Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τρόπος παράστασης της Κυπρίας θεάς, δημοφιλής και γνωστότερος κυρίως από το αριστούργημα του Έλληνα ζωγράφου Απελλή, ο οποίος ήταν επίσης γνωστός και ως προσωπογράφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ως ασύγκριτος δάσκαλος του χρώματος και του ζωγραφικού σχεδίου.

Ο πίνακάς του Αφροδίτη Αναδυομένη που δεν σώθηκε μέχρι σήμερα αλλά κόσμησε για 300 ολόκληρα χρόνια το Ασκληπιείο στην Κω, παρίστανε τη σκηνή της γέννησης της Κύπριδας από τη θάλασσα.

Η ομορφιά της Αφροδίτης στον πίνακα αυτό ήταν τόσο σπάνια, που η παράδοση λέει ότι εμφανίστηκε η ίδια η θεά στον καλλιτέχνη. Όμως στην πραγματικότητα η Αναδυομένη χρωστούσε την ομορφιά της σε μια θνητή, πιθανόν στην Πανκάσπη από τη Λάρισα, εταίρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Αναπαράσταση της σύνθεσης του αριστουργήματος του Απελλή είναι πολύ δύσκολη, επειδή σχετικές πληροφορίες υπάρχουν μόνο στις φιλολογικές πηγές, οι οποίες όμως κυρίως εκφράζουν θαυμασμό για την ομορφιά της θεάς του έρωτα. Έτσι για το έργο του Απελλή μόνο ένα στοιχείο της σύνθεσης είναι σίγουρο: η θεά Αφροδίτη με τα δυο της χέρια στίβει τα μαλλιά της από τον αφρό της θάλασσας. Υποθέτουμε επίσης ότι η γυμνότητα της θεάς περιοριζόταν στο πάνω μέρος του σώματός της.

Άλλες λεπτομέρειες χάνονται στις λακωνικές πληροφορίες των αρχαίων συγγραφέων και στην υποκειμενικότητα των σημερινών απόψεων. Όσον αφορά την ιστορία του πίνακα, μαθαίνουμε από τις πηγές, ότι το έργο του Απελλή ήταν στην Κω μέχρι τον 8ο μ.Χ. αι. και μετά αγοράστηκε από τον Αύγουστο, αυτοκράτορα της Ρώμης. Στη Ρώμη βρισκόταν στο ναό της Diva Julia από το 29 μ.Χ. όπου στο α' μισό του 1ου αι. μ.Χ. καταστράφηκε το κάτω μέρος του έργου αυτού. Σύμφωνα με τον Πλίνιο επειδή δεν μπορούσαν να βρουν κατάλληλο καλλιτέχνη για να διορθώσει την ζημιά και να κάνει συντήρηση, το αριστούργημα του Απελλή σταδιακά καταστράφηκε τελείως. Σύντομα όμως, μετά από διαταγή του Νέρωνα, τη θέση του πήρε το αντίγραφο του ζωγράφου Δωροθέου, που επίσης δεν σώθηκε μέχρι σήμερα

Η πληροφορία όμως του Πλίνιου δεν είναι σίγουρη, επειδή αναφέρεται και μεταγενέστερη εισφορά του αυτοκράτορα Βεσπασιανού, για τη συντήρηση της Αφροδίτης Αναδυομένης του Απελλή. Έτσι συμπεραίνουμε ότι το αντίγραφο του Δωροθέου αντικατέστησε το έργο μόνο όσο χρόνο χρειάστηκε για να διορθωθεί το πρωτότυπο, που έκτοτε χάνονται οριστικά τα ίχνη του.

Στην πλαστική γενικότερα όταν λέμε Αφροδίτη Αναδυομένη εννοούμε τύπο παράστασης της Κυπρίας θεάς η οποία είναι γυμνή και με τα δυο της χέρια στίβει το νερό από τα μαλλιά της. Μέχρι σήμερα όμως γίνονται μελέτες και συζητήσεις για το ποιος κατασκεύασε το πρωτότυπο στην γλυπτική και πότε. Λένε ότι το πρωτότυπο έγινε στην Αλεξάνδρεια κατά τον 3ο αι. π.Χ. (πιθανόν στη σχολή των γιων του Πραξιτέλη). Άλλοι ότι έγινε στη Σικυώνα το α' μισό του 4ου αι. π.Χ., στα εργαστήρια του Κλέωνα, και άλλοι στην Κόρινθο στο β' μισό του 4ου αι. π.Χ.

Από πρόσφατες μελέτες όμως υποθέτουμε ότι το πρωτότυπο προέρχεται από την Βυτιμία της Μικράς Ασίας (α' μισό του 2ου αι. π.Χ.) και είναι του Έλληνα γλύπτη Πολύχαρμου του Ρόδιου.