Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η βασιλική των Σόλων, πιθανότατα ο καθεδρικός ναός της πόλης πιστεύεται ότι κτίστηκε από τον Άγιο Αυξίβιο πρώτο επίσκοπο των Σόλων, είναι μια από τις μεγαλύτερες βασιλικές της Κύπρου. Έχει μήκος 47,70 μ. χωρίς την αψίδα και πλάτος 31,40 μ. Είναι διαιρεμένη σε τρία κλίτη με δυο λίθινες κιονοστοιχίες που αποτελούνται από 12 κολόνες η κάθε μια. Οι κολόνες αποτελούνται από άνισους σπονδύλους. Στην απλή κιβώσχημη βάση η κολόνα έχει διάμετρο 1 μ. περίπου και στην κορυφή 0,90 μ. Το ύψος της κάθε κολόνας μαζί με τη βάση και το κιονόκρανο είναι 6,30 μ. περίπου. Το ύψος των βάσεων και των κιονόκρανων ποικίλλει. Τα κιονόκρανα είναι απλά, «τοσκανικού» τύπου, και αποτελούνται από ταινία, σκοτία, ταινία, σπείρα, ταινία και πλίνθο. Τα μετακιόνια διαστήματα ποικίλλουν από 2,10 μ. μέχρι 2,70 μ., γι’ αυτό και είχε εκφρασθεί η γνώμη ότι οι κολόνες στήριζαν ευθύγραμμο επιστύλιο και όχι τόξα. Ο ανασκαφέας όμως της βασιλικής υποστηρίζει ότι οι κολόνες στήριζαν τόξα επειδή βρήκε μερικούς τοξόλιθους κατά την ανασκαφή.

Το μέσο κλίτος έχει πλάτος 10,60 μ. και είναι πιθανότατα το ευρύτερο σ' όλη την Κύπρο. Τα πλάγια κλίτη έχουν πλάτος 8,50 μ. περίπου. Τα τρία κλίτη της βασιλικής των Σόλων καταλήγουν σε τρεις προεξέχουσες ημικυκλικές αψίδες, όπως και σ' άλλες βασιλικές της Κύπρου. Η κεντρική αψίδα έχει χορδή 9,50 μ. και βέλος 4,80 μ. Οι πλάγιες αψίδες, που δεν βρίσκονται στο κέντρο των πλαγίων κλιτών, αλλά πλησιέστερα προς το μέσο κλίτος, έχουν χορδή μεν 4,68 μ. και βέλος 2,40 μ. Η κεντρική αψίδα έχει πάχος 1,50 μ. και υποστηρίζεται στο κέντρο εξωτερικά από ισχυρή αντηρίδα. Στο κέντρο της αψίδας του βόρειου κλίτους υπάρχει θύρα πλάτους 1,35 μ. Βορειότερα της αψίδας αυτής, στον ανατολικό τοίχο του βόρειου κλίτους, υπάρχει άλλη θύρα πλάτους 1,85 μ. Ο ανασκαφέας της βασιλικής εξέφρασε την άποψη ότι οι θύρες αυτές οδηγούν στο επισκοπείο το οποίο βρίσκεται στ' ανατολικά της βασιλικής, αλλά δεν έχει ανασκαφεί.

Βλέπε λήμμα: Καμπανόπετρα

Στην κεντρική αψίδα υπήρχε ημικυκλικό σύνθρονο το οποίο όμως καταστράφηκε ολοσχερώς. Όπως και στη βασιλική της Καμπανόπετρας στη Σαλαμίνα, μεταξύ του ανατολικού ημικυκλικού τοίχου του συνθρόνου και της αψίδας υπήρχε θολωτός διάδρομος πλάτους πέραν του 0,70 μ. Με τον διάδρομο αυτό επικοινωνούσαν τα πλάγια κλίτη μεταξύ τους, διότι όπως και στη βασιλική του Αγίου Επιφανίου, τη βασιλική της Αχειροποιήτου, τις βασιλικές της Παναγίας Αφέντρικας και των Ασωμάτων της Αφέντρικας στ' ανατολικά του Ριζοκαρπάσου, στον Άγιο Φίλωνα του Ριζοκαρπάσου και τη βασιλική της Παναγίας Περγαμηνιώτισσας στ' ανατολικά της Ακανθούς, η κεντρική αψίδα επικοινωνούσε με τις πλάγιες αψίδες με τοξωτά ανοίγματα. Το βήμα της βασιλικής εκτεινόταν στο μέσο του κεντρικού κλίτους μέχρι την τέταρτη από τ' ανατολικά κολόνα και ήταν πολύ υπερυψωμένο σε σύγκριση με τις άλλες γνωστές βασιλικές της Κύπρου. Δεν σώθηκε η βάση της Αγίας Τράπεζας αν και ο ανασκαφέας αναφέρει ότι βρήκε τρεις από τις τέσσερις βάσεις πάνω στις οποίες υψώνονταν οι κολόνες που στήριζαν το κιβώριο που κάλυπτε την Αγία Τράπεζα. Δεν βρέθηκαν επίσης πεσσίσκοι ή θωράκια του τέμπλου.

Βλέπε λήμμα: Εκκλησία της Κύπρου- Βασιλικές

Το δάπεδο της βασιλικής ήταν καλυμμένο με μαρμαροθέτημα. Ο κυρίως ναός της βασιλικής επικοινωνούσε απ' ευθείας με την ανατολική στοά του αιθρίου με τρεις εισόδους. Η κεντρική είσοδος είχε πλάτος 2,90 ενώ οι πλάγιες είσοδοι είχαν πλάτος 2,40 μ.

Όπως και η βασιλική Α' του Αγίου Γεωργίου Πέγειας έτσι και η βασιλική των Σόλων δεν είχε νάρθηκα. Είχε όμως στα δυτικά τετράστωο αίθριο διαστάσεων 26X18 μ. περίπου. Οι στοές του αιθρίου στηρίζονταν σε 4 πεσσούς και στις γωνιές σε Ταυόσχημους πεσσούς στ' ανατολικά και σταυρόσχημους στα δυτικά. Στο μέσο περίπου της αυλής του αιθρίου και σε τετράγωνο βάθρο υπήρχε φιάλη δωδεκάπλευρη εξωτερικά και εξάπλευρη εσωτερικά. Οι πλευρές του εξωτερικού δωδεκαγώνου της φιάλης, που αντιστοιχούν στις πλευρές του εσωτερικού τετραγώνου, είναι ημικυκλικές και σχημάτιζαν κόγχες, όπως στη φιάλη της βασιλικής του Κουρίου. Ο πυθμένας της φιάλης είναι καλυμμένος με μαρμαροθέτημα και οι εσωτερικές πλευρές επενδυμένες με μάρμαρα. Με μαρμαροθέτημα είναι καλυμμένη και η εξέδρα, στο μέσο της οποίας βρίσκεται η φιάλη. Η ανατολική στοά του αιθρίου καταλήγει προς βορράν σε ορθογώνια αίθουσα με εγγεγραμμένη ημικυκλική αψίδα στον βόρειο τοίχο που ερμηνεύθηκε σαν τόπος καταγραφής των προσφορών των πιστών. Ανάλογη αίθουσα, που δεν έχει ανασκαφεί πλήρως, βρίσκεται στο νότιο άκρο της ανατολικής στοάς του αιθρίου. Η βόρεια και η νότια στοά του αιθρίου περιβάλλονται με δωμάτια που δεν έχουν ανασκαφεί πλήρως. Η δυτική στοά του αιθρίου , όπου θα βρισκόταν και η είσοδος στο αίθριο και κατά συνέπεια και στη βασιλική, δεν έχει ανασκαφεί.

Στον βόρειο τοίχο της βασιλικής είναι προσαρτημένα ένα ορθογώνιο δωμάτιο, που επικοινωνεί με το βόρειο κλίτος της βασιλικής και ερμηνεύθηκε σαν διακονικό, και ανατολικότερα ένα άλλο ευρύτερο ορθογώνιο δωμάτιο που επικοινωνεί με το βόρειο κλίτος της βασιλικής και με παρεκκλήσιο στ' ανατολικά.

Ιστορικά στοιχεία

Η βασιλική στη μορφή της αυτή κτίσθηκε, σύμφωνα με τον ανασκαφέα, τον 6ο αιώνα και καταστράφηκε κατά τη δεύτερη αραβική επιδρομή εναντίον της Κύπρου το 653 σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στο αίθριο. Η βασιλική, σύμφωνα με την επιγραφή αυτή, επισκευάσθηκε το 655 και κατά τον ανασκαφέα εξακολουθούσε να υφίσταται και κατά τους Μέσους Βυζαντινούς χρόνους αν και η πόλη των Σόλων, ή τουλάχιστον η περιοχή της βασιλικής, φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε μετά τον 8ο αιώνα.

Βλέπε λήμμα: Αραβικές επιδρομές

Η βασιλική αυτή των Σόλων κτίσθηκε, σύμφωνα με τον ανασκαφέα, στα ερείπια άλλης βασιλικής. Η βασιλική αυτή, που κτίσθηκε τον 4ο αιώνα, ήταν πεντάκλιτη και είχε μήκος 45 μ. περίπου και πλάτος 22,50 μ. Το κεντρικό κλίτος της βασιλικής είχε πλάτος 6,75 και τα πλάγια κλίτη, το μεν εσωτερικό 4,00 μ. το δε εξωτερικό 4,50 μ. Τα κλίτη φαίνεται ότι χωρίζονταν με πεσσούς των οποίων η πλευρά ήταν 0,50 μ. Τα μετακιόνια διαστήματα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Το ανατολικό τμήμα της πρώτης αυτής βασιλικής δεν έχει ανασκαφεί αλλά φαίνεται ότι η κεντρική αψίδα είναι παρόμοια, και στην ίδια θέση με την αψίδα της δεύτερης βασιλικής. Ο ανασκαφέας έχει υπολογίσει ότι υπήρχαν 14 πεσσοί ή κολόνες σε κάθε κιονοστοιχία. Τα δάπεδα της βασιλικής αυτής είναι καλυμμένα με ψηφιδωτά που χρονολογούνται στον 4ο και τον 5ο αιώνα (3 φάσεις) κατά τον ανασκαφέα. Τα ψηφιδωτά αυτά είναι κυρίως γεωμετρικά. Σώζονται όμως και εμβλήματα με μια πάπια, ένα κύκνο και δελφίνια που ο ανασκαφέας τοποθετεί στη δεύτερη φάση, στα μέσα του 5ου αιώνα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια