Βαρβάρας Αγίας μοναστήρι
Το μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται στους πρόποδες του Σταυροβουνιού και είναι μετόχι του μοναστηριού του Τιμίου Σταυρού που βρίσκεται κτισμένο στην κορυφή του Σταυροβουνιού. Δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε. Ο William Turner που επεσκέφθη το μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας στις 6 Οκτωβρίου 1815 αναφέρει ότι είχε ιδρυθεί πρόσφατα. Η άποψη όμως αυτή δεν είναι ορθή. Ο Βασίλι Μπάρσκυ που επεσκέφθη το μοναστήρι τον Ιούλιο του 1727 αναφέρει τα ακόλουθα: Στους πρόποδες του βουνού, στη δυτική πλευρά, βρίσκεται το πρώτο μετόχι που ονομάζεται Αγία Βαρβάρα, ο ναός του οποίου είναι αφιερωμένος στη μεγαλομάρτυρα Βαρβάρα. Είναι μεγάλο κτίριο όπως το μοναστήρι [του Τιμίου Σταυρού]. Εδώ μένουν μερικοί μοναχοί και φυλάσσονται όλα τα τρόφιμα και τα ποτά του μοναστηριού [του Τιμίου Σταυρού] ˙ όταν χρειάζονται κάτι στην κορφή μεταφέρεται από το μετόχι στο μοναστήρι. Είναι φανερό λοιπόν ότι το μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας είναι πολύ παλαιότερο από τον 19ο αιώνα. Στις αρχές του 19ου αιώνα είχε φαίνεται ανακαινισθεί και την ανακαίνιση αυτή θεώρησε ο Turner σαν ανοικοδόμηση. Η εκκλησία του μοναστηριού της Αγίας Βαρβάρας είναι μονόκλιτη καμαροσκέπαστη και είναι αποτέλεσμα δυο ή τριών οικοδομικών φάσεων. Το αρχαιότερο τμήμα είναι το ανατολικό στο οποίο διασώζονται μερικές τοιχογραφίες που μπορούν να χρονολογηθούν στα τέλη του 15ου ή τις αρχές του 16ου αιώνα.
Ωστόσο, δεν είναι απίθανο η εκκλησία του μοναστηριού της Αγίας Βαρβάρας να είναι ο ναός που αναφέρει ο Felix Faber, ένας προγενέστερος επισκέπτης, το 1483 στους πρόποδες του Σταυροβουνιού.
Υπάρχει και άλλη, αρκετά σαφής αναφορά, από τον Τσέχο επισκέπτη Όλντριχ Πρέφατ, ο οποίος είχε βρεθεί στην Κύπρο το 1546 (περίοδος Βενετοκρατίας). Ο ταξιδιώτης αυτός γράφει μεταξύ άλλων, αναφερόμενος σε επίσκεψή του στο Σταυροβούνι: «...Η ανάβαση στο βουνό αυτό είναι πολύ δύσκολη και το μονοπάτι ελικοειδές. Ωστόσο στο μέσον περίπου της απόστασης [μέχρι την κορυφή] υπάρχει μια μικρή εκκλησία στο όνομα της αγίας Βαρβάρας και [υπάρχουν] μερικά σπίτια ολόγυρα και εδώ μπορέσαμε να ξεκουραστούμε...»
Υφίστατο λοιπόν η εκκλησία κατά τα μέσα του 16ου αιώνα, με «μερικά σπίτια ολόγυρα», δηλαδή μοναστηριακές εγκαταστάσεις. Δεν γνωρίζουμε όμως εάν λειτουργούσε τότε το μοναστήρι αυτόνομα ή εάν ήταν ήδη μετόχιον του Σταυροβουνιού.
Όσο για την αναφορά του Φέλιξ Φέιμπερ (1483), αυτός αναφέρεται σε μια εκκλησία στην περιοχή του Σταυροβουνιού, χωρίς να κάνει σαφή αναφορά στην Αγία Βαρβάρα. Από όσα γράφει, προκύπτει ότι η εκκλησία την οποία αναφέρει ευρισκόταν μάλλον στο χωριό Τίμιος Σταυρός, κοντά στο Σταυροβούνι και στα βόρειά του, που δεν υφίσταται πλέον (ή μήπως επρόκειτο για παλαιότερη ονομασία του σημερινού χωριού Πυργά;).
Γεγονός λοιπόν παραμένει ότι σαφέστατη αναφορά για την ύπαρξη του μοναστηριού της Αγίας Βαρβάρας έχουμε από το 1546.
Το μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας έχει τη μορφή ενός κεφαλαίου Π με κελιά στις τρεις πλευρές και την είσοδο στο μέσο της νότιας πλευράς. Τη βόρεια πλευρά καταλαμβάνει η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. Τα μοναστηριακά κτίρια που σώζονται σήμερα είναι αποτέλεσμα πολλών ανακαινίσεων και ευτελούς κατασκευής.