Ντενκτάς πριν ακόμη μελετηθεί από τους Ελληνοκυπρίους. Οι συνομιλίες στη Νέα Υόρκη δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα.

Ακολούθησαν άλλες διαβουλεύσεις, ανάμειξη Αμερικανών και άλλων, συνομιλίες Ελλάδας και Τουρκίας σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες και νέα προσφυγή της Κύπρου στα Ηνωμένα Έθνη.

Ο τέταρτος κύκλος συνομιλιών στη Βιέννη (και ο πέμπτος, μετά τη συνάντηση της Νέας Υόρκης) άρχισε στις 17 Φεβρουαρίου του 1976 και τερματίστηκε 4 μέρες αργότερα, αφού συμφωνήθηκε η μελλοντική γραπτή ανταλλαγή προτάσεων μεταξύ των δυο πλευρών. Μια ειδική διευθέτηση του Γλαύκου Κληρίδη με τον Ραούφ Ντενκτάς που αφορούσε την διαδικασία υποβολής των προτάσεων, με υποχρέωση της ελληνοκυπριακής πλευράς να υποβάλει πρώτη τις δικές της, δημιούργησε σάλο στην Κύπρο και οδήγησε στην παραίτηση του Κληρίδη, λίγο αργότερα και ύστερα από συνέχιση για λίγο των επαφών του με τον Ντενκτάς στη Λευκωσία.

Στη Βιέννη πραγματοποιήθηκαν και πάλι συναντήσεις εκπροσώπων των δυο πλευρών (με συνομιλητή τώρα εκ μέρους των Ελλήνων της Κύπρου τον Τάσσο Παπαδόπουλο), την 31 Μαρτίου του 1977. Για την επανάληψη των συνομιλιών εργάστηκε ο ειδικός αντιπρόσωπος του Προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, ο διπλωμάτης  Κλαρκ Κλίφορντ. 

Στις συνομιλίες προήδρευσε και πάλι ο Βάλντχαΐμ. Κατ' αυτές, η ελληνική κυπριακή πλευρά υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις που συνοδεύονταν από χάρτη για την εδαφική πτυχή του προβλήματος. Προτάσεις υπέβαλε και η άλλη πλευρά (διά του δικού της εκπροσώπου Ουμίτ Σουλεϊμάν Ονάν), που αφορούσαν τη συνταγματική πτυχή του Κυπριακού. Οι συνομιλίες τερματίστηκαν στις 7 Απριλίου , χωρίς ν’ αποδώσουν αποτελέσματα.

Η πρόταση Τάσσου

Στις 31 Μαρτίου 1977 ο Τάσσος Παπαδόπουλος κατέθεσε ενώπιον της Τουρκικής Αντιπροσωπίας στη Βιέννη χάρτη με βάση τον οποίο η Ελληνοκυπριακή πλευρά αποδεχόταν τη διζωνικότητα της Κύπρου. Ο χάρτης ετοιμάστηκε από τους Τάσσο Παπαδόπουλο, Στέλλα Σουλιώτη, Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη,  με τη συμβολή και του Γλαύκου Κληρίδη.

Όπως δήλωσε ο Τ. Παπαδόπουλος («Σημερινή» 25 Αυγούστου 2002) ο ίδιος υπέβαλε στον ΟΗΕ την πρόταση για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, μάλιστα όχι ως κλητήρας του Εθνικού Συμβουλίου, αλλά ως πρόεδρος της Επιτροπής που συνέταξε τις προτάσεις, το τελικό κείμενο των οποίων έγινε από τον Μακάριο και τον ίδιο.

Η απόφαση για ετοιμασία «διζωνικού» χάρτη από την κυπριακή κυβέρνηση είχε παρθεί σε συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου (17 Φεβρουαρίου 1977). Μόνος διαφωνήσας ήταν ο Δρ Βάσος Λυσσαρίδης. (Άρθρο Κ. Βενιζέλου, «Φιλελεύθερος» 18 Φεβρουαρίου 2015).

Σύμφωνα και με τα βρετανικά αποδεσμευμένα έγγραφα, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος παρασκηνιακά είχε και εκείνος αποδεχθεί τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία από το 1975/1976 και δεχόταν να παραχωρούσαν στους Τουρκοκυπρίους μέχρι και 25% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά απέφυγε να δεσμευθεί ενυπογράφως  εκτός από τον χάρτη που προσέφερε στους Τ/κ το 19,7% και το αεροδρόμιο της Τύμπου.

Βλέπε και Πενταμερείς Διασκέψεις

Οι συνομιλίες της Βιέννης είναι μέρος μακρών και ατερμόνων συζητήσεων για το Κυπριακό, που πέρασε από πολλές φάσεις και διαφοροποιήσεις και που δεν έχει βρει τη λύση του.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια