Αθήναιος
Έλληνας σοφιστής και γραμματικός που έζησε τον 2ο – 3ο μ.Χ. αιώνα. Καταγόταν από την πόλη Ναυκράτιδα της Αιγύπτου, όπως διασώζει ο Σουίδας που γράφει: «Ἀθήναιος Ναυκρατίτης γραμματικός γεγονώς ἐπί τῶν χρόνων Μάρκου» [Αυρηλίου]. Έζησε στην Αλεξάνδρεια και αργότερα στη Ρώμη. Ήταν πολύ μορφωμένος κι έγραψε αριθμό βιβλίων εκ των οποίων γνωρίζουμε τους τίτλους τριών. Από τα τρία αυτά σώθηκε τμηματικά μόνο ένα, με τίτλο «Δειπνοσοφισταί». Ένα δεύτερο είχε τον τίτλο «Περί τῶν ἐν Συρίᾳ βασιλευσάντων».
Το έργο του «Δειπνοσοφισταί» ανήκει στην κατηγορία των συμποτικών συγγραμμάτων, έχει τη μορφή διαλόγου και δεν σώθηκε ακέραιο (15, κι όχι πλήρη, βιβλία από τα 30 που το αποτελούσαν). Μιμούμενος τον Πλάτωνα, ο Αθήναιος διηγείται στον φίλο του Τιμοκράτη, στο έργο του αυτό, όσα συνέβησαν κι ελέχθησαν σε ένα συμπόσιο στο σπίτι κάποιου επιφανούς Ρωμαίου, του Λαρήνσιου. Στο φανταστικό αυτό συμπόσιο, διάρκειας πολλών ημερών, πήραν μέρος 25 άτομα, φιλόσοφοι, γραμματικοί, νομικοί, ποιητές, ρήτορες, ιατροί, μουσικοί. Έτσι, ο Αθήναιος επεκτείνεται στους «Δειπνοσοφιστές» σε ένα τεράστιο πεδίο γνώσεων και πληροφοριών, χρησιμοποιώντας ως πηγές του πολλούς προγενέστερους συγγραφείς και πολλά βιβλία τους.
Στο έργο αυτό του Αθήναιου εμπεριέχονται και πολλές αναφορές από την αρχαία Κύπρο, σε αρκετές δε περιπτώσεις παρατίθενται και αποσπάσματα σχετικά με την Κύπρο από διάφορα έργα προγενέστερων αρχαίων συγγραφέων, που δεν σώθηκαν. Υπάρχουν, έτσι, και περιπτώσεις όπου ο Αθήναιος αποτελεί σήμερα την μοναδική διασωθείσα πηγή για θέματα που σχετίζονται με την αρχαία Κύπρο.
Μεταξύ άλλων, ο Αθήναιος διασώζει πληροφορίες για βασιλιάδες της αρχαίας Κύπρου, για την άσωτη ζωή μερικών απ' αυτούς, για άλλους Κυπρίους που κατείχαν υψηλά αξιώματα, για αποικίες Κυπρίων, για θεσμούς που ίσχυαν στα αρχαία κυπριακά βασίλεια, και βέβαια κάνει επανειλημμένες και ποικίλες αναφορές στην Αφροδίτη και στη λατρεία της. Ακόμη, πολύτιμες πληροφορίες μας δίνει ο Αθηναίος για αρχαίους Κυπρίους φιλοσόφους, γιατρούς, συγγραφείς κ.α. (όπως ο Κλέαρχος, ο Σώπατρος, ο Άριστος ο Σαλαμίνιος, ο Ερμείας ο Κουριεύς, ο Απολλόδωρος κ.α.), κάνοντας κι αναφορές σε έργα τους που δεν σώθηκαν.
Έτσι οι «Δειπνοσοφισταί» του Αθήναιου αποτελούν για μας σήμερα πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την αρχαία Κύπρο και αρκετούς σημαντικούς Κυπρίους.