«Ανακάλημα της Κωνσταντινουπόλεως»

Δημοτικό θρηνητικό ποίημα για την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, που γράφτηκε στην Κύπρο. Στο θρηνητικό αυτό έργο παρουσιάζεται, μεταξύ άλλων, ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος να ζητά κατά τις τελευταίες του στιγμές να αποκοπεί η κεφαλή του και να σταλεί στην Κρήτη. Θεωρείται ότι το ποίημα περικλείει συμβολισμό της αντίληψης ότι η Κρήτη έπρεπε να γίνει ο θεματοφύλακας της κληρονομιάς του καταλυθέντος Βυζαντίου.Έκδοση του έργου έγινε στην Ελλάδα από τον Εμμ. Κριαρά στα 1956.

Το ανακάλημα της Κωνσταντινόπολης

Το θρηνητικό αυτό ποίημα αποτελείται από 118 δεκαπεντασύλλαβους στίχους και γράφτηκε, πιθανότατα, σύγχρονα, με το γεγονός που ιστορεί, από άγνωστο ποιητή. Ο ποιητής του, σύμφωνα με νεότερη άποψη του Κριαρά, είναι Κύπριος. Περιγράφει με απλό και συγκινητικό τρόπο την άλωση και καταστροφή της Πόλης από τους Τούρκους το 1453, τις ταλαιπωρίες των Ελλήνων και τις τελευταίες στιγμές του αυτοκράτορα.

5	Θρήνος κλαυθμός και οδυρμός και στεναγμός και λύπη, Θλίψις απαραμύθητος έπεσεν τοις Ρωμαίοις. Εχάσασιν το σπίτιν τους, την Πόλιν την αγία, το θάρρος και το καύχημα και την απαντοχήν τους. Τις το 'πεν; Τις το μήνυσε; Πότε 'λθεν το μαντάτο;
10	Καράβιν εκατέβαινε στα μέρη της Τενέδου και κάτεργον το υπάντησε, στέκει και αναρωτά το: - «Καράβιν, πόθεν έρκεσαι και πόθεν κατεβαίνεις;» - «Έρκομαι ακ τ' ανάθεμα κι εκ το βαρύν το σκότος. ακ την αστραποχάλαζην, ακ την ανεμοζάλην·
15	απέ την Πόλην έρχομαι την αστραποκαμένην. Εγώ γομάριν δε βαστώ, αμέ μαντάτα φέρνω κακά δια τους χριστιανούς, πικρά και δολωμένα. ................................................................ Ήλιε μου, ανάτειλε παντού, σ' ούλον τον κόσμον φέγγε κι έκτεινε τας ακτίνας σου σ' όλην την οικουμένη
20	κι εις την Κωσταντινόπολην, την πρώτην φουμισμένην και τώρα την Τουρκόπολην, δεν πρέπει πιο να φέγγεις. Αλλ' ουδέ τας ακτίνας σου πρέπει εκεί να στέλλεις να βλέπουν τ' άνομα σκυλιά τες ανομίες να κάμνουν, να ποίσου στάβλους εκκλησιές, να καίουν τας εικόνας
25	να σχίζουν, να καταπατούν τα 'λόχρυσα βαγγέλια, να καθυβρίζουν τους σταυρούς, να τους κατατσακίζουν , να παίρνουσιν τ' ασήμια τους και τα μαργαριτάρια και των αγίων τα λείψανα τα μοσχομυρισμένα να καίουν, ν' αφανίζουσιν, στη θάλασσα να ρίπτουν,
	να παίρνουν τα λιθάρια των και την ευκόσμησίν των και στ' άγια δισκοπότηρα κούπες κρασί να πίνουν.

ανακάλημα: θρήνος (ρ. ανακαλιέμαι στην Κύπρο).
απαραμύθητος: απαρηγόρητος.
απαντοχή: ελπίδα.
κάτεργον: πλοίο.
υπαντώ: συναντώ.
ακ (+αιτιατ.): από.
αστροποχάλαζη: αστραπή με χαλάζι, συμφορά.
γομάρι: φορτίο πλοίου.
αμέ: αλλά.
δολωμένος (για πράγματα): δολερός, δόλιος.
φέγγω: φωτίζω.
φουμισμένος: φημισμένος.
ποίσουν (ποιήσουν): κάνουν.
λιθάρι: πολύτιμος λίθος.
ευκόσμησις: τα στολίδια.

Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας

Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης