Βασιλιάς της Ασσυρίας, ο τελευταίος από τους μεγάλους βασιλιάδες της. Βασίλευσε από το 668 ως το 633 π.Χ. περίπου. Στους Έλληνες συγγραφείς της αρχαιότητας απαντάται με την ονομασία Σαρδανάπαλος.
Ο Ασσουρμπανιπάλ διατηρούσε κάποιες σχέσεις με τους βασιλιάδες της Κύπρου. Τούτο φαίνεται από το γεγονός ότι, σύμφωνα προς τις πηγές, είχε ζητήσει τη βοήθεια των βασιλιάδων της Κύπρου (όπως και εκείνων της Συρίας και της Παλαιστίνης), κατά τη διάρκεια του πολέμου του εναντίον του βασιλιά της Νουβίας Taharqua, το 667 π.Χ. Κατά την εποχή αυτή ίσως η Κύπρος είχε παύσει πλέον να βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία των Ασσυρίων, που πιστεύεται ότι έληξε με τον θάνατο του βασιλιά Εσσαρχαδώνος (669 π.Χ.).
Οι νεότεροι ερευνητές δέχονται ότι η ασσυριακή κυριαρχία επί της Κύπρου τερματίστηκε λίγο μετά το 670 π.Χ., θεωρώντας ως χωρίς ουσιαστικής σημασίας το περιεχόμενο μιας επιγραφής που βρέθηκε και στην οποία αναφέρεται ότι ο Ασσουρμπανιπάλ έπαιρνε φόρο υποτέλειας από 22 βασιλιάδες της Κύπρου, της Συρίας και της Παλαιστίνης. Θεωρείται ότι η επιγραφή αυτή είναι αντιγραφή του γνωστού πρίσματος του Ασσύριου βασιλιά Εσσαρχαδώνος, η δε Κύπρος κατέστη ανεξάρτητη μετά το θάνατό του, το 669 π.Χ. Ωστόσο η ενέργεια του Ασσουρμπανιπάλ να ζητήσει τη συνδρομή των Κυπρίων βασιλιάδων στον πόλεμο της Νουβίας, ίσως σημαίνει ότι αυτός εξακολουθούσε να θεωρεί το νησί ως υποταγμένο στην εξουσία του.