Αναξ-άνασσα
Ο άναξ ήταν ο ανώτατος άρχοντας στη μυκηναϊκή και ομηρική κοινωνία. Η ύπαρξή του μαρτυρείται στις επιγραφές της Γραμμικής Β γραφής (wa-na -ka). Εκτός από πολιτικός ήταν και στρατιωτικός αρχηγός. Αυτός κανόνιζε τις παραγγελίες όπλων, μεριμνούσε για τον εξοπλισμό των αρμάτων, την επιστράτευση και στελέχωση του στρατού. Ως ανώτατος άρχοντας ο άναξ ήταν επίσης υπεύθυνος και για την θρησκευτική ζωή στην επικράτειά του. Σ' αυτό του το καθήκον είχε τη βοήθεια των ιερέων που αποτελούσαν ξεχωριστή τάξη.
Βλέπε λήμμα: Γραφή και Αχαιοί και Κύπρος
Στην Κύπρο, όπου έχουν επιβιώσει πολλοί θεσμοί της μυκηναϊκής κοινωνίας, η λέξη σήμαινε δυο διαφορετικά πράγματα:
α. Σύμφωνα προς μια μαρτυρία του Αριστοτέλη (απόσπ. 483) που αναφέρεται στα λεξικά του Αρποκρατίωνα (εκδ. Dindorf, 1853) και της Σούδας (εκδ. Adler, 1924), άνακτες εκαλούντο οι γιοι και αδελφοί των βασιλιάδων, ενώ άνασσαι εκαλούντο οι αδελφές και οι γυναίκες τους. Το σχετικό απόσπασμα αναφέρει: Ἀριστοτέλης γοῦν ἐν τῇ Κυπρίων Πολιτείᾳ φησί «καλοῦνται δέ οἱ υἱοί μέν καί ἀδελφοί τοῦ βασιλέως ἂνακτες, αἱ δέ ἀδελφαί καί γυναῖκες ἂνασσαι». Με τη μαρτυρία αυτή συμφωνούν και οι επιγραφές.
β. Άνασσα προσαγορευόταν επίσης η θεά Αφροδίτη. Στην Πάφο τουλάχιστον, όπως μαρτυρούν και πάλι οι επιγραφές, ο βασιλιάς ήταν και ὁ ἱερεύς τᾶς Fανάσ[σ]ας.
Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη θεά
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια