Πράσινη Γραμμή

Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ελεύθερων και των κατεχομένων περιοχών της Κύπρου. Λέγεται και «Γραμμή Αττίλα» μετά το 1974 και εκτείνεται σε μήκος 300 χιλιομέτρων. Η «Πράσινη Γραμμή» χωρίζει τη Λευκωσία σε δύο τομείς, καθιστώντας τη σήμερα τη μόνη διαιρεμένη πρωτεύουσα στον κόσμο. Ελέγχεται από τους άνδρες των Ηνωμένων Έθνων (Ο.Η.Ε.), οι οποίοι φροντίζουν για τη διατήρηση της ομαλότητας στην περιοχή. Ονομάζεται επίσης Νεκρή ζώνη και Γραμμή κατάπαυσης του πυρός (Βλέπε Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Η ιστορία της ξεκινά στις 21 Δεκεμβρίου 1963, όταν από ένα φαινομενικά ασήμαντο επεισόδιο ξέσπασαν δικοινοτικές ταραχές μεγάλης έντασης και έκτασης, με την Τουρκία να απειλεί με επέμβαση στην Κύπρο. Η σύρραξη αυτή έδωσε την αφορμή στη Μεγάλη Βρετανία να επιβάλει ένα από τα παλιά της σχέδια, τον διαχωρισμό μεταξύ ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών περιοχών.

Η σχετική συμφωνία (σε συνεννόηση με την Αθήνα και την Άγκυρα), που σήμανε και την παύση των εχθροπραξιών, υπογράφηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1963 στη Λευκωσία από τον βρετανό υπουργό Αποικιών Ντάνκαν Σάντις, τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον Αντιπρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας δρα Φαζίλ Κιουτσούκ, τον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γλαύκο Κληρίδη και τον Πρόεδρο της Τουρκοκυπριακής Κοινοτικής Συνέλευσης Ραούφ Ντεκτάς.

Η οριοθέτηση της διαχωριστικής γραμμής ανατέθηκε στον βρετανό υποστράτηγο Πίτερ Γιανγκ, ο οποίος τη χάραξε πάνω στο χάρτη με ένα πράσινο μολύβι. Έτσι, τη γνωρίζουμε σήμερα ως «Πράσινη Γραμμή». Σκοπός της ήταν να αποτρέψει κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και η φύλαξή της ανατέθηκε στους κυανόκρανους του ΟΗΕ.

Η «Πράσινη Γραμμή» εκτεινόταν αρχικά στη Λευκωσία και χώριζε την πρωτεύουσα της Κύπρου σε δύο τομείς. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και οριοθέτησε τους έξι τουρκοκυπριακούς θύλακες, που δημιουργήθηκαν μετά τα αιματηρά επεισόδια του Δεκεμβρίου. Η ένταση χαλάρωσε σε μεγάλο βαθμό το 1968, όταν άρχισαν οι δικοινοτικές συνομιλίες μεταξύ του Γλαύκου Κληρίδη και του Ραούφ Ντενκτάς για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Με την ευκαιρία αυτή, άνοιξαν οι οδοί Λήδρας και Ερμού, ώστε να εξυπηρετούνται οι Τουρκοκύπριοι που εργάζονταν στον ελληνοκυπριακό τομέα.

Η σταδιακή πορεία προς την εξομάλυνση των σχέσεων των δυο κοινοτήτων διακόπηκε απότομα στις 15 Ιουλίου 1974, με το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας και την τουρκική εισβολή που ακολούθησε. Μετά τον «Αττίλα 2» (14 Αυγούστου 1974), η «Πράσινη Γραμμή» επεκτάθηκε σε μήκος 300 χιλιομέτρων, χωρίζοντας τις κατεχόμενες και τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Κατά πλάτος της «Πράσινης Γραμμής» δημιουργήθηκε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, που ποικίλλει από λίγα μέτρα στη Λευκωσία έως κάποια χιλιόμετρα κοντά στο χωριό Αθιένου και επιτηρείται από τις δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών.

Κατά μήκος της «Πράσινης Γραμμής» έχουν σημειωθεί κατά καιρούς επεισόδια ανάμεσα σε Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους. Τα σοβαρότερα έγιναν το καλοκαίρι του 1996. Στις 11 Αυγούστου ελληνοκύπριοι διαδηλωτές εισήλθαν στη Νεκρή Ζώνη στην περιοχή της Δερύνειας, παρά την απαγόρευση εισόδου. Δέχθηκαν επίθεση από Τούρκους πολίτες και αστυνομικούς, με αποτέλεσμα να ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου ο 24χρονος Τάσσος Ισαάκ. Τρεις μέρες αργότερα, ένας άλλος ελληνοκύπριος ο 26χρονος Σολωμός Σολωμού σκοτώθηκε από πυρά Τούρκων, καθώς προσπαθούσε να ανέβει στον ιστό και να κατεβάσει μια τουρκική σημαία, σε ένδειξη πένθους για τον θάνατο του εξαδέλφου του Τάσσου Ισαάκ.

Στις 23 Απριλίου 2003, υπό το βάρος και την πίεση λόγω απόρριψης του Σχεδίου «Ανάν 3», η τουρκοκυπριακή ηγεσία και η Άγκυρα αναγκάστηκαν να άρουν μερικώς τους περιορισμούς στη διακίνηση Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου από και προς τις κατεχόμενες περιοχές, ανοίγοντας το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας. Η πρώτη αντίδραση της κυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου, ήρθε μέσω του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου, Κύπρου Χρυσοστομίδη, ο οποίος είχε δηλώσει ότι το τείχος δεν έχει πέσει και ότι το Κυπριακό δεν είχε επιλυθεί. Μετά από τέσσερις ημέρες, δηλαδή στις 27 Απριλίου 2003, ακολούθησε η διάνοιξη των οδοφραγμάτων Στροβιλιών και Περγάμου. Σε λιγότερο από ένα μήνα και πιο συγκεκριμένα στις 19 Μαΐου 2003, θα άνοιγε και το οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου. Το πέμπτο οδόφραγμα που άνοιξε επί Προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου ήταν αυτό του Αστρομερίτη, στις 30 Μαρτίου 2006. Στις 9 Μαρτίου 2007 κατεδαφίστηκε το οδόφραγμα της οδού Λήδρας στη Λευκωσία με απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης, ως ένα πρώτο βήμα για την αποστρατιωτικοποίηση όλης της Λευκωσίας.

Στην πενταετία διακυβέρνησης του Δημήτρη Χριστόφια, άνοιξαν άλλα δυο οδοφράγματα, της οδού Λήδρας το οποίο άνοιξε στις 3 Απριλίου του 2008 και του Πύργου- Λιμνίτη. Συγκεκριμένα το πρωί στις 9 ανοίγει το οδόφραγμα της οδού Λήδρας, του γνωστού Μακρύδρομου, που για μισό αιώνα (από τις 30 Μαϊου 1956, με εξαίρεση το διάστημα 1960-63) αποτελούσε το σύμβολο διαίρεσης της Λευκωσίας. Κάποιοι καλιτέχνες κυρίως επιχείρησαν να δουν την ιστορία της Πράσινης Γραμμής με διαφορετικό φακό.

Τα πρώτα οχήματα που πέρασαν από το οδόφραγμα την ημέρα δοκιμαστικής διάνοιξης του τον Αύγουστο του 2009, ήταν δυο ασθενοφόρα, ένα του κατοχικού καθεστώτος και ένα του ιατρικού Κέντρου Κάτω Πύργου Τηλλυρίας. Το ασθενοφόρο ακολούθησε τη διαδρομή Κάτω Πύργου-Λευκωσίας μέσω Λιμνίτη, Ξερού Ποταμού και Μόρφου. Κατέληξε στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Το ασθενοφόρο των κατεχομένων πέρασε στις ελεύθερες περιοχές και κατευθύνθηκε προς τα Κόκκινα. Στη συμφωνία Χριστόφια-Ταλάτ, προβλεπόταν η διαπλάτυνση αυτού του δρόμου. Το όλο έργο, αξίας 4.300.000 ευρώ, χρηματοδοτήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία, την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Ο δρόμος είναι συνολικού μήκους 5,7 χιλιομέτρων και συνδέει τον Κάτω Πύργο με το Λιμνίτη, καθιστώντας πιο προσιτή τη μετάβαση από την Τηλλυρία στη Λευκωσία. Το οδόφραγμα δόθηκε στην κυκλοφορία για χρήση από το κοινό στις 14 Οκτωβρίου 2010. Ανοιξε στη διάρκεια πανηγυρικής τελετής στην οποία παρευρέθησαν ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Δημήτρης Χριστόφιας και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, Ντερβίς Ερογλου, ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Διεύρυνση, Στέφαν Φούλε, ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ για την Κύπρο, Αλεξάντερ Ντάουνερ, ο Αμερικανός πρέσβης στην Κύπρο, Φρανκ Ούρμπανιτς και ο αναπληρωτής Διευθυντής του περιφερειακού γραφείου της UNDP, Χαολιάγκ Ξου.

Στις 12 Απριλίου 2018 επί προεδρίας Νίκου Αναστασιάδη άνοιξαν δύο σημεία διέλευσης από και προς τα κατεχόμενα, τα οδοφράγματα Δερύνειας και Λεύκας- Απλικίου. Στη Δερύνεια, άνοιξε για πρώτη φορά μετά την εισβολή η λεωφόρος Αμμοχώστου.

Προσωρινό κλείσιμο οδοφραγμάτων

Η πρώτη φορά που περιορίστηκε η διακίνηση μέσω των οδοφραγμάτων από το 2003 που άνοιξαν για πρώτη φορά μετά την εισβολή του 1974, σημειώθηκε τον Μάρτιο του 2020. Στις 28 Φεβρουαρίου 2020 η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε να αναστείλει τη λειτουργία τεσσάρων οδοφραγμάτων (Δερύνειας, Λήδρας, Λεύκας και Αστρομερίτη) ως μέτρο προστασίας από τον κορωνοϊό.

Το προσωρινό κλείσιμο των οδοφραγμάτων αρχικά στα Στροβίλια και τον Λιμνίτη και στη συνέχεια όλων, ως μέτρο προστασίας για τον κορωνοϊό, αποφάσισε και το ψευδοκράτος.

Το χρονικό της διάνοιξης των οδοφραγμάτων

Στις 23 Απριλίου 2003, ο Τ/κ ηγέτης Ραούφ Ντεντκτάς, αποφασίζει μονομερώς να ανοίξει το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας, στην Λευκωσία. Εικοσι ενιά χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι περνούν ξανά από την άλλη πλευρά της «πράσινης γραμμής». Μόνο τις πρώτες 15 ημέρες 260 χιλιάδες Ε/κ επισκέπτονται τα κατεχόμενα.