Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι σχέσεις της Φλωρεντίας με την Κύπρο χρονολογούνται τουλάχιστον από τα τέλη του 13ου αιώνα (εποχή κυπριακής Φραγκοκρατίας), οπότε Φλωρεντινοί έμποροι απαντώνται να έχουν εμπορικές δραστηριότητες στην Κύπρο, μάλιστα ως ανταγωνιστές των Πισατών (από την Πίζα, γνωστή ιταλική πόλη, όχι πολύ μακριά από τη Φλωρεντία), οι οποίοι είχαν εξασφαλίσει εμπορικά προνόμια στην Κύπρο επισήμως από το 1291 (εκχωρημένα από τον βασιλιά της Κύπρου Ερρίκο Β').

Οι ίδιοι οι Φλωρεντινοί -όπως βεβαίως πολλοί δυτικοί, Καταλανοί, Πισανοί, Βενετοί, Γενουάτες και άλλοι- κατανοούσαν τη μεγάλη σπουδαιότητα που είχε η Κύπρος, λόγω της καίριας γεωγραφικής της θέσης, στην όλη υπόθεση του εμπορίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ως βασικός διαμετακομιστικός σταθμός. Το εμπόριο αυτό ήταν εκείνο που απέφερε τα μεγάλα κέρδη, και έτσι ο ανταγωνισμός ήταν συνεχής και σκληρότατος, η δε εκχώρηση εμπορικών προνομίων στην Κύπρο και η παροχή διευκολύνσεων από την Κύπρο, ήταν βασικής οικονομικής σημασίας για τις κοινότητες των εμπόρων διαφόρων ευρωπαϊκών δυνάμεων της εποχής. Φυσικά οι Φλωρεντινοί, όταν επεξέτειναν τις εμπορικές τους δραστηριότητες μέσω Κύπρου, προσπάθησαν σκληρά να εξασφαλίσουν τα δικά τους εμπορικά προνόμια. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα, ένας εκπρόσωπος των Φλωρεντινών στην Κύπρο, κάποιος ευγενής ονομαζόμενος Πεγκολόττι, κατέβαλλε συνεχείς προσπάθειες εξασφάλισης προνομίων. Και πράγματι, επί ημερών του βασιλιά της Κύπρου Ούγου Δ' (1324-1359), μάλιστα στην αρχή της βασιλείας του, ο Πεγκολόττι πέτυχε την πρώτη προσωρινή συμφωνία Κύπρου - Φλωρεντίας για εκχώρηση εμπορικών προνομίων από την πρώτη στη δεύτερη. Η συμφωνία αυτή επιτεύχθηκε τον Μάιο του 1324, και έγινε μόνιμη ύστερα από δύο ανανεώσεις της, επισημοποιήθηκε δε στις 3 Αυγούστου του 1327.

Τούτο έδωσε ώθηση στις σχέσεις Φλωρεντίας και Κύπρου, και συνέβαλε στη σύσφιγξη των μεταξύ τους σχέσεων, δημιούργησε δε ένα καλό κλίμα που προσπάθησε να το αξιοποιήσει ο επόμενος βασιλιάς της Κύπρου, ο Πέτρος Α' (1359-1369). Η Αμμόχωστος ήταν ήδη στη μεγάλη της ακμή, ως το σπουδαιότερο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου, και σ' αυτό κατέφθαναν τα καράβια της Βενετίας, της Γένουας, της Φλωρεντίας, της Πίζας, της Καταλονίας και όλης της Δύσης, και εύρισκαν μπαχαρικά και αρώματα και ο,τιδήποτε χρειάζονταν, και φόρτωναν και έφευγαν, λέγει ο χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς («Χρονικόν», παρ. 91).

Ο βασιλιάς Πέτρος Α', όταν σχεδίαζε μία νέα σταυροφορία προς ανάκτηση των Αγίων Τόπων (έφερε και τον τίτλο του βασιλιά των Ιεροσολύμων, και θεωρούσε ότι οι Άγιοι Τόποι δικαιωματικά του ανήκαν), στο πλαίσιο μεγάλης περιοδείας του στην Ευρώπη, πέρασε και από τη Φλωρεντία, ζητώντας τη βοήθειά της για την πραγματοποίηση των στόχων του. Μάλιστα στα αρχεία της Φλωρεντίας σώζεται επιστολή του βασιλιά της Κύπρου, προς τη γερουσία της πόλης, με την οποία ο Πέτρος Α' ζητεί τη συμμετοχή των Φλωρεντινών με καράβια και στρατό στη σταυροφορία του, προτείνοντας μάλιστα ως ημέρα έναρξής της την 1η Μαρτίου του 1364. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι παρόμοιες επιστολές έστειλε ο βασιλιάς της Κύπρου και στις λοιπές ευρωπαϊκές δυνάμεις. Δεν γνωρίζουμε ποια ήταν η απάντηση των Φλωρεντινών.  Το θέμα θα το συζήτησε βεβαίως όταν ο ίδιος επισκέφθηκε τη Φλωρεντία. Είναι όμως γνωστό ότι εκείνοι που εμπορεύονταν με την Ανατολή, και κυρίως οι Βενετοί, αντιστάθηκαν έντονα στην πραγματοποίηση μιας νέας σταυροφορίας, διότι ο πόλεμος θα έπληττε τις εμπορικές τους δραστηριότητες, και με διάφορες ενέργειες ματαίωσαν τελικά την προσπάθεια αυτή.

Επί ημερών του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Β' (1369-1382), απαντούμε Φλωρεντινούς που ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι στην Κύπρο (προφανώς εμπορευόμενοι) να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες συμφιλίωσης Βενετών και Γενουατών στο νησί, και μεσολάβησης μεταξύ Γενουατών και των αρχών του Κυπριακού βασιλείου (Μαχαιράς, παρ. 334, 360). Επρόκειτο για την εκρηκτική κατάσταση που δημιουργήθηκε μεταξύ Βενετών και Γενουατών στην Αμμόχωστο, αρχικά λόγω πρωτοκόλλου κατά την τελετή στέψης του βασιλιά Πέτρου Β', που εξελίχθηκε σε αιματοχυσία και που τελικά προκάλεσε την καταστροφική εισβολή των Γενουατών στην Κύπρο το 1373-1374.

Το 1461 ο Ιάκωβος Β' (διεκδικητής του θρόνου από την ετεροθαλή αδελφή του Καρλόττα), έστειλε απεσταλμένους του στην Ιταλία προκειμένου να εξηγήσουν τη δική του θέση και να ζητήσουν συμπαράσταση και αναγνώρισή του. Οι απεσταλμένοι του πέρασαν και από τη Φλωρεντία. Οι αρχές της πόλης τους άκουσαν αλλά αντέδρασαν αρχικά με επιφύλαξη και προτίμησαν να μην αναμείξουν την πόλη τους στη διαμάχη για τον θρόνο της Κύπρου, όμως τελικά επείσθησαν να αναγνωρίσουν τον Ιάκωβο Β' ως βασιλιά του νησιού. Αργότερα, ο Ιάκωβος Β' «αποζημίωσε» γι' αυτό τη Φλωρεντία, παραχωρώντας στους Φλωρεντινούς εμπόρους φοροαπαλλαγές στην Κύπρο και επιδεικνύοντας και με άλλους τρόπους την εύνοιά του προς αυτούς. Οι φοροαπαλλαγές παραχωρήθηκαν το 1465. Το 1467, με επίσημο έγγραφό της, η Φλωρεντία ευχαριστούσε τον βασιλιά της Κύπρου για την εύνοιά του προς τους εμπόρους της. Ο Ιάκωβος Β' ζήτησε τότε από τη Φλωρεντία να καθορίσει επίσημα ότι τα πλοία της που εμπορεύονταν στην Ανατολή, θα έπρεπε να προτιμούν τα κυπριακά λιμάνια - πράγμα που η Φλωρεντία αποδέχθηκε με ευχαρίστηση, και με έγγραφό της παρακαλούσε τον βασιλιά της Κύπρου να συνεχίσει να επιδεικνύει εύνοια προς τους Φλωρεντινούς εμπόρους που βρίσκονταν στην Κύπρο.

Το 1474 (επόμενο χρόνο του θανάτου του Ιακώβου Β'), η Βενετία συνήψε συμμαχία - τον Νοέμβριο - με το Μιλάνο, τη Φλωρεντία και τη Φερράρα εναντίον των Τούρκων, η δε βασίλισσα της Κύπρου Αικατερίνη Κορνάρο αναφέρεται ως ισότιμος σύμμαχος των πιο πάνω. Ύστερα από αντίδραση της Νεαπόλεως, του πάπα και άλλων, για πολιτικούς λόγους, η συμμαχία αυτή δεν είχε μακροβιότητα.

Αντιθέτως, το 1484, λόγω του ότι η Κύπρος ελεγχόταν πλήρως από τη Βενετία με την οποία τώρα οι σχέσεις της Φλωρεντίας δεν ήταν αρμονικές, η Φλωρεντία εμφανίζεται να δρα εναντίον της βασίλισσας της Κύπρου Αικατερίνης Κορνάρο (που ήταν Βενετή). Σώζεται φλωρεντινό έγγραφο, ημερομηνίας 16 Μαρτίου 1484, με το οποίο η Φλωρεντία δίνει οδηγίες στον πρέσβη της στη Ρώμη, κάποιον Γκουιταντώνιο Βεσπούτσι, να συζητήσει με τον πάπα αλλά και με τον βασιλιά της Νεαπόλεως ένα σχέδιο εκθρονίσεως της Αικατερίνης από την Κύπρο και αποκατάστασης στον θρόνο του νησιού της Καρλόττας (η οποία είχε εκθρονιστεί από το 1460 από τον Ιάκωβο Β'). Για μεταφορά της Καρλόττας στην Κύπρο και παλινόρθωσή της, προτεινόταν να χρησιμοποιηθούν γενουάτικα πλοία, η δε όλη προσπάθεια απέβλεπε στο να αφαιρέσει την Κύπρο από τα χέρια των Βενετών. Το σχέδιο αυτό τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Η πλήρης επικράτηση των Βενετών στην Κύπρο έπληξε βεβαίως καίρια την κοινότητα των Φλωρεντινών εμπόρων στο νησί, όπως εξάλλου και εκείνες των Καταλανών, των Ναπολιτάνων και όλων των άλλων ανταγωνιστών των Βενετών. Και φυσικά οι εις Κύπρον εμπορικές και άλλες δραστηριότητες των Φλωρεντινών τερματίστηκαν.

Μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς Τούρκους (1570-1571), η Φλωρεντία αναμειγνύεται σε προσπάθειες απελευθερώσεως του νησιού από τον τουρκικό ζυγό. Ο μέγας δούκας της Τοσκάνης Φερδινάνδος Α' (1587-1609), σχεδίαζε μεγάλη εκστρατεία στην Ανατολή, με πρώτο του στόχο την κατάληψη της Κύπρου. Μάλιστα τον Μάιο του 1608 ο φλωρεντινός στόλος προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να καταλάβει αιφνιδιαστικά την Αμμόχωστο .

Επίσης, προς τη Φλωρεντία υπέβαλε αργότερα σχέδιο απελευθέρωσης της Κύπρου ο Κύπριος Μαξιμιλιάνο Τρόνκι, ζητώντας προς τούτο τη βοήθειά της.

Κατά τον 18ο αιώνα, μεταξύ των προξενείων των διαφόρων χωρών που υπήρχαν στην Κύπρο και έδρευαν στη Λάρνακα, απαντάται και προξενείο της Τοσκάνης (δηλαδή της Φλωρεντίας). Δεν είναι γνωστό όμως από πότε ακριβώς λειτουργούσε το προξενείο αυτό στην Κύπρο που εξυπηρετούσε και πάλι βασικά εμπορικούς σκοπούς. Στο προξενείο της Τοσκάνης στην Κύπρο, υπηρέτησε, μεταξύ του 1760 και του 1767, και ο αββάς Τζιοβάννι Μαρίτι (που ήταν Φλωρεντινός). Ο Μαρίτι μελέτησε τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής των κυπριακών κρασιών και υπέβαλε σχετική έκθεση στη Φλωρεντία, η οποία πιστεύεται ότι συνέβαλε στην ποιοτική βελτίωση των παραγομένων στην Τοσκάνη κρασιών. Ο Μαρίτι είναι και ο συγγραφέας ενός πολύτιμου σήμερα βιβλίου, με τίτλο Ταξίδια στο νησί της Κύπρου.

Κατά τη νεότερη εποχή, οι σχέσεις Φλωρεντίας και Κύπρου εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο των σχέσεων Ιταλίας και Κύπρου. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι πολλοί Κύπριοι σπουδάζουν στη Φλωρεντία, ιδίως σε τομείς των τεχνών.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια