Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οργάνωση Ελλήνων αξιωματικών την οποία καταγγέλθηκε ότι είχε ιδρύσει το 1964/ 5 ο Ανδρέας Παπανδρέου με στόχο, όπως υποστηρίχθηκε, να επιβάλει δικτατορία στην Ελλάδα. Όταν έγιναν γνωστές οι καταγγελίες αυτές, προκάλεσαν τεράστιο σάλο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο στην οποία είχαν σταλεί και υπηρετήσει ή υπηρετούσαν, όταν έγιναν οι «αποκαλύψεις», πολλοί άμεσα αναμεμειγμένοι στρατιωτικοί. Η όλη υπόθεση είχε συνδυαστεί και με μια επίσκεψη στην Κύπρο του Ανδρέα Παπανδρέου, τότε υπουργού Προεδρίας στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Η όλη «αποκάλυψη» της «συνωμοσίας» αυτής ξεκίνησε από την Κύπρο και οφείλεται στον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα που υπηρετούσε τότε στο νησί ως αρχηγός της ΑΣΔΑΚ. Σύμφωνα με τους επικριτές του στρατηγού Γρίβα η κίνηση του είχε δυο κυρίως στόχους: Αφενός να πλήξει πολιτικά τους μη αρεστούς στις ΗΠΑ και στο ελληνικό παλάτι Γεώργιο και Ανδρέα Παπανδρέου, αφετέρου δε να συγκαλυφθεί μια οργάνωση της άκρας δεξιάς πού υφίστατο στις τάξεις του ελληνικού στρατού, ο ΙΔΕΑ, του οποίου ηγέτης ήταν ο μελλοντικός δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. Την ύπαρξη του ΙΔΕΑ είχε αποκαλύψει και καταγγείλει ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου.

Τα αρχικά της οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ σημαίνουν: Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία.

Μετά τις κατταγγελίες στις 30 Σεπτεμβρίου 1966 δημοσιεύθηκε το βούλευμα του Δικαστικού Συμβουλίου του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και ξεκίνησε νομική διαδικασία: 29 αξιωματικοί παραπέμπονται σε δίκη, με τις κατηγορίες της ένωσης προς στάση και συνωμοσίας προς εκτέλεση πράξεων εσχάτης προδοσίας. Η δίκη αυτή, μια από τις πιο συγκλονιστικές της νεότερης ελληνικής πολιτικής ιστορίας, είχε τεράστια απήχηση και στην Κύπρο. Ένας από τους βασικότερους μάρτυρες κατηγορίας ήταν ο στρατηγός Γρίβας, που υπέστη εξαντλητική αντεξέταση από  τους δικηγόρους υπεράσπισης, όπως ο πρώην υπουργός Α. Αγγελούσης και ο Νικηφόρος Μανδηλαράς. Ο Μανδηλαράς αργότερα δολοφονήθηκε από την ελληνική χούντα.

Ο στρατηγός Γρίβας στην κατάθεση του ανέφερε ότι ο ίδιος αλλά και οι Πέτρος Γαρουφαλιάς και ο στρατηγός Γεννηματάς είχαν ενημερωθεί για κάποιες "κινήσεις" για οργάνωση και "μυήσεις" σε ορισμένες στρατιωτικές μονάδες στην Κύπρο και στην Αθήνα, τουλάχιστον από τον Μάρτιο του 1965. Κάποια στιγμή ενημέρωσαν το βασιλιά, όχι όμως και τον πρωθυπουργό. Κεντρικό πρόσωπο στις κινήσεις αυτές παρουσιαζόταν ο λοχαγός Αρις Μπουλούκος παλαιό μέλος της οργάνωσης Χ  του Γρίβα, που είχε τοποθετηθεί στην ΚΥΠ, κατόπιν επιμονής του συμπατριώτη του υπουργού Εξωτερικών Σταύρου Κωστόπουλου, και είχε μετατεθεί στην Κύπρο, κατόπιν παρακλήσεως του ίδιου του Γρίβα. Ο Μπουλούκος, μαζί με άλλους αξιωματικούς, είχαν επισκεφθεί επανειλημμένα τον Ανδρέα Παπανδρέου, με πρόσχημα κάποιο ρουσφέτι, στην πραγματικότητα όμως για να αποκτήσουν από τις επισκέψεις αυτές "ατού" και ακτινοβολία μεταξύ των συναδέλφων τους. Μία δακτυλογραφημένη αναφορά του Γρίβα προς τον Γαρουφαλιά, που έφτασε στα χέρια του πρωθυπουργού Γεώργιου Παπανδρέου, περιείχε και τον "όρκο" της οργάνωσης του ΑΣΠΙΔΑ, ενώ στην εισαγωγική αναφορά του ο Γρίβας μνημόνευε τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου σημειώνει στις αναμνήσεις του: "Η ανησυχία του πατέρα μου ξεκινούσε από το γεγονός ότι η εισαγωγική παράγραφος της αναφοράς του Γρίβα αναφερόταν σε εμένα. Ο Γρίβας υποστήριζε πως η επίσκεψή μου στην Κύπρο υπονόμευσε το ηθικό του εκεί ελληνικού στρατού και υπογράμμιζε το γεγονός ότι ο λοχαγός Μπουλούκος μιλούσε με θαυμασμό για μένα στους συναδέλφους του. Ο Γρίβας υπαινισσόταν πως υπήρχε στενός σύνδεσμος μεταξύ εμού και της ομάδας του ΑΣΠΙΔΑ".

Κατά τη διάρκεια της δίκης ο Γρίβας δέκτηκε επίσης επιθέσεις. Κατηγορήθηκε ως όργανο συνωμοσιών, ως ένας από εκείνους που χάλκευσαν την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, ως άνθρωπος που υπέσκαπτε τον Μακάριο και την ελληνική κυβέρνηση κ.ά. Οι δικηγόροι κατέθεσαν μάλιστα και σχετικά ντοκουμέντα. Στη δίκη έγινε λόγος και για υφιστάμενο σχέδιο ανατροπής του Κυπρίου προέδρου Μακαρίου στο οποίο φερόταν άμεσα αναμεμειγμένος και ο στρατηγός Γρίβας.

Ένας άλλος Κύπριος βασικός μάρτυρας κατηγορίας ήταν ο Νικόλαος Σαμψών , τότε εκδότης της εφημερίδας Μάχη,  ο οποίος, 8 χρόνια αργότερα, ανέλαβε «πρόεδρος» της Κύπρου μετά από το πραξικόπημα του Ιουλίου 1974.

Στις 14 Νοεμβρίου του 1966 άρχισε στη μεγάλη αίθουσα του Πρωτοδικείου Αθηνών, στο Μέγαρο Αρσακείου, η δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Οι αρχές είχαν πάρει δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Ολόκληρο το τετράγωνο είχε κυκλωθεί από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις και οι κατηγορούμενοι αξιωματικοί μεταφέρθηκαν με κλούβες, ενώ πλήθη κόσμου είχαν συγκεντρωθεί στα απέναντι πεζοδρόμια. Πρόεδρος του Στρατοδικείου είχε οριστεί ο αρεοπαγίτης Θ. Καμπέρης, βασιλικός επίτροπος ήταν ο Ηλ. Παπαπούλος, τακτικά μέλη οι Γ. Χατζής, Γ. Μπεληγιάννης, Α. Ζαλαχώρης, Ν. Μπιρμπίλης, και αναπληρωματικά οι Ε. Κεχαγιάς, Α. Πολίτης, Δ. Παπαδόπουλος, Π. Πανουργιάς, Κ. Βρυώνης και Ι. Κριστέλης.

 Υποτίθεται ότι ο ΑΣΠΙΔΑ είχε 40-50 μέλη, μεσαίων και χαμηλών βαθμών οι περισσότεροι. Αρχικά την προσοχή τράβηξε ο λοχαγός Άρις Μπουλούκος, που κατηγορήθηκε ότι στρατολογούσε νέα μέλη. Η υπόθεση έγινε πιο σοβαρή όταν δεξιές εφημερίδες (αλλά και η κεντρώα Ελευθερία του Πάνου Κόκκα) προσπάθησαν να εμπλέξουν στην υπόθεση τον συνταγματάρχη Αλέξανδρο Παπατέρπο, υπαρχηγό της ΚΥΠ και φίλο του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Παπατέρπος εκείνη την εποχή κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες να διαλύσει το παρακράτος

Η  δίκη του ΑΣΠΙΔΑ  που ολοκληρώθηκε στις 16 Μαρτίου 1967, έστειλε τελικά στη φυλακή 15 αξιωματικούς.

Συγκεκριμένα καταδικάστηκαν σε 18 χρόνια κάθειρξη και πεντάχρονη στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων οι: συνταγματάρχης Αλέξανδρος Παπατέρπος, αντισυνταγματάρχης Α. Δαμβουνέλης, οι λοχαγοί Άρις Μπουλούκος, Τάκης Παπαγεωργόπουλος και Θεοφάνης Τόμπρας, σε κάθειρξη 13 χρόνων και πεντάχρονη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων οι λοχαγοί Δ. Παπαγιαννόπουλος και Γιάννης Πανούτσος, σε κάθειρξη 8 χρόνων και πεντάχρονη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων ο αντισυνταγματάρχης Δ. Παραλίκας και οι λοχαγοί Α. Βλάχος και Α. Κεπενός, σε φυλάκιση 4 ετών ο λοχαγός Γ. Κωστόπουλος και δύο χρόνων οι λοχαγοί Χ. Θεοδώρου, Ι. Μαρκέτης και Μ. Γεωργίου. Αθώοι κηρύσσονται οι συνταγματάρχες Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, Δημήτριος Χονδροκούκης και Σπ. Τσαμασιώτης, ο αντισυνταγματάρχης Τ. Κατσημήτρος, κ.α. Απαλλάχθηκαν οι τρεις λοχαγοί που ομολόγησαν ότι υπήρχε η οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ και βοήθησαν την ανάκριση.

 Στις 21 Απριλίου 1967, επεβλήθη στην Ελλάδα η στυγνή δικτατορία του Γεωργίου Παπαδόπουλου, ο οποίος ανέτρεψε την νόμιμη κυβέρνηση της χώρας.