Βαθυρκάκας
Βαθύ ρυάκι, σύνορο Λαπήθου και Καραβά, όπως καθορίστηκε με διάταγμα του Βρεττανού μεγάλου αρμοστή της Κύπρου στις 7 Ιουνίου 1884. Ξεκινά από τις υπώρειες του Πενταδάκτυλου, λίγο ανατολικά του Ποτού (πηγής με αρκετό άλλα σταθερά μειούμενο νερό) και βόρεια του δρόμου που οδηγεί από τη συνοικία Δράκοντα Λαπήθου προς τη Γομαρίστρα μέσω των αμπελιών του δάσους.
Στο μέσο περίπου του Βαθυρκάκα βρίσκεται το σκαλισμένο σε σπηλιά και ζωγραφισμένο παλαιοχριστιανικό ιερό της Παναγίας Γαλατερούσας ή Αγίας Γαλατερούσας.
Βλέπε λήμμα: Παναγία Γαλατερούσα
Το όνομα φαίνεται ότι εναλλασσόταν και προς το Βαθύλακκας, όπως προκύπτει από το πιο πάνω διάταγμα. Πάντως η συνήθης χρήση ήταν Βαθυρκάκας και από τους Λαπηθιώτες και από τους Καραβιώτες. Το νόημα του ονόματος είναι Βαθύς Ρύαξ, Βαθύ Ρυάκι, Βαθύν Αρκάκιν, Βαθυρκάκας. Υπάρχει όμως και βυζαντινό τοπωνύμιο Βαθύς Ρύαξ, Βαθυρρύαξ που απαντάται στο Ακριτικό έπος έμμεσα: «ἂρχοντες ...Βαγδαΐται σύν Βαθυρρυακίται». Ο Βαθύς Ρύαξ ή Βαθυρρύαξ απ' όπου προέρχονταν οι Βαθθυρρυακίται αυτοί, τοποθετείται από τον τελευταίο εκδότη του έπους (Ε. Trapp) στη βόρεια Καππαδοκία. Υπήρχε όμως μονή Βαθυρρύακος και στη Βιθυνία και άλλη του Σωτήρος στον Πόντο κοντά στη Σεβάστεια. Εν όψει των ζωηρών ακριτικών παραδόσεων της Κύπρου και ιδιαίτερα της περιοχής Λαπήθου - Καραβά - επαρχίας Κερύνειας γενικά, είναι προφανές ότι το τοπωνύμιο Βαθυρκάκας δεν εκφράζει απλώς μια τοπογραφική κατάσταση αλλά και πηγάζει από ή σχετίζεται προς την ακριτική παράδοση του βυζαντινού ελληνισμού (βλ. Κ.Π. Κύρρη στα Χρονικά της Λαπήθου, Ι. i, Ιανουάριος 1970, σσ. 72-73).
Πάντως το βάθος του Βαθυρκάκα είναι αποτέλεσμα ροής κάποιου μεγάλου ποταμού σε παλαιότερες εποχές, προφανώς πιο μεγάλου και από τα δυο κεφαλόβρυσα της Λαπήθου και του Καραβά, διότι η κοίτη του είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνες των δυο κεφαλόβρυσων. Ο ποταμός αυτός θα στέρεψε πολύ παλαιά, πάντως προ της Βυζαντινής εποχής, εκτός αν αυτόν εννοεί ο Αγαθάγγελος ο Καλλιστράτου ως ποταμόν Λάπηθον.
Της ίδιας κατηγορίας είναι και τα τοπωνύμια Βαθυθράκας στον Κορμακίτη, Βαθυρκάκας ρυάκι στα Β. - ΒΔ. της Λαζανιάς προς Φαρμακά και Γούρρι, Βαθυρκάκας ρυάκι στα Πάναγρα από Παλαιόμυλο, Βαθύν Αρκάτζ’ ιν στη Γεράσα, Βαθκειά Τζ'οιλάα στις Πάνω Κυβίδες, Βαθύς Ποταμός και Βαθύν Ποτάμιν στον Βαθύλακα Καρπασίας, Βαθύν Τζ'οιλάδιν ΒΑ. της Αυδήμου και Α. του δρόμου προς το Πραστειό, Βαθυπόταμος μεταξύ Ασωμάτου και Καρπασίας, Βαθύν και Βαθύς σε πολλά μέρη, κλπ.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια