Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο γύψος, ένυδρο θειικό ασβέστιο (CaS042H20), απαντάται σε τεράστια κοιτάσματα που είναι διεσπαρμένα σε διάφορες περιοχές του νησιού. Τα κοιτάσματα συνδέονται με τους μειοκαινικής ηλικίας ιζηματογενείς σχηματισμούς τόσο της Ζώνης του Πενταδάκτυλου όσο και της Ζώνης του Τροόδους (Ιζηματογενής σειρά). Στη Ζώνη του Πενταδάκτυλου (Σχηματισμός Λαπάτσας) τα κοιτάσματα γύψου απαντώνται κυρίως στις νότιες παρυφές της οροσειράς από την Καρπασία μέχρι τη Μύρτου. Στην Ιζηματογε-νή Σειρά του Τροόδους (Σχηματισμός Καλαβασού) ο γύψος εμφανίζεται στις παρυφές του Οφιολιθικού Συμπλέγματος. Ιδιαίτερη όμως ανάπτυξη παρουσιάζει στη Λάρνακα, μεταξύ Αραδίππου και Πεντακώμου, και στην Πάφο, μεταξύ Ελεδιού - Πολεμίου και Γιόλου. Οι εμφανίσεις του γύψου σε ορισμένες περιοχές όπως την Πάφο, καλύπτουν δεκάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, το δε πάχος των κοιτασμάτων υπερβαίνει τα 100 μέτρα.

Βλέπε λήμμα: Γύψος

Ο γύψος, όπως ο ασβεστόλιθος, διαλύεται εύκολα από το νερό με αποτέλεσμα να δημιουργούνται υπόγεια κάρστ όπως καταβόθρες, χάσματα, στοές και σπήλαια. Το φαινόμενο γίνεται πιο έντονο σε περιοχές όπου διέρχονται ποταμοί, οπότε σημαντικό ποσοστό του νερού που ρέει στην κοίτη τους διοχετεύεται διά μέσου των καταβόθρων σε υπόγειους οχετούς, σήραγγες και σπηλαιώδεις διαβάσεις για να καταλήξει είτε σε πηγές είτε στη θάλασσα υπό μορφή υποβρύχιων πηγών. Σε αρκετές περιπτώσεις τα καρστικά αυτά φαινόμενα προκαλούν προβλήματα στις θεμελιώσεις δρόμων και οικοδομών, σπανιότερα δε προκαλούν καταβυθίσεις, καθιζήσεις και κατολισθήσεις με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στους κατοίκους των περιοχών, αλλά και στο κράτος γενικότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα περιοχής που έχει επηρεασθεί σε μεγάλο βαθμό από τα υπόγεια καρστικά φαινόμενα είναι το Μαρώνι. Νότια του χωριού και μέσα στην κοίτη του ποταμού υπάρχει σπήλαιο πλάτους 7 μέτρων και μήκους 4 μέτρων, το οποίο συνδέεται με δαιδαλώδεις σήραγγες και οχετούς.

Στην ίδια περιοχή έχει εντοπισθεί επίσης σημαντικός αριθμός καταβόθρων. Μέσω αυτών των κενών σημαντικό ποσοστό νερού του ποταμού διοχετεύεται σε υπόγειους οχετούς και σήραγγες, εμπλουτίζοντας τον υδροφορέα της περιοχής. Ορισμένες από τις καταβόθρες καλύπτονται σταδιακά από ιλύ και αμμοχάλικα αλλά μετά πάροδο χρόνου δυνατό να καταβυθισθούν και να παρασυρθούν από τα ρεύματα νερού των υπογείων σηράγγων. Παρόμοια φαινόμενα που δημιουργούν όχι μόνο προβλήματα στις θεμελιώσεις έργων υποδομής και οικοδομών αλλά και προβλήματα ασφάλειας ορισμένων οικοδομών, παρουσιάζονται σε χωριά όπου το υπέδαφος είναι γύψος όπως στην Αραδίππου, τη Θελέτρα και πολλά άλλα χωριά, ιδιαίτερα της επαρχίας Πάφου.

Μεγάλο σπήλαιο, που εκτείνεται σε μεγάλο μήκος, υπάρχει στα ανατολικά του χωριού Μάντρες της επαρχίας Αμμοχώστου. Το σπήλαιο δεν έχει διερευνηθεί πλήρως και προσβάσιμο είναι μόνο ένα τμήμα του.

Το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό από τα σπήλαια αυτά, τουλάχιστον από όσα έχουν ανακαλυφθεί, είναι εκείνο που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του κατεχόμενου χωριού Πλατάνι και μέσα στα διοικητικά του όρια, στο ανατολικό τμήμα της οροσειράς του Πενταδακτύλου. Οι Τούρκοι το ονόμασαν «Σπηλιά της Συκιάς» επειδή στην είσοδό του βρίσκεται ένα δέντρο συκιάς. Σκάλισαν σκαλοπάτια εισόδου ώστε η σπηλιά να είναι επισκέψιμη. Έχει μήκος πάνω από 200 μέτρα σε σχεδόν ευθεία γραμμή, με μικρούς θαλάμους ένθεν και ένθεν. Υπάρχουν πολλά ίχνη διάβρωσης, όχι όμως σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που δεν σχηματίζονται σε γύψους.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια