Αφροδίτης Λουτρά
Ωραία τοποθεσία με μαγευτική πηγή, που βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του Ακάμα, κοντά στη θάλασσα, εκεί ακριβώς που τελειώνει η στενή πεδιάδα της Χρυσοχούς κι αρχίζουν οι απότομοι βράχοι της χερσονήσου.
Βλέπε λήμμα: Ακάμας
Ασφαλτόστρωτος δρόμος οδηγεί από την Πόλη Χρυσοχούς μέχρι το σύγχρονο τουριστικό περίπτερο που βρίσκεται κοντά στην πηγή. Από εκεί, πλακόστρωτο μονοπάτι οδηγεί μέχρι τη ρίζα του κατακόρυφου ασβεστολιθικού βράχου, από τις σχισμές του οποίου αναβλύζει νερό, που πέφτει σαν απαλή βροχή σε λίμνη. Η λίμνη στη ρίζα του βράχου είναι διαμέτρου 5 μέτρων περίπου και έχει βάθος γύρω στο ένα μέτρο. Το νερό είναι ολοκάθαρο και δροσερό. Ένα αυλάκι μεταφέρει το νερό από τη λίμνη στη θάλασσα. Στην περιοχή η βλάστηση είναι τόσο οργιαστική ώστε η ίδια η πηγή και η λίμνη της είναι μόνιμα σκιερές. Μεταξύ άλλων φυτρώνουν ολόγυρα πλατάνια, αγριοσυκιές, ελιές, χαρουπιές, σχίνοι, θυμάρι. Την άνοιξη φυτρώνουν αγριολούλουδα και μεταξύ αυτών κυκλάμινα, λάζαροι, ανεμώνες, ξισταρκές, ενώ ανθίζουν κι οι ασπάλαθοι. Ο βράχος απ' όπου αναβλύζει το νερό της πηγής είναι κοίλος, σχηματίζοντας μικρή σπηλιά.
Η ομορφιά του τοπίου, που το περιγράφουν αρκετοί παλαιότεροι περιηγητές, σε συνδυασμό με τη γενικότερη άγρια μεγαλοπρέπεια του Ακάμα, το καθιέρωσε σαν το αγαπημένο μέρος όπου η θεά του έρωτα είχε το βασίλειό της. Ήδη από τον 4ο μ.Χ. αιώνα ο Ελληνορωμαίος ποιητής Κλαυδιανός κάνει μια θαυμάσια περιγραφή του βασιλείου της Αφροδίτης στην Κύπρο, περιγραφή που ταιριάζει στο τοπίο του Ακάμα, αν και μέσα στους αιώνες που πέρασαν είναι δυνατό ένα τοπίο να διαφοροποιηθεί σημαντικά από πολλές αιτίες. Ο Κλαυδιανός μιλά για δυο πηγές, εκ των οποίων η μια σμίγει το νερό της με μέλι και η άλλη με φαρμάκι. Απ' αυτές τις πηγές, λέει, οπλίζει τα βέλη του ο Έρως, γι' αυτό και οι βολές του είναι άλλοτε πικρές κι άλλοτε γλυκειές.
Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη θεά
Ονομασίες και περιγραφές αρχαίων συγγραφέων
Την ονομασία Λουτρά της Αφροδίτης αναφέρει πρώτος ο Αθήναιος (170-230 μ.Χ.), μιλώντας για ένα φυτό, τη λυχνίδα που, όπως γράφει, φυτρώνει στα λουτρά της θεάς του έρωτα, στην Κύπρο και στη Λήμνο. Προσθέτει επίσης ότι στα λουτρά αυτά λουζόταν η Αφροδίτη μετά που πλάγιαζε με τον σύζυγό της, τον Ήφαιστο. Ο Κλαυδιανός συνεχίζει λέγοντας ότι στο μέρος της Κύπρου που περιγράφει (Ακάμας) βρίσκεται το βασίλειο της Αφροδίτης, που με πολλή τέχνη περιέφραξε ο Ήφαιστος. Η αναφορά αυτή του Κλαυδιανού για περίφραξη του Ακάμα θυμίζει την ακόμη και σήμερα σχετική απομόνωση της περιοχής αυτής της Κύπρου και φέρνει στο νου μια τοπική παράδοση ότι στον Ακάμα υπάρχει μια τοποθεσία όπου κάποια αόρατη δύναμη κρατεί μακριά τους ανθρώπους.
Η Φοντάνα Αμορόζα (Πηγή του Έρωτα), που η ονομασία της λανθασμένα αποδόθηκε στον ποιητή Αριόστο και που συνδέθηκε επίσης με την Αφροδίτη και το βασίλειό της, παρουσιάζεται στους χάρτες ως χωριστή τοποθεσία στον Ακάμα, δυτικότερα των Λουτρών της Αφροδίτης. Ωστόσο το τοπίο που περιγράφει ο Αριόστο στον Μαινόμενο Ορλάνδο δεν μπορεί να ταυτιστεί με τον Ακάμα.
Βλέπε λήμμα: Αριόστο
Εξάλλου παλαιότεροι μελετητές είχαν διατυπώσει και την θεωρία ότι το βασίλειο της θεάς που περιγράφει ο Κλαυδιανός (και αντιγράφει ίσως ο Αριόστο), μπορούσε να ταυτιστεί προς το ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα, όπου υπήρχε και ο ναός της Ακραίας Αφροδίτης. Η θεωρία αυτή απορρίπτεται σήμερα. Εμείς απορρίπτουμε και τον Ακάμα, όπου κατά την αρχαιότητα δεν φαίνεται να ήταν απομονωμένη περιοχή αλλά αντίθετα ίσως υφίστατο εκεί μεγάλη πόλη, η Ακαμαντίς, και προτείνουμε την περιοχή Κούκλια-Σουσκιού, όπου κυρίως λατρευόταν η θεά.
Σε παλαιότερες εποχές, «Λουτρά της Αφροδίτης» ονομάζονταν και θεωρούνταν περιοχή στο χωριό Γεροσκήπου, όπου κατά την Αρχαιότητα πιστεύεται ότι υφίστατο ιερό άλσος («Ιερός Κήπος» — Γεροσκήπου) αφιερωμένο στην Αφροδίτη. Συγκεκριμένα, το νότιο άκρο του υψώματος όπου βρίσκεται κτισμένη η Γεροσκήπου κόβεται απότομα, σχηματίζοντας γκρεμό δέκα και πλέον μέτρων μέχρι κάτω· από την ρίζα αυτού του εκτενούς γκρεμού αρχίζει η στενή παράκτια πεδιάδα που φθάνει μέχρι τη θάλασσα και είναι πολύ εύφορη. Στην πλαγιά του γκρεμού υπάρχουν κατάλοιπα αρχαίων λαξευτών τάφων, ενώ κατάλοιπα αρχαιοτήτων υφίστανται και στην πεδιάδα.
Βλέπε λήμμα: Γεροσκήπου
Σύμφωνα προς παλαιές μαρτυρίες, από τον γκρεμό εκείνο έτρεχαν κάποτε άφθονα νερά, σχηματίζοντας καταρράκτες, που πότιζαν την πεδιάδα κάτω. Εξ άλλου, τα απομεινάρια ενός νερόμυλου υπάρχουν ακόμη, απτή μαρτυρία ύπαρξης κάποτε άφθονου νερού που έτρεχε από εκεί. Ο Γεώργιος Φραγκούδης, γράφοντας σχετικά πρόσφατα (κατά τα τέλη του 19ου αιώνα), ονομάζει «Λουτρά της Αφροδίτης» αυτή την τοποθεσία της Γεροσκήπου: ...Ἐν τῶν σπηλαίων τῆς Γεροσκήπου καλεῖται «λουτρόν τῆς Ἀφροδίτης». Ἐδῶ λοιπόν ἔλουε τό ἁβρόν αὐτῆς καί τρυφηλόν σῶμα ἡ περικαλλής τοῦ Ἔρωτος μήτηρ; Αὐτοί εἰσίν οἱ βράχοι οἱ τόσα ἰδόντες θέλγητρα;
Στην εκτενή για την περιοχή αναφορά του ο επισκέπτης ντον Ντομίνκο Μπατία υ-Λεϊπλίχ, γνωστότερος με το ψευδώνυμο Αλή Μπέης (είχε φιλοξενηθεί στην Γεροσκήπου το 1806), μαρτυρεί μεταξύ άλλων την ύπαρξη εκεί ρέοντος νερού: ...Από διάφορα σημεία στην πλαγιά ρέει καλό και καθαρό νερό — γράφει ο Αλή Μπέης — και κάποιος μπορεί να δει ότι παλαιότερα οι εκροές ήσαν πολύ περισσότερες...
Το 1878 ο Χέπγουωρθ Ντίξον μαρτυρεί τα ακόλουθα: ....Η Γεροσκήπου είναι μία άφθονη πηγή με υπόγειες διακλαδώσεις και ρεύματα, που μπορεί κανείς να τα αντιληφθεί από την βλάστηση ανάμεσα στους βράχους τους μισοκρυμμένους σε ωραία δάση, ιδίως γέρικων τρεμιθιών...
Και ο Αθανάσιος Σακελλάριος (1890) μαρτυρεί ότι στην περιοχή αυτή της Γεροσκήπου: ...Εὑρίσκεται μέγα σπήλαιον λίαν τεχνικῶς λελαξευμένον, ἐξ' οὗ ρέει μεγάλη πηγή ὕδατος. Λουτρά τῆς Ἀφροδίτης ὑπό τῶν ἐγχωρίων καλουμένη. Ὑπό τῶν ὑδάτων δέ τούτων ποτίζονται αι περί την κώμην γαῖαι...
Ωστόσο έχουμε και μαρτυρία νεότερη, των αρχών του 19ου αιώνα, ότι «Λουτρά της Αφροδίτης» ονομαζόταν τοποθεσία στο χωριό Γεροσκήπου, που κατά την αρχαιότητα συνδεόταν με τη θεά Αφροδίτη. Συγκεκριμένα, ο επισκέπτης Γουίλλιαμ Τέρνερ, που περιόδευσε την Κύπρο κατά το έτος 1815, φιλοξενήθηκε μάλιστα και στη Γεροσκήπου, κάνει μεν λόγο για τη Φοντάνα Αμορόζα, γράφοντας ότι «βρίσκεται μίας ημέρας ταξίδι στα βόρεια της Πάφου, σε ένα χωριό που ονομάζεται Άγιος Νικόλαος». Δεν την τοποθετεί, συνεπώς, στον Ακάμα αλλά στον Άγιο Νικόλαο, κοντά στη Φιλούσα, όχι στα βόρεια αλλά στα βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Συνεχίζει δε, γράφοντας για τη Γεροσκήπου ότι «το χωριό αυτό είναι κτισμένο σε ένα βραχώδη λόφο. Στην κοιλάδα κάτω από αυτό, στα νότια, υπάρχουν κήποι αρδευόμενοι από ένα ρυάκι που αναβλύζει από το βράχο, και αυτό το ρυάκι λέγεται ότι ήταν τα λουτρά της Αφροδίτης...» (Α. Παυλίδης, «Η Κύπρος ανά τους αιώνες μέσα από τα κείμενα ξένων επισκεπτών της», τόμος 3, 1995, σ. 1089).
Όντως, στο νότιο άκρο του οικισμού υπάρχει γκρεμός όπου είναι πολύ ευδιάκριτα σημάδια ότι κάποτε έτρεχε από εκεί αρκετό νερό, σχηματίζοντας προφανώς μικρό καταρράκτη. Εκεί σώζονται εξάλλου και ερείπια ενός νερόμυλου. Η πεδινή έκταση χαμηλότερα, που εκτείνεται στα νότια μέχρι και τη θάλασσα, ήταν πολύ κατάλληλη για εκτενείς καλλιέργειες. Πιστεύεται ότι κατά την αρχαιότητα υπήρχαν εκεί οι «ιεροί κήποι» της Αφροδίτης, απ’ όπου και η ονομασία της Γεροσκήπου.
Υπήρχε λοιπόν, μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, άφθονο νερό που κυλούσε από τους απόκρημνους βράχους, και η τοποθεσία ονομαζόταν («κατά παλαιάν παράδοσιν») «Λουτρά της Αφροδίτης». Πόσο παλαιά ήταν η παράδοση, δεν γνωρίζουμε.
Αργότερα, για άγνωστο λόγο, που ίσως να σχετίζεται όμως με την όλη ανάπτυξη της περιοχής και με τα γενικότερα αποξηραντικά έργα που έκαναν οι Αγγλοι μετά το 1878 προκειμένου να καταπολεμήσουν διάφορες ασθένειες που ως αιτία τους είχαν τα έλη, το νερό σταμάτησε να τρέχει από τους βράχους εκείνους — και δεν τρέχει ούτε σήμερα. Και αφού δεν υπήρχε πλέον νερό, λησμονήθηκε και η ωραία ονομασία «Λουτρά της Αφροδίτης».
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
