Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά τα 46 χρόνια της λειτουργίας του ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στον τόπο και, κυρίως, σ' ολόκληρη την περιοχή της κεντρικής πεδιάδας. Εκτός από τα πολλά άτομα που εργοδοτούσε, γιατί ήταν ένα από τα πιο μεγάλα έργα που είχαν γίνει στην Κύπρο, συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη κοινωνικής γενικά ζωής. Η γρήγορη, για την εποχή εκείνη, επικοινωνία μεταξύ Λευκωσίας και Αμμοχώστου είχε, επίσης, ευεργετικά αποτελέσματα۠  αξίζει να σημειωθεί ότι το ταξίδι μεταξύ των δυο πόλεων με τον σιδηρόδρομο διαρκούσε αρχικά 3 ώρες περίπου κι αργότερα 2 ώρες (μαζί με τους ενδιάμεσους σταθμούς). Είχαν όμως εξυπηρετηθεί ευεργετικά και όλα τα ενδιάμεσα χωριά, γιατί κι αυτά συνδέονταν με τα αστικά κέντρα. Η μεταφορά προϊόντων στις πόλεις αλλά και η μεταφορά προϊόντων στην Αμμόχωστο για εξαγωγή, έδωσε ώθηση στο εμπόριο και μικρεμπόριο, πράγμα που σήμαινε και οικονομική πρόοδο (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ). Συνολικά, στα 46 χρόνια της λειτουργίας του, ο κυβερνητικός σιδηρόδρομος μετέφερε 3.199.934 τόνους αγαθών (ανάμεσά τους και τα τεράστια φορτία ξυλείας πριν από την κατάργηση του φόρου της δεκάτης το 1926) και 7.348.643 επιβάτες, χωρίς να συγκαταλέγονται οι αξιωματούχοι με δωρεάν πάσο και οι μεταφερόμενοι στρατιώτες.

Ανάμεσα στους αξιωματούχους που μεταφέρθηκαν με το σιδηρόδρομο ήταν και ο τότε υφυπουργός Αποικιών, Sir Winston Churchill. Σημαντική είναι η μεταφορά μεγάλου τμήματος των περίπου 52.200 Εβραίων προσφύγων από το λιμάνι της Αμμοχώστου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στον Καράολο (1946-1949). Οι διάφοροι τοπικοί σταθμοί λειτουργούσαν ως χώροι ανταλλαγής κγαθών και υπηρεσιών, ενώ αρκετοί από αυτούς λειτουργούσαν και ως περιφερειακά ταχυδρομικά και τηλεγραφικά γραφεία. Σημαίνοντα ρόλο διαδραμάτισε και στο στρατιωτικό τομέα, αφού κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων υπήρξε ο κύριος μεταφορέας συμμαχικών στρατευμάτων, εφοδίων, πυρομαχικών από το λιμάνι της Αμμοχώστου στο αεροδρόμιο της Βασιλικής Αεροπορίας στη Λευκωσία, σε άλλα στρατόπεδα και στο λιμάνι του Ξερού. Επίσης, οι εργαζόμενοί του είχαν έντονη συμμετοχή στο συνδικαλισμό: η συντεχνία τους ήταν η 14η παγκυπρίως (ιδρύθηκε στις 22/12/1938), συμμετείχαν στη μεγάλη απεργία του Μαρτίου του 1944, ενώ διοργάνωσαν απεργίες το 1938, 1940, 1941, 1946 και 1951.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, στα 46 χρόνια της λειτουργίας του, είχε ελάχιστα ατυχήματα. Μετά την κατάργηση του σιδηροδρόμου τόσο οι μηχανές όσο και τα βαγόνια κι αυτές οι σιδηροδρομικές γραμμές που ξηλώθηκαν, πωλήθηκαν ύστερα από δημοπρασία στη Meyer Newman & Co., και σε ιδιώτες κατά την περίοδο 1952-53. Τελικά, η πρώτη μηχανή του σιδηροδρόμου (με το παρατσούκλι Ηλικιωμένη Κυρία) παρέμεινε ως ενθύμιο στην Κύπρο, και στήθηκε ως αξιοθέατο στην είσοδο της νέας πόλης της Αμμοχώστου. Οι σταθμοί είτε κατεδαφίστηκαν, είτε μετατράπηκαν σε αστυνομικούς σταθμούς (Αγκαστίνα, Κοκκινοτριμιθιά) ή αποθήκες (Αμμόχωστος, Λευκωσία, Μόρφου), ενώ μεγάλο τμήμα του αυτοκινητοδρόμου Λευκωσίας-Αμμοχώστου κατασκευάστηκε πάνω στην παλιά σιδηρογραμμή. Οι περισσότερες εναπομείνασες εγκαταστάσεις καταστράφηκαν κατά τη βάρβαρη τουρκική προέλαση το 1974. Ο σταθμός στην Ευρύχου, που είχε κλείσει το 1932, λειτουργούσε ως υγειονομικό κέντρο και δασικός κοιτώνας. Αφού ανατινάχθηκε από την ΕΟΚΑ το 1958, μέχρι πρόσφατα ήταν εγκαταλελειμμένος. Έτυχε αναστήλωσης και σήμερα λειτουργεί ως σιδηροδρομικό μουσείο.

Μουσείο Κυπριακού Σιδηρόδρομου

Το Μουσείο Κυπριακού Σιδηρόδρομου στεγάζεται στον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ευρύχου, στο Τρόοδος. Εγκαινιάστηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2016 από τον υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Μάριο Δημητριάδη.

Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος (ΚΚΣ), που λειτούργησε από το 1905 μέχρι το 1951 κάλυπτε μια διαδρομή από την Αμμόχωστο στα ανατολικά μέχρι τη Μόρφου στα δυτικά περνώντας από τη Λευκωσία. Από τη Μόρφου το τρίτο τμήμα κατέληγε στο νότιο τερματικό σταθμό της Ευρύχου. Από το σταθμό εκείνο επέζησε μόνο το κυρίως κτίριο, που συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Ο σταθμός της Ευρύχου είναι το μοναδικό Μουσείο Σιδηροδρόμων στην Κύπρο. Στα δωμάτια του εκτίθενται αυθεντικά έγγραφα, σχέδια, φωτογραφίες και αντικείμενα σχετικά με τους σιδηρόδρομους της Κύπρου, καθώς και μοντέλα σταθμών και τροχαίου υλικού. Στην πίσω πλευρά έχει κτιστεί η πλατφόρμα και τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής με αυθεντικές ράγιες. Δύο βαγόνια του Κυπριακού Σιδηρόδρομου εκτίθενται κάτω από ένα μεταλλικό στέγαστρο στην αυλή.