Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εκτός από τα φυσικά υπάρχει και πληθώρα τεχνητών σπηλαίων στην Κύπρο που είναι δημιουργήματα του ανθρώπου. Τα σπήλαια αυτά αντιπροσωπεύουν είτε παλαιά υπόγεια λατομεία εξόρυξης δομικής πέτρας, είτε αρχαίους τάφους.

Βλέπε λήμμα: Λατομεία

Τα υπόγεια λατομεία δημιουργήθηκαν κυρίως σε σχηματισμούς ασβεστολιθικού ψαμμίτη για εξόρυξη δομικής πέτρας. Μεγάλος αριθμός τέτοιων λατομείων - σπηλαίων βρίσκεται στις περιοχές της πόλης της Λευκωσίας και ιδιαίτερα στην Αγλαντζιά, Αγία Παρασκευή, Δασούπολη, Ακρόπολη και Γερόλακκο. Ένα μεγάλο ποσοστό των λατομείων αυτών ανάγεται στους Μεσαιωνικούς χρόνους. Η εξορυσσόμενη πέτρα (πουρόπετρα ή πωρόλιθος) χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση των τειχών, παλατιών, αρχοντικών, εκκλησιών και μοναστηριών. Τα βενετικά τείχη της Λευκωσίας έχουν κτισθεί και επενδυθεί με πέτρα των πιο πάνω περιοχών. Τα υπόγεια λατομεία - σπήλαια φθάνουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε βάθος 18-20 μέτρων.

Βλέπε λήμμα: Λευκωσία- οχυρώσεις

Η λατομευτική δραστηριότητα που είχε σαν συνέπεια τη δημιουργία νέων τεχνητών σπηλαίων, αναβιώνει κατά τη διάρκεια της αγγλοκρατίας. Κατά την περίοδο αυτή, και ιδιαίτερα μέχρι τη δεκαετία του '40, όλα τα δημόσια κτίρια και τα αρχοντικά νεοκλασσικού ρυθμού της Λευκωσίας κτίζονται με πέτρα που εξορύσσεται κυρίως από υπόγεια λατομεία των γύρω περιοχών.

Ορισμένα από τα τεχνητά σπήλαια, των οποίων το εμβαδόν σε αρκετές περιπτώσεις ανέρχεται σε εκατοντάδες τετραγωγικά μέτρα, χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν ως στάβλοι κατοικίδιων ζώων αλλά και ως κατοικίες φτωχών οικογενειών.

Τέλος, αρχαίοι τάφοι οι οποίοι κατασκευάσθηκαν σε άσβεστο λιθικούς ψαμμίτες, ή άλλους σκληρούς γεωλογικούς σχηματισμούς, δίνουν την εντύπωση μικρών σπηλαίων.

Μεγάλο σε έκταση και με πολλές αίθουσες σπήλαιο υπάρχει και κοντά στο εξωκκλήσι της Αγίας Άννας, στη διοικητική έκταση του χωριού Κώμα του Γιαλού και προς τα νοτιοανατολικά του. Ο χώρος, όχι μακριά από την ακτή, υπήρξε αρχαίο – μεσαιωνικό λατομείο και η δημιουργία του μεγάλου αυτού σπηλαίου υπήρξε το αποτέλεσμα εκτεταμένης λατόμευσης. Το σπήλαιο, εκτεινόμενο σε βάθος προς διαφορετικές κατευθύνσεις, είναι χώρος διαβίωσης μεγάλου αριθμού νυχτερίδων, καθώς στο βάθος του επικρατεί σκοτάδι. Το σπήλαιο φαίνεται ότι είχε περιστασιακά χρησιμοποιηθεί και ως κατάλυμα τρωγλοδυτών αλλά και ως μάντρα. Κοντά υπάρχουν και άλλα μικρότερα σπήλαια. Στην περιοχή λειτουργεί και σήμερα λατομείο.

Οι μεγαλύτεροι και πιο εντυπωσιακοί τέτοιοι αρχαίοι τάφοι είναι εκείνοι της Κορόβιας και της Γαληνόπωρνης.

Βλέπε λήμματα: Κορόβια τάφος  και Γαληνόπωρνης αρχαίος τάφος

Εντυπωσιακό τεχνητό σπήλαιο είναι και εκείνο που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του κατεχόμενου χωριού Κώμα του Γιαλού, δίπλα από το ξωκλήσι της Αγίας Άννας. Πρόκειται για τον χώρο αρχαίου λατομείου, που έχει πολύ πλατιά είσοδο και προχωρεί σε μεγάλο βάθος, εκτεινόμενο προς την κατεύθυνση της θάλασσας και δημιουργώντας αρκετούς μεγάλους θαλάμους. Δεν έχει μετρηθεί. Στο σκοτεινό εσωτερικό του διαβιούν πλήθη νυχτερίδων. Στην ίδια περιοχή οι Τούρκοι λειτουργούν και σύγχρονο λατομείο.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια