Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Διάφορες και διαφόρων εποχών είναι οι αρχαιότητες στην έκταση του Ακάμα. Η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει μέχρι σήμερα επιβεβαιώσει την ύπαρξη ή την ακριβή θέση της θρυλούμενης αρχαίας πόλης Ακαμαντίδας. Όμως   τουλάχιστον από τα Πρωτοβυζαντινά χρόνια υπήρχαν κάποιοι οικισμοί στην περιοχή του Ακάμα. Ένας από αυτούς, με την ονομασία Αρά* μαρτυρείται ότι υφίστατο μέχρι τουλάχιστον και την περίοδο της Φραγκοκρατίας και βρίσκεται σημειωμένος σε παλαιούς χάρτες. Το σημερινό τοπωνύμιο Λάρα μαρτυρεί την τοποθεσία όπου υπήρχε ο οικισμός αυτός και διασώζει την ονομασία του, με την προσθήκη του γαλλικού άρθρου κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας: L’Ara>Λάρα. Εξάλλου και άλλα τοπωνύμια του Ακάμα παραπέμπουν είτε στην Αρχαιότητα είτε στη μακρά Βυζαντινή περίοδο. Στην παράκτια βραχώδη τοποθεσία που είναι γνωστή ως «Θέατρο» υπάρχουν στο βράχο σειρές από «κερκίδες» λόγω λατόμευσης, και πιθανότατα και λόγω δημιουργίας ιχθυοτροφείου κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια.

Εξάλλου, στο μεγάλο σπήλαιο με αίθουσες κοσμημένες με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, το οποίο εντοπίστηκε στον Ακάμα, υπάρχουν σκόρπια αρχαία αντικείμενα, αγγεία και άλλα, που δείχνουν ότι κάποτε εχρησιμοποιείτο μάλλον ως καταφύγιο των κατοίκων της περιοχής σε περιόδους επιδρομών. Το σπήλαιο δεν έχει διερευνηθεί και μελετηθεί ακόμη, και δεν υπάρχουν τελεσίδικα συμπεράσματα.

Μεταξύ των εκκλησιών του Ακάμα ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αρχαιολογικής πλευράς παρουσιάζουν τα ερείπια που είναι γνωστά ως «Πύργος της Ρήγαινας». Στη πραγματικότητα επρόκειτο για μικρό βυζαντινό μοναστήρι. Επίσης, το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά* είναι αρχαιότερο του 16ου αιώνα, στον οποίο χρονολογούνται οι νεότερες των σωζόμενων τοιχογραφιών του.

Πάντως, από αρχαιολογικής σκοπιάς, όλως ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εντοπισμός στην περιοχή του Ακάμα, και συγκεκριμένα στην τοποθεσία «Άσπρος» (όπου και ομώνυμο ρυάκι), ενός από τους αρχαιότερους χώρους κατοίκησης στην Κύπρο. Ενός χώρου που χρονολογείται πριν ακόμη και από το 8200 π.Χ. και μπορεί να παραβληθεί με τον χώρο στην τοποθεσία «Αετόκρεμμος» στο Ακρωτήρι Λεμεσού, και φαίνεται να είναι της ιδίας περιόδου με τον χώρο στην τοποθεσία «Νησί» της Αγίας Νάπας. Ο χώρος στην τοποθεσία «Άσπρος» εκτείνεται σε ένα μήκος περίπου 250 μέτρων κατά μήκος της κορυφής λόφου στη βόρεια πλευρά του ομώνυμου ποταμού. Στην παράκτια περιοχή της αυτής τοποθεσίας βρέθηκαν αντικείμενα της Προ-νεολιθικής περιόδου, κι επίσης διάφορα αντικείμενα βρέθηκαν και στο βυθό της θάλασσας, έως και σε βάθος 10 μέτρων περίπου. Τούτο δείχνει ότι τμήμα του αρχαιότατου αυτού οικισμού καταβυθίστηκε στη θάλασσα ή μάλλον καλύφθηκε από τη θάλασσα με την άνοδο της στάθμης της.

Ο χώρος ερευνήθηκε το 2004 και πιο συστηματικά το 2007. Επί κεφαλής της έρευνας ήσαν από κοινού ο διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων Παύλος Φλουρέντζος και ο Άλμπερτ Τ. Άμμερμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Colgate του Χάμιλτον Νέας Υόρκης και ο Ντάνκαν Χάουιτ Μάρσαλ. Στην υποβρύχια έρευνα μετείχαν 9 δύτες με επικεφαλής τον δρα Τιμ Τέρνμπολ από τη Νέα Υόρκη. Ήταν η πρώτη φορά που τόσο αρχαία αντικείμενα βρέθηκαν σε θαλάσσιο βυθό στην Κύπρο. Τα αντικείμενα αυτά ανήκουν στην Προνεολιθική περίοδο, δηλαδή πριν το 8200 π.Χ. και ίσως είναι ηλικίας πέραν των 12500 χρόνων από σήμερα.

Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι μεταξύ του 12500 και του 10500 π.Χ. στο νησί έφθαναν σποραδικά κυνηγοί από τις κοντινές ακτές, για κυνήγι νάνων ελεφάντων και άλλων ζώων. Ωστόσο τα λίθινα εργαλεία και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν είναι κατασκευασμένα από τοπικό κυπριακό πέτρωμα. Κατά μία άποψη, ο χώρος στην τοποθεσία Άσπρος ήταν πρόχειρος καταυλισμός τέτοιων κυνηγών, που ίσως παρέμεναν στο νησί για μήνες. Πρέπει να σημειωθεί ότι την εποχή εκείνη η στάθμη της θάλασσας ήταν πολύ χαμηλότερη και ως εκ τούτου και η απόσταση μεταξύ Κύπρου και Μικράς Ασίας πολύ μικρότερη. Συνεπώς η άφιξη εποίκων στην Κύπρο, με πρωτόγονες σχεδίες, ήταν κατορθωτή ήδη με τα μέσα που διέθεταν τότε οι άνθρωποι.