Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο περίφημος μεγάλος σταυρός του ληστή, σύμφωνα προς μαρτυρίες πολλών ταξιδιωτών αιωρείτο στον αέρα ως εκ θαύματος. Σήμερα δεν υπάρχει τέτοιος σταυρός. Οι πληροφορίες για το ανεκτίμητο αυτό κειμήλιο είναι και πάλι ασαφείς, η δε τύχη του αγνοείται. Ο Λεόντιος Μαχαιράς μνημονεύει λεηλασία και καταστροφή του μοναστηριού από τους Μαμελούκους το 1426. Για τα γεγονότα του 1426 έχουμε και τη διήγηση ενός Μουσουλμάνου, του Χαλήλ Δαερί, βεζύρη του Μαμελούκου σουλτάνου Μελέκ ελ-Ασράφ Μπαρσμπάι, που το πρωτότυπο του έργου του, συνταγμένο στην αραβική το 831 από Εγείρας, μεταφράστηκε αργότερα και στη γαλλική. Ο Μουσουλμάνος αυτός συγγραφέας αναφέρει μεταξύ άλλων ότι, μετά τη μάχη της Χοιροκοιτίας, οι Μαμελούκοι έστειλαν στρατιωτικό απόσπασμά τους στο Σταυροβούνι, για αρπαγή θησαυρών. Μεταξύ των όσων είχαν αρπαγεί ήταν και ο μεγάλος χρυσός σταυρός. Ο σταυρός μελετήθηκε, γράφει ο Χαλήλ Δαερί, και απεκαλύφθη ότι αυτός αιωρείτο όχι από θαύμα αλλά εξ αιτίας ελατηρίων που είχαν έξυπνα επινοηθεί και κρυφτεί μέσα σ' αυτόν.

Βλέπε λήμμα: Μάχη της Χοιροκοιτίας 

Ανεξάρτητα από τη γνώμη του συγγραφέα αυτού περί ελατηρίων, έχουμε τη μαρτυρία του για λεηλασία του μοναστηριού και αρπαγή κι αυτού του ίδιου του πολύτιμου μεγάλου σταυρού. Αλλ' όπως είδαμε, αρκετά χρόνια αργότερα, το 1483, έχουμε τη μαρτυρία του Felix Faber, που είδε τον σταυρό στη θέση του και τον περιέγραψε με πολλές λεπτομέρειες. Υποθέτουμε, έτσι, ότι οι Μαμελούκοι είτε δεν είχαν πάρει τον μεγάλο σταυρό αλλά ίσως κάποιο άλλο πολύτιμο αφιέρωμα, είτε τον είχαν επιστρέψει αργότερα στο μοναστήρι. Άλλη μαρτυρία, του Β. Salignac (του 1522), λέγει ότι ο σταυρός ήταν στη θέση του κι ότι είχε επαργυρωθεί με δαπάνη κάποιου Γάλλου ευγενούς. Ο John Locke (1553) γράφει ότι ο σταυρός (εάν επρόκειτο για τον ίδιο) δεν αιωρείτο πλέον αλλά βρισκόταν στερεωμένος στον τοίχο και μπορούσαν να τον κουνούν, σ' ανάμνηση του παλαιοτέρου θαύματος. Προσθέτει, όμως, ότι ο ίδιος δεν τον είχε δει. Ωστόσο, λίγα χρόνια μετά την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου, και συγκεκριμένα το 1598, ο Τσέχος Kristof Harant γράφει ότι κανένας δεv γνώριζε τι έκαναν τον σταυρό οι Τούρκοι, αν και προσθέτει πως άκουσε μάρτυρες που ισχυρίζονταν ότι τον είχαν δει.

Ο Ολλανδός Cornelis van Bruyn, που επεσκέφθη την Κύπρο το 1683, γράφει ότι στο μοναστήρι κατοικούσαν περίπου 20 καλόγεροι Έλληνες Δεν ομιλεί όμως για μεγάλο σταυρό αλλά για μικρό σταυρό από τίμιο ξύλο μέσα σε μικρή αργυρή κι επίχρυση θήκη που ανοίγεται κατά την ημέρα που το μοναστήρι εορτάζει, στις 14 Σεπτεμβρίου (εορτή Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού).

Στο εξής όλοι οι μεταγενέστεροι επισκέπτες ομιλούν επίσης για τεμάχιο τιμίου ξύλου κι όχι για μεγάλο σταυρό του καλού ληστή, που εξαφανίστηκε (πιθανότατα από τους Τούρκους εισβολείς το 1570-71 που τον άρπαξαν) χωρίς ν' αφήσει ίχνη. Το πιο πιθανό είναι ότι το πολύτιμο αυτό κειμήλιο κατεστράφη, αφού αφαιρέθηκαν από τους άρπαγες το ασήμι και το χρυσάφι που το κάλυπταν.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια