Βασιλιτζιά
Λέγεται και βασιλικόχορτον. Ώκιμον, είδος δικότυλου φυτού της τάξης των Σωληνανθών, που ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Επιστημ. όνομα: Ocimum basilicum. Αγγλικά: Sweet basil.
Η βασιλιτζ'ιά είναι φυτό που αυτοφύεται στην Ανατολή (Ινδία, Ιράν) και καλλιεργείται σε χώρες της Ευρώπης και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν είναι αυτοφυές στην Κύπρο, αλλά καλλιεργείται από πολλά χρόνια, σχεδόν σε κάθε σπίτι, κυρίως στα χωριά. Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες του φυτού αυτού που διακρίνονται μεταξύ τους κυρίως από το σχήμα και μέγεθος των φύλλων τους, και είναι γνωστές ως βασιλιτζ'ιά πλατύφυλλη, ψιντρή, σγουρή κλπ. Είναι ετήσιο φυτό, ποώδες, με έντονο ευχάριστο άρωμα. Τα φύλλα του, αποξηραμένα, χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα σε διάφορα φαγητά. Χρησιμοποιούνται επίσης στην φαρμακευτική.
Βλέπε λήμμα: Ιατρική
Το φυτό αυτό, χαρακτηριστικό της αυλής σχεδόν κάθε κυπριακού χωριάτικου σπιτιού, απετέλεσε και ερωτικό σύμβολο. Όπως και στην Ελλάδα, έτσι και στην Κύπρο ο βασιλικός είναι φυτό που απασχόλησε πολύ τόσο την λαϊκή όσο και την έντεχνη ποίηση, απαντάται δε και σε κυπριακές παροιμίες, όπως: Βασιλιτζ'ιά τζι' αν μαραθθεί, την μυρωδκιάν της έσ'ει.
Πρβλ. επίσης αρκετά κυπριακά τραγούδια, όπως το γνωστότατο:
Ψιντρή βασιλιτζ'ιά μου τζ'αί αερούσα μου,
στημ' μέσην των βυζ'ιών σου νά 'ταν η σούσα μου....
Στην περίπτωση αυτή, το φυτό συμβολίζει την αγαπημένη νέα γυναίκα που προκαλεί τον ερωτικό πόθο. Την βασιλιτζ'ιάν ως ερωτικό σύμβολο καταξιώνουν τραγούδια όπως:
Έναν κλωνίν βασιλιτζ'ιάν
για μέναν, κόρη, κόψε,
μυρίστου το τζ'αι δώσμου το,
ν' αναστηθώ τζ'αι πόψε...
Ένα κλωνί βασιλιτζ'ιά, εξάλλου, στερεωμένο στο αυτί, ήταν το χαρακτηριστικό σημείο αναγνώρισης των ερωτευμένων παλικαριών σε παλαιότερα χρόνια.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια