Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Όταν, την 1η Απριλίου του 1955, άρχισε ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων Κυπρίων για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού, κυβερνήτης ήταν ο σερ Ρόμπερτ Άρμιτεϊτζ. Τον Αύγουστο του 1955, με πρωτοβουλία της Μεγάλης Βρετανίας, πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο η περιβόητη τριμερής διάσκεψη  (Αγγλίας-Ελλάδας-Τουρκίας) για εξέταση του Κυπριακού ζητήματος, προς την οποία απόλυτη και σαφέστατη ήταν η αντίθεση των Ελλήνων Κυπρίων που πολύ ορθά την είχαν θεωρήσει ως παγίδα η οποία, εκτός των άλλων, ενέπλεκε στο ζήτημα και την Τουρκία που, για πρώτη φορά, παρακάθητο ως «άμεσα ενδιαφερόμενο» μέρος. Στην παγίδα αυτή είχε πέσει η ελληνική κυβέρνηση, έστω κι αν η διάσκεψη αυτή καθ' αυτή σημείωσε πλήρη αποτυχία. Λίγο αργότερα η βρετανική διπλωματία σημείωσε άλλη μια επιτυχία, με την απόρριψη της ελληνικής περί Κύπρου προσφυγής στη 10η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Αυτή ακριβώς την εποχή το Λονδίνο αντικατέστησε τον κυβερνήτη Άρμιτεϊτζ με τον στρατάρχη Χάρτιγκ, τότε αρχηγό του βρετανικού αυτοκρατορικού γενικού επιτελείου. Ο διορισμός του στρατάρχη Χάρτιγκ ειδικά ως κυβερνήτη της Κύπρου, ερμηνεύθηκε ως αποφασιστική προσπάθεια της Βρετανίας να καταπνίξει με τη δύναμη των όπλων το επαναστατικό κίνημα στο νησί. Μάλιστα ο Χάρτιγκ είχε, μεταξύ άλλων προσόντων του, και τη φήμη εκείνου που είχε χρησιμοποιηθεί πιο πριν στην κατάπνιξη του επαναστατικού κινήματος στην Κένυα. (Βλέπε Συνέντευξη Χάρτιγκ για τη δράση της ΕΟΚΑ)

Βλέπε Σχεδίο Χάρτιγκ

Οι Διαπραγματεύσεις με τον Μακάριο

Ο στρατάρχης Χάρτιγκ έφθασε στην Κύπρο κι ανέλαβε τα διπλά καθήκοντα του κυβερνήτη και του στρατιωτικού αρχηγού, στις 3 Οκτωβρίου του 1955. Υπηρέτησε στο νησί για 2 χρόνια, μέχρι τις 22 Οκτωβρίου του 1957 οπότε παραιτήθηκε κι αντικαταστάθηκε από τον σερ Χιου Φουτ που υπήρξε και ο τελευταίος Βρετανός κυβερνήτης της Κύπρου. Ο σερ Τζων Χάρτιγκ, με τις κατάρες αλλά και τις ειρωνείες των Ελλήνων Κυπρίων, αναχώρησε από την Κύπρο στις 4 Νοεμβρίου του 1957. Τα δυο χρόνια της κυβερνητείας του στρατάρχη Χάρτιγκ απεδείχθησαν τα σκληρότερα που είχε ζήσει ο Ελληνισμός της Κύπρου καθ' όλη την περίοδο της Αγγλοκρατίας, αλλά και τα πιο ηρωικά της νεότερης Ιστορίας της Κύπρου. Σ' αυτά τα δυο χρόνια έγιναν όλες οι δι’ απαγχονισμού εκτελέσεις των νεαρών αγωνιστών της ΕΟΚΑ (συνολικά εννέα άτομα) παρά τις παγκύπριες, πανελλήνιες και παγκόσμιες αντιδράσεις.   Έγιναν επίσης οι μεγαλύτερης κλίμακας επιχειρήσεις των αγγλικών στρατιωτικών δυνάμεων κατά της ΕΟΚΑ, δημιουργήθηκαν -και υπερπληρώθηκαν- στρατόπεδα συγκεντρώσεως, πάρθηκαν ιδιαίτερα σκληρά μέτρα κατά του άμαχου ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου, επιστρατεύθηκαν κι εξοπλίστηκαν οι Τουρκοκύπριοι που χρησιμοποιήθηκαν κατά των Ελλήνων Κυπρίων και των περιουσιών τους που συχνά πυρπολούνταν κι λεηλατούνταν, εξορίστηκε ο πολιτικός ηγέτης των Ελλήνων Κυπρίων αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', κυνηγήθηκε άγρια η ελληνοκυπριακή μαθητιώσα νεολαία και κλείστηκαν πολλά σχολεία σ' ολόκληρο το νησί, δόθηκαν δε ηρωικές μάχες από τους άνδρες της ΕΟΚΑ, εκ των οποίων αρκετοί έπεσαν μαχόμενοι: ο Γρηγόρης Αυξεντίου, του οποίου το ολοκαύτωμα συγκίνησε την ανθρωπότητα, ο Μιχαήλ Γεωργάλλας, ο Πέτρος Γιάλλουρος, ο Μάρκος Δράκος, ο Χρίστος Κκέλης, ο Κυριάκος Κολοκάσης, ο Πέτρος Κυπριανού, ο Στυλιανός Λένας, ο Χαράλαμπος Μούσκος, ο Ιωνάς Νικολάου, ο Σταύρος Στυλιανίδης, ο Μιλτιάδης Στυλιανού, ο Σωτήρης Τσαγκάρης, ο Χρίστος Τσιάρτας, και αρκετοί άλλοι ακόμη, έπεσαν αγωνιζόμενοι κατά την περίοδο της κυβερνητείας του στρατάρχη Χάρτιγκ. Ο στρατάρχης εγκαινίασε πολλές «πρωτότυπες» μεθόδους, όπως για παράδειγμα ο ενταφιασμός των εκτελεσθέντων και άλλων ηρώων της ΕΟΚΑ που σκοτώνονταν σε μάχες, στον περίβολο των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας για ν' αποφεύγονται οι κηδείες και οι σχετικές εκδηλώσεις του λαού (βλέπε λήμμα Φυλακισμένα Μνήματα, πρβλ. και λήμμα κρεμμάλλα). Εναντίον του έγινε απόπειρα δολοφονίας. Συγκεκριμένα στις 21 Μαρτίου 1956 ανακαλύπτεται βόμβα κάτω από το κρεβάτι του Χάρντινγκ, στο Κυβερνείο. 

Έτσι, όταν ο Χάρτιγκ παραιτήθηκε κι αναχώρησε από την Κύπρο, τον συνόδευσε μια καθολική απαρέσκεια των Ελληνοκυπρίων.

Η κυβερνητεία, ωστόσο, του στρατάρχη Χάρτιγκ στην Κύπρο άρχισε με προσπάθεια για επίλυση του Κυπριακού μέσω διαπραγματεύσεων που ο ίδιος διεξήγαγε με τον εθνάρχη Μακάριο Γ'. Το σχέδιο Χάρτιγκ από αρκετούς ιστορικούς θεωρείται ως μια χαμένη ευκαιρία για διευθέτηση του Κυπριακού.