Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Με τον τίτλο Constitutional Proposals for Cyprus η αγγλική κυβέρνηση ανακοίνωσε το αποτέλεσμα της εργασίας του λόρδου Ράντκλιφ, που υπέβαλε και στις κυβερνήσεις Ελλάδος και Τουρκίας. Επρόκειτο για σύνταγμα περιορισμένης αυτοκυβερνήσεως, του οποίου τα κύρια σημεία προέβλεπαν:

1. Βασικά όργανα της πολιτικής εξουσίας στην Κύπρο θα ήταν ο (Άγγλος) κυβερνήτης, το υπουργικό συμβούλιο και η νομοθετική συνέλευση.
2. Ο κυβερνήτης θα διοριζόταν από την αγγλική κυβέρνηση και θα μπορούσε να διορίζει ο ίδιος ένα βοηθό/αναπληρωτή κυβερνήτη. Θα είχε τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, θα χειριζόταν τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, τα θέματα πολιτογράφησης και μετανάστευσης και θα είχε το δικαίωμα να εκδίδει διατάγματα που θα ήταν επικρατέστερα από τους νόμους.
3. Η νομοθετική συνέλευση (βουλή) θα αποτελείτο από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και 36 μέλη που θα εκλέγονταν ως εξής: τα 6 από τους Τουρκοκυπρίους, τα 24 από τους υπόλοιπους (Έλληνες, Αρμενίους κ.α.), ενώ 6 θα διορίζονταν από τον κυβερνήτη. Η συνέλευση θα εργαζόταν με κανονισμούς που θα συντάσσονταν από τον κυβερνήτη. Οι κανονισμοί μπορούσαν να τροποποιηθούν ή καταργηθούν μόνο με γενική πλειοψηφία των μελών της συνέλευσης μαζί με πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων και πλειοψηφία των διοριζομένων μελών.
4. Ο κυβερνήτης θα είχε το δικαίωμα να κηρύσσει οποτεδήποτε τη λήξη της βουλευτικής συνόδου, ή και να διαλύσει τη νομοθετική συνέλευση αφού συμβουλευθεί τον πρωθυπουργό.
5. Το υπουργικό συμβούλιο θα αποτελείτο από τον πρωθυπουργό, ένα υπουργό για τουρκικές υποθέσεις (που θα ήταν Τούρκος) κι άλλους 6 υπουργούς. Ως πρωθυπουργός θα διοριζόταν από τον κυβερνήτη εκείνος που, κατά τη γνώμη του, θα είχε τη μεγαλύτερη υποστήριξη μεταξύ των μελών της νομοθετικής συνέλευσης. Τους υπουργούς θα διόριζε επίσης ο κυβερνήτης, με πρόταση όμως του πρωθυπουργού.
6. Θα λειτουργούσε επίσης ένα μεικτό συμβούλιο που, μεταξύ άλλων, θα ασχολείτο με περιπτώσεις όπου θα υπήρχε σύγκρουση καθηκόντων μεταξύ κυβερνήτη και λοιπών οργάνων.
7. Η δικαστική εξουσία θα ασκείτο από το ανώτατο δικαστήριο που θα ήταν 3μελές, με πρόεδρο όχι Κύπριο και μέλη ένα Ελληνοκύπριο κι ένα Τουρκοκύπριο. Στα λοιπά δικαστήρια οι διορισμοί και οι προαγωγές των δικαστών θα γίνονταν από τον κυβερνήτη.
8. Ο κυβερνήτης θα διόριζε και τα μέλη της επιτροπής δημόσιας υπηρεσίας που θα ασχολείτο με διορισμούς, μεταθέσεις και προαγωγές των δημοσίων υπαλλήλων.
9. Θα υφίσταντο χωριστά κοινοτικά σχολεία, που θα διοικούντο από τις κοινότητες, αλλά θα υπήρχε και διακοινοτική εκπαίδευση.
10. Ο κυβερνήτης θα είχε κι άλλες εξουσίες, όπως η κήρυξη έκτακτης ανάγκης και η αναστολή του συντάγματος.

Οι προτάσεις του λόρδου Ράντκλιφ περιορίζονταν μόνο στην εσωτερική πτυχή του Κυπριακού ζητήματος και δεν ανέφεραν τίποτε για το διεθνές καθεστώς της Κύπρου, που ήταν φανερό ότι θα παρέμενε, ουσιαστικά, υπό τον έλεγχο της Μεγάλης Βρετανίας. Παρά τα εκτεταμένα μέτρα αυτοκυβερνήσεως που προσέφερε, ωστόσο τα έθετε υπό την κρίση του κυβερνήτη, στο πρόσωπο του οποίου συγκεντρώνονταν, άμεσα και έμμεσα, όλες ανεξαίρετα οι εξουσίες.

Στη διεθνή πλευρά του Κυπριακού ανεφέρθη στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 19.12.1956 ο υπουργός των Αποικιών Α. Λέννοξ Μπόυντ, όταν παρουσίασε τις προτάσεις Ράντκλιφ. Πήρε την κυνική θέση ότι, σε περίπτωση που η βρετανική κυβέρνηση θα παραχωρούσε στην Κύπρο αυτοδιάθεση, το δικαίωμα της εφαρμογής της θα το είχαν χωριστά οι Έλληνες και χωριστά οι Τούρκοι κάτοικοι του νησιού. Θα προωθείτο, δηλαδή, η διχοτόμηση της Κύπρου, κι αυτή ήταν η πρώτη επίσημη εξαγγελία της πρόθεσης της Μεγάλης Βρετανίας να διχοτομήσει το νησί.

Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε το σύνταγμα του λόρδου Ράντκλιφ, που το θεώρησε ανελεύθερο και ασυμβίβαστο προς το μεταπολεμικό πνεύμα και τον υψηλό βαθμό πολιτισμού των Κυπρίων. Ο Μακάριος πάλι αρνήθηκε ακόμη και να το συζητήσει, εφόσον εξακολουθούσε να κρατείται εξόριστος. Το Γραφείο Εθναρχίας το απέρριψε. Η αγγλική κυβέρνηση φυσικά το απεδέχθη. Η τουρκική κυβέρνηση το βρήκε σαν «λογική βάση προς συζήτηση», σε συνδυασμό προς την διχοτομική δήλωση του Λέννοξ Μπόυντ. Μάλιστα ο τότε Τούρκος πρωθυπουργός Α. Μεντερές δήλωσε πως η αποδοχή της διχοτόμησης της Κύπρου θ' αποτελούσε... θυσία για την Τουρκία!

Οι προτάσεις Ράντκλιφ αποτελούσαν σημαντική υπαναχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από τις προτάσεις Χάρτιγκ που είχαν μόλις προηγηθεί.

Λαμβανομένης δε υπόψη και της δηλώσεως του Λέννοξ Μπόυντ περί διχοτομήσεως, σε συνδυασμό μάλιστα με τη συμμετοχή της Τουρκίας στην περιβόητη τριμερή* διάσκεψη του 1955, ενθαρρυνόταν ιδιαίτερα η Τουρκία στις περί Κύπρου αξιώσεις της, κι αναγνωριζόταν ως άμεσα ενδιαφερόμενο μέρος στο Κυπριακό.