Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Με την ονομασία βιβλιοθήκη υποδηλώνεται η συλλογή βιβλίων με συγκεκριμένο σύστημα ταξινόμησης, με σκοπό τη διατήρηση και διάδοση της καταγραμμένης γνώσης. Κατ' ακολουθίαν, η λέξη υποδηλώνει και το κτίριο στο οποίο βρίσκεται η συλλογή βιβλίων, καθώς και το έπιπλο στο οποίο ταξινομούνται.

Οι πρώτες βιβλιοθήκες αναφέρεται ότι είχαν συγκροτηθεί από του 7ο π.Χ. αιώνα (Βαβυλώνα) και τον 4ο π.Χ. αιώνα (Ελλάδα). Στον Κλασσικό ελληνικό κόσμο υφίσταντο τόσο δημόσιες, όσο και ιδιωτικές βιβλιοθήκες, πράγμα που συνέβαινε και κατά την Ελληνιστική εποχή και κατά τη Ρωμαϊκή. Η σημαντικότερη βιβλιοθήκη του αρχαίου κόσμου εθεωρείτο εκείνη της Αλεξανδρείας, έργο κυρίως του Πτολεμαίου Β' Φιλαδέλφου (285 - 246 π.Χ.).

Στην Κύπρο θεωρείται πιθανό ότι ο θεσμός των δημοσίων βιβλιοθηκών υφίστατο πριν από το 45 μ.Χ., κι ότι τέτοιες είχαν ίσως ιδρυθεί κατά την Ελληνιστική εποχή. Τούτο προκύπτει από το κείμενο επιγραφής της Ρωμαϊκής εποχής που βρέθηκε στους Σόλους, στο οποίο αναφέρεται ένας Απολλώνιος επιμελητής. Ο Απολλώνιος αυτός κατείχε, σύμφωνα προς την επιγραφή, και το αξίωμα του επιμελητή στο βιβλιοφυλάκιον των Σόλων. Παρά το ότι μερικοί υπεστήριζαν ότι το βιβλιοφυλάκιον αυτό ήταν ίσως το δημόσιο αρχείο της πόλης, θεωρείται πιο πιθανό ότι πρόκειται για τη δημόσια βιβλιοθήκη των Σόλων, πράγμα που σημαίνει ότι από τότε λειτουργούσε ήδη στις σημαντικές, τουλάχιστον, πόλεις της Κύπρου ο θεσμός των δημοσίων βιβλιοθηκών.

Ο θεσμός των δημοσίων βιβλιοθηκών για εξυπηρέτηση του κοινού δεν λειτουργούσε στην Κύπρο κατά τη Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία. Ωστόσο κατά την Τουρκοκρατία βιβλία, κυρίως θρησκευτικού περιεχομένου, έφθαναν στην Κύπρο από τη Βενετία και αλλού κι εμπλούτιζαν τις συλλογές μοναστηριών, μητροπόλεων, πλουσίων ατόμων, λεσχών κλπ. Περί το τέλος της Τουρκοκρατίας άρχισαν να σχηματίζονται οι πρώτες βιβλιοθήκες, που ιδρύθηκαν και εξυπηρετούσαν βασικά ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας, και ιδίως από τις αρχές του 20ού αιώνα, άρχισαν να σχηματίζονται διάφορες σημαντικές βιβλιοθήκες.

Σήμερα υπάρχουν στην Κύπρο εκατοντάδες βιβλιοθήκες και πολύτιμες συλλογές βιβλίων, δεν υφίσταται όμως ενιαία Κρατική Βιβλιοθήκη, και ενιαία καταλογογράφηση. Γι' αυτό πολυτιμότατα όσο και σπάνια βιβλία (όπως λόγου χάριν η συλλογή του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ' που βρίσκεται στην Αρχιεπισκοπή), καθώς και τεράστιος αριθμός από κώδικες, κατάστιχα, κρατικά και άλλα έγγραφα διαφόρων εποχών, παραμένουν ως σημαντικό υλικό απρόσιτο στο ευρύ κοινό και στους μελετητές.

Οι υφιστάμενες σήμερα βιβλιοθήκες μπορούν να ταξινομηθούν σε διάφορες κατηγορίες:

Δημόσιες βιβλιοθήκες: Μέχρι το 1974 λειτουργούσαν σ’ ολόκληρη την Κύπρο 107 δημόσιες βιβλιοθήκες στις πόλεις και σε πολλά χωριά (κοινοτικές), κι απ' αυτές οι 36 βρίσκονταν στις περιοχές που κατελήφθησαν από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής. Στις δημόσιες βιβλιοθήκες περιλαμβάνονται τόσο κρατικές (βιβλιοθήκες υπουργείου Παιδείας, Κυπριακή Δημόσια, Ελληνικής Κοινοτικής Συνελεύσεως κ.ά.), όσο και εκκλησιαστικές (βιβλιοθήκη Αρχιεπισκοπής, Φανερωμένης κ.ά.), και δημοτικές (ιδιοκτησία των Δήμων, με πιο γνωστές εκείνες του Δήμου Λευκωσίας, του Δήμου Λεμεσού και του Δήμου Αμμοχώστου. Της τελευταίας αγνοείται η τύχη από το 1974.

Σχολικές βιβλιοθήκες: Τέτοιες βιβλιοθήκες λειτουργούν σε όλα ανεξαίρετα τα εκπαιδευτήρια της Κύπρου, όλων των βαθμών εκπαίδευσης, στις πόλεις και στα χωριά. Γνωστότερες είναι η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη του Παγκυπρίου Γυμνασίου, η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, η βιβλιοθήκη του Λανιτείου Γυμνασίου Λεμεσού, η βιβλιοθήκη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η βιβλιοθήκη της Α' Τεχνικής Σχολής Λευκωσίας, η βιβλιοθήκη του Παγκυπρίου Λυκείου Λάρνακος και άλλες.

Βιβλιοθήκες κυβερνητικών τμημάτων: Λειτουργούν διάφορες βιβλιοθήκες σε αρκετά κυβερνητικά τμήματα, περισσότερο εξειδικευμένες, όπως οι βιβλιοθήκες του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών, του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, του Τμήματος Αρχαιοτήτων, του υπουργείου Παιδείας κ.ά.

Βιβλιοθήκες ξένων πρεσβειών: Στη Λευκωσία, πολλές ξένες διπλωματικές αποστολές διαθέτουν και δικές τους βιβλιοθήκες που εξυπηρετούν και το κοινό. Οι πιο σημαντικές είναι του Αμερικανικού Κέντρου, του Ρωσικού Πολιτιστικού Κέντρου, του Βρεττανικού Συμβουλίου, του Ινστιτούτου Γκαίτε κ.ά.

Ιδιωτικές βιβλιοθήκες: Οι γνωστότερες και πιο σημαντικές από αυτές είναι οι βιβλιοθήκες Μ. Μαραγκού και Ε. Λοΐζου. Και οι δυο βρίσκονταν στην Αμμόχωστο και από το 1974 αγνοείται η τύχη τους.

Περιοδεύουσες βιβλιοθήκες: Ο θεσμός των περιοδευουσών βιβλιοθηκών λειτούργησε για σειρά ετών υπό την ευθύνη του υπουργείου Παιδείας. Υπήρχαν 5 κινητές μονάδες. Οι βιβλιοθήκες αυτές διέθεταν περί τις 25.000 τόμους και εξυπηρετούσαν 184 χωριά τα οποία επισκέπτονταν κάθε 21 ημέρες. Ήταν δανειστικές.

Υπάρχουν επίσης διάφορες άλλες βιβλιοθήκες οργανισμών, όπως η σημαντική βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (Λευκωσία) που πρόσφατα απέκτησε και την συλλογή βιβλίων του γνωστού αρχαιολόγου Κλώντ Σαίφερ. Γνωστές ιδιωτικές βιβλιοθήκες είναι επίσης εκείνες των Θεμ. Δέρβη (πωλήθηκε εκτός Κύπρου), Αχ. Αιμιλιανίδη, Κ.Π. Κύρρη, Θ. Παπαδόπουλου, Α. Παυλίδη κ.ά.