Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Κύπρος βρέθηκε στον δρόμο του Ριχάρδου όταν αυτός έπλευσε από τη Σικελία (όπου είχε διαχειμάσει) προς τους Αγίους Τόπους. Δεν ήταν, βέβαια, η μοναδική φορά κατά την οποία οι σταυροφόροι περνούσαν από την Κύπρο ۠  μάλιστα αργότερα το νησί θ' αποτελούσε και βάση επιθέσεων τους κατά των Μωαμεθανών (βλέπε λήμμα Σταυροφορίες). Όμως τώρα, κατά τη διάρκεια της τρίτης Σταυροφορίας, ο Ριχάρδος επετέθη με τα στρατεύματά του και κατόρθωσε, σε σύντομο χρόνο, να καταλάβει ολόκληρη την Κύπρο.

Οι ιστορικοί, δίνοντας ίσως και κάποιο ρομαντικό τόνο στην κατά της Κύπρου επίθεση του Ριχάρδου, υποστήριξαν τη γνωστή άποψη: ότι μια θαλασσοταραχή έφερε στα νερά της Κύπρου τις γαλέρες στις οποίες επέβαιναν η αδελφή του Ριχάρδου Ιωάννα (βασίλισσα της Σικελίας) και η αρραβωνιαστικιά του Βερεγγάρια της Ναβάρρας. Προς τις δυο αυτές γυναίκες αναφέρεται ότι δεν ήταν η αρμόζουσα συμπεριφορά του τότε τυράννου της Κύπρου Ισαάκιου Κομνηνού, ο οποίος μάλιστα είχε δοκιμάσει ακόμη και να τις συλλάβει, με αποτέλεσμα να προκαλέσει την οργή του Άγγλου βασιλιά.

Φαίνεται όμως ότι η προσβλητική στάση του Ισαάκιου έναντι των δυο βασιλισσών και των λοιπών ναυαγών, όπως και η άρνησή του να τους παράσχει διευκολύνσεις προς συνέχιση του ταξιδιού τους, πιθανόν να ήταν αποτέλεσμα της δέσμευσής του έναντι του Σαλαντίν. Διότι υποστηρίχθηκε ότι ο Ισαάκιος Κομνηνός, όταν αποσχίστηκε από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία κι αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητος βασιλιάς της Κύπρου, είχε μεταξύ άλλων συνάψει και συνθήκη με τον Σαλαντίν της Αιγύπτου που περιελάμβανε και υποχρέωσή του να μη δίνει καμιά βοήθεια στους προερχόμενους από τη Δύση σταυροφόρους. Εθρυλείτο ακόμη ότι ο Ισαάκιος είχε συνδεθεί με τον Σαλαντίν όχι μόνο με δεσμούς φιλίας αλλά και με δεσμούς αίματος ύστερα από σπονδές. Αυτά, βέβαια, δεν αποδεικνύονται. Είναι όμως πολύ πιθανό ότι ο Ριχάρδος δεν θέλησε ν' αγνοήσει την Κύπρο για διάφορους λόγους: για το ότι ήταν, αν όχι φιλικά και συμμαχικά δεμένη με τον Σαλαντίν, τουλάχιστον όχι εχθρικά διακείμενη έναντι των Μωαμεθανών· ακόμη — γιατί όχι; — για τον πλούτο που διέθετε και για την προοπτική συγκομιδής πολλών λαφύρων από έναν σχετικά εύκολο στόχο. Είναι, πράγματι, γνωστό ότι οι σταυροφόροι δεν παραγνώριζαν το υλικό κέρδος, που ήταν βασικός λόγος για τον οποίο έπλεαν προς την Ανατολή και κατά των Αγίων Τόπων· από την άλλη, είναι γνωστό ότι ο Ριχάρδος είχε ανάγκη πολλών χρημάτων για την εκστρατεία του κι είχε ήδη επιβαρύνει πάρα πολύ το θησαυροφυλάκιο του βασιλείου του. Η Κύπρος, ήδη από το 1185 αποσχισμένη από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία και μόνη πλέον στη μέση της θάλασσας, φαίνεται ότι αποτελούσε πρόκληση για τον Ριχάρδο.

Αφού λοιπόν ο Ριχάρδος συγκέντρωσε μεγάλο μέρος από τον στόλο του που είχε διασπαστεί ύστερα από τρικυμία, έφθασε στον κόλπο της Λεμεσού στις 6 Μαΐου του 1191. Ζήτησε τότε από τον Ισαάκιο Κομνηνό να απελευθερώσει τους ναυαγούς άνδρες του που είχε συλλάβει (οι δυο γυναίκες είχαν αρνηθεί να βγουν στη στεριά και παρέμειναν στο καράβι τους) και να επιστρέψει όσα είχε κατάσχει. Ο Ισαάκιος αρνήθηκε κι οχυρώθηκε πρόχειρα κατά μήκος της ακτής για να παρεμποδίσει απόβαση των δυνάμεων του Ριχάρδου. Απέτυχε όμως στον στόχο του αυτό. Ο Ριχάρδος, που όχι απρόθυμα είχε καταφύγει αμέσως στα όπλα, αποβιβάστηκε, χτύπησε τον στρατό του Ισαάκιου και τον νίκησε.

Λίγο αργότερα έγιναν μεταξύ των δύο διαπραγματεύσεις και επήλθε συμφωνία  την οποία όμως ο Ισαάκιος δεν τήρησε. Έτσι ο Ριχάρδος, ενισχυμένος και με άλλες δυνάμεις που κατέφθασαν από την Άκρα στις 11 Μαΐου μ' επικεφαλής τον Γκυ ντε Λουζινιάν (έκπτωτο βασιλιά των Ιεροσολύμων), κινήθηκε ξανά κατά του Ισαάκιου που τον κυνήγησε, τον νίκησε ξανά και τον συνέλαβε μάλιστα αιχμάλωτο. Αναφέρεται επίσης μια αρρώστια του Ριχάρδου που τον κράτησε για σύντομο χρονικό διάστημα στη Λευκωσία, κι η αρρώστια αυτή (που δεν καθορίζεται) πιθανώς οφειλόταν σε τραυματισμό του κατά την τελική αναμέτρησή του με τον Ισαάκιο.

Οι υπάρχουσες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι κάτοικοι της Λευκωσίας είχαν υποδεχθεί πολύ φιλικά τον Ριχάρδο, προς τον οποίο και παρέδωσαν αμαχητί την πόλη. Ο Άγγλος βασιλιάς, ως ένδειξη αναγνώρισης της κυριαρχίας του ιδίου, ζήτησε από τους άρχοντες της Λευκωσίας να ξυρίσουν τις γενειάδες τους.

Μετά τον έλεγχο της Λευκωσίας, ο Ριχάρδος στρέφεται εναντίον του «απόρθητου» ως τότε κάστρου του Βουφαβέντο, οπότε ο Ισαάκιος παραδίδεται στις 25 Μαΐου 1191, συντριμμένος από τη σύλληψη της κόρης του στην Κερύνεια.

Στο μεταξύ ο Γκυ ντε Λουζινιάν κατέλαβε  το κάστρο της Κερύνειας στο οποίο ο Ισαάκιος είχε στείλει την οικογένεια και τους θησαυρούς του, καθώς και το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνος που του παρεδόθη ύστερα από εντολή του συλληφθέντος Ισαάκιου. Έτσι, σε ένα πολύ σύντομο διάστημα 15 περίπου ημερών, ο Ριχάρδος έγινε κύριος ολόκληρης της Κύπρου.

Πριν από την τελική καταδίωξη του Ισαάκιου, συγκεκριμένα δε στις 12 Μαΐου του 1191, ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος τέλεσε στη Λεμεσό τον γάμο του με τη Βερεγγάρια της Ναβάρρας. Η παράδοση αναφέρει ότι ο γάμος αυτός είχε γίνει στο σωζόμενο κάστρο της Λεμεσού, πράγμα όμως που δεν ευσταθεί αφού το αρχικό κάστρο της πόλης είναι μεταγενέστερο κτίσμα. Αντίθετα προς την παράδοση, οι πηγές αναφέρουν ότι ο γάμος είχε γίνει σε μια εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.