Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά τον 1ο π.Χ. αιώνα το βασίλειο των Πτολεμαίων αρχίζει να παρακμάζει, ενώ στην Ανατολή επεκτείνονται οι Ρωμαίοι, η νέα μεγάλη δύναμη του κόσμου. Οι επεμβάσεις των Ρωμαίων στην Κύπρο ή σε θέματα που αφορούσαν την Κύπρο σχετίζονταν αρχικά με «συμφιλιωτικές» αναμείξεις τους μεταξύ εριζόντων μελών της οικογένειας των Πτολεμαίων, για τις οποίες έχει ήδη γίνει λόγος πιο πάνω.

Το 86 π.Χ., κατά τη διάρκεια του πολέμου τους εναντίον του Μιθριδάτη, οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν και κυπριακές δυνάμεις, όπως γράφει ο Αππιανός (Μιθριδάτειος, 56). Κατά τον Αππιανό, ο Ρωμαίος Λεύκολλος είχε μαζέψει στόλο από την Κύπρο, τη Φοινίκη, τη Ρόδο και την Παμφυλία, με τον οποίο ενίσχυσε τις δυνάμεις του Σύλλα, αντιμετωπίζοντας τα καράβια του Μιθριδάτη κατά τον πρώτο από τους τρεις Μιθριδάτειους πολέμους. Ο Μιθριδάτης Στ΄ (επονομαζόμενος Μέγας), ήταν ο σημαντικότερος των βασιλιάδων του Πόντου (113-63 π.Χ.) και οι πόλεμοι των Ρωμαίων εναντίον του κράτησαν από το 90 έως το 63 π.Χ.

Η χρησιμοποίηση κυπριακών δυνάμεων από τους Ρωμαίους κατά του Μιθριδάτη εντασσόταν, όπως φαίνεται, στο πλαίσιο συμμαχίας των Ρωμαίων με τους Πτολεμαίους. Τη συμμαχία αυτή εγκατέλειψε ο Πτολεμαίος Η΄ Λάθυρος από φόβο του Μιθριδάτη, όπως γράφει ο Πλούταρχος στον Βίο του Λούκουλλου. Ωστόσο ο Πτολεμαίος περιποιήθηκε ιδιαίτερα τον Λούκουλλο όταν αυτός πέρασε από την Κύπρο, του χάρισε ακριβά δώρα και του έδωσε συνοδευτικά καράβια. Πάντως ο Λούκουλλος χρησιμοποίησε την Κύπρο ως ναυτική βάση του, και για προμήθειες του στόλου του.

Αργότερα ο Πομπήιος, που είχε αναλάβει εκστρατεία κατά των πειρατών, περιέλαβε στα σχέδιά του και την Κύπρο (περί το 67 π.Χ.) την φύλαξη της οποίας ανέθεσε στον Μέτελλο Νέπω (Αππιανός, ό.π.π., 95).

Ο δισταγμός των Πτολεμαίων να πολεμήσουν μαζί με τους Ρωμαίους κατά του Μιθριδάτη οφειλόταν, προφανώς, και στο γεγονός ότι οι δυο κόρες του Μιθριδάτη, η Νύσσα και η Μιθριδάτις, που ήσαν ακόμη αρκετά μικρές, ήσαν τοῖς Αἰγύπτου καί Κύπρου βασιλεῦσιν ἠγγυημέναι, δηλαδή αρραβωνιασμένες με τους βασιλιάδες της Αιγύπτου και της Κύπρου (Αππιανός, ό.π.π., 111). Οι βασιλιάδες αυτοί ήσαν τα δυο παιδιά του Πτολεμαίου Η΄ Λαθύρου, ο Πτολεμαίος ΙΑ΄ Αυλητής (βασιλιάς Αιγύπτου) κι ο Πτολεμαίος (βασιλιάς Κύπρου). Δεν συνήψαν όμως τελικά γάμους με τις δυο κόρες του Μιθριδάτη επειδή, μετά την ήττα του πατέρα τους από τους Ρωμαίους και την αυτοκτονία του (63 π.Χ.), αυτοκτόνησαν κι αυτές.

Ο Πτολεμαίος, βασιλιάς της Κύπρου από το 80 έως το 58 π.Χ., γιος του Πτολεμαίου Η΄ Λαθύρου κι αδελφός του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου ΙΑ΄ Αυλητή, ήταν εκείνος που έδωσε την αφορμή για κατάληψη της Κύπρου από τους Ρωμαίους το 58 π.Χ. Η ιστορία άρχισε όταν ένας Ρωμαίος, ο Πόπλιος Κλαύδιος Πούλχερ, συνελήφθη αιχμάλωτος από πειρατές. Προκειμένου ν’ αφεθεί ελεύθερος, ζήτησε από τον βασιλιά της Κύπρου Πτολεμαίο να καταβάλει κάποια λύτρα, αυτός όμως έστειλε ένα ασήμαντο ποσό που κι οι ίδιοι οι πειρατές το θεώρησαν προσβλητικό. Αργότερα ο Πούλχερ, που κατόρθωσε ν’ απελευθερωθεί και ν’ αποκτήσει αξιώματα και δύναμη στη Ρώμη, έστειλε τον Μάρκο Κάτωνα, μάλιστα χωρίς στρατό, να καταλάβει την Κύπρο (βλέπε λεπτομέρειες στο λήμμα Κάτων Μάρκος Πόρκιος).

Ο Κάτων ανέλαβε πράγματι την αποστολή αυτή, ο δε βασιλιάς της Κύπρου Πτολεμαίος, μπροστά στην προοπτική ν’ αντιμετωπίσει τους Ρωμαίους, αυτοκτόνησε. Έτσι ο Κάτων, σχεδόν εντελώς μόνος, κατέλαβε την Κύπρο. Τα γεγονότα αφηγείται με λεπτομέρειες ο Πλούταρχος, στον Βίο του Κάτωνος του Νεωτέρου.

Ο Κάτων όχι μόνο κατόρθωσε, μόνος κι άοπλος, να καταλάβει την Κύπρο αλλά επιστρέφοντας στη Ρώμη μετέφερε εκεί και πολύν πλούτο από λάφυρα (αξίας 7.000 ταλάντων) καθώς και αρκετούς σκλάβους.

Ο Πτολεμαίος ΙΑ΄ Αυλητής, βασιλιάς της Αιγύπτου, δεν τόλμησε να αντιδράσει στην ενέργεια των Ρωμαίων κατά της Κύπρου που σήμαινε όχι μόνο απώλεια του νησιού αλλά και τον θάνατο αυτού τούτου του αδελφού του. Η αναποφασιστικότητά του εξήγειρε εναντίον του τον λαό της Αιγύπτου, που ξεσηκώθηκε κατά του βασιλιά επειδή αυτός δεν θέλησε ν’ απαιτήσει από τους Ρωμαίους την επιστροφή της Κύπρου (Δίων Κάσσιος, Ῥωμαϊκῶν Ἱστοριῶν τά σωζόμενα, 39.12,1-3). Μάλιστα ο Πτολεμαίος ΙΑ΄ εξεδιώχθη από την Αίγυπτο, όπου όμως επανήλθε με τη βοήθεια των Ρωμαίων κι άλλων συμμάχων του.

Δέκα περίπου χρόνια αργότερα, το 49 π.Χ., απαντούμε κυπριακές δυνάμεις να στρατεύονται κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου μεταξύ Ιουλίου Καίσαρος και Πομπηίου, βοηθώντας τον δεύτερο. Όπως γράφει ο Αππιανός (Ἐμφυλίων Β΄, 70-71), στη σύγκρουση αυτή, με τον Πομπήιο συμμάχησαν τα ανατολικά έθνη μεταξύ των οποίων και οι Κύπριοι.

Ο Ιούλιος Καίσαρ θ’ αποδώσει τότε την Κύπρο (47 π.Χ.) στην περιβόητη Κλεοπάτρα την Ωραία αφού «ἐδουλώθη» από τα θέλγητρά της. Όταν έδρασε μάλιστα ως συμφιλιωτής μεταξύ αυτής και του αδελφού της Πτολεμαίου, η Κύπρος επανήλθε στην πτολεμαϊκή κυριαρχία προσφερόμενη άλλοτε στην ίδια την Κλεοπάτρα, άλλοτε στην αδελφή της Αρσινόη κι άλλοτε στα παιδιά της Κλεοπάτρας, όταν την αρχική προσφορά του νησιού από τον Ιούλιο Καίσαρα ανανέωσε επανειλημμένα ο Μάρκος Αντώνιος, επίσης σκλαβωμένος από τα θέλγητρα της τελευταίας των Πτολεμαίων (βλέπε λεπτομερέστερα στα λήμματα Κλεοπάτρα Ζ΄, Καίσαρ Γάιος Ιούλιος και Αντώνιος Μάρκος).

Ως στρατηγός της Κύπρου αναφέρεται, κατά την εποχή αυτή, ο Σεραπίων*, αξιωματούχος της Κλεοπάτρας, και λίγο αργότερα ο Δημήτριος*, απελεύθερος του Ιουλίου Καίσαρος. Ο Δημήτριος αυτός αντικατέστησε τον Σεραπίωνα, όταν ο τελευταίος σκοτώθηκε το 42 π.Χ. με διαταγή του Μάρκου Αντωνίου, επειδή βοήθησε στρατιωτικά τον Κάσσιο, ένα των δολοφόνων του Ιουλίου Καίσαρος. Ο Δημήτριος ήταν κι ο τελευταίος των κυβερνητών της Κύπρου της πτολεμαϊκής περιόδου.

Οι ερωτικές δραστηριότητες του Μάρκου Αντωνίου στην Αίγυπτο, και οι προσφορές του προς την Κλεοπάτρα, τον έφεραν σε σύγκρουση με την ίδια τη Ρώμη. Η ήττα του από τον Οκταβιανό Αύγουστο το 31 π.Χ. στη ναυμαχία του Ακτίου, σήμανε το τέλος τόσο του Μάρκου Αντωνίου όσο και της Κλεοπάτρας που αυτοκτόνησαν (30 π.Χ.). Ο γιος της Κλεοπάτρας και του Ιουλίου Καίσαρος, ο Καισαρίων, πιθανός διεκδικητής του θρόνου των Πτολεμαίων, σκοτώθηκε επίσης από τους ανθρώπους του Οκταβιανού. Ο τελευταίος κατέλαβε την Αλεξάνδρεια, πρωτεύουσα των Πτολεμαίων, την 1η Αυγούστου του 30 π.Χ., θέτοντας οριστικό τέρμα στην πτολεμαϊκή κυριαρχία. Από την ημερομηνία αυτή έγινε και η Κύπρος ρωμαϊκή επαρχία, οριστικά πια. Επειδή μάλιστα η Κύπρος συμμερίστηκε την τύχη της Αιγύπτου θεωρήθηκε κι αυτή όχι σύμμαχος της Ρώμης αλλά εχθρική χώρα που κατακτήθηκε, κατ’ ακολουθίαν δε η συμπεριφορά της Ρώμης έναντι του νησιού ήταν ανάλογη (βλέπε λήμμα Ρώμη και Κύπρος).

Στα 360 τόσα χρόνια που θ’ ακολουθήσουν η Κύπρος θα παραμείνει υπό την εξουσία των Ρωμαίων. Η ελληνική επίδραση όμως που δέχθηκε το νησί κατά την περίοδο της πτολεμαϊκής κυριαρχίας ενίσχυσε τόσο ουσιαστικά και καθιέρωσε πλήρως τον ελληνικό του χαρακτήρα, που θα επιβιώσει μέσα στους αιώνες.