Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η περίοδος κατά την οποία η Κύπρος βρισκόταν υπό την εξουσία των Πτολεμαίων είναι γνωστή ως Ελληνιστική περίοδος.

 

Βλέπε λήμμα: Οικονομία και Αγροτική Ζωή

 

Κυριότερα χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής ήταν:

 

α) Η κατάργηση των κυπριακών βασιλείων, γεγονός που τερμάτισε τον κατακερματισμό της Κύπρου σε πολλά μικρά κι ανεξάρτητα κράτη, με αποτέλεσμα το νησί να ενοποιηθεί σε ένα ενιαίο σύνολο, οι δε κάτοικοί του ν’ αποκτήσουν κοινή κυπριακή συνείδηση.

 

β) Η εισαγωγή δημοκρατικότερων θεσμών, κυρίως στις διοικήσεις των πόλεων (όπως η Βουλή και ο Δήμος) και η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα (με θρησκευτικούς κυρίως προσανατολισμούς), του λεγομένου Κοινού των Κυπρίων, που συνέβαλε περαιτέρω στη δημιουργία κυπριακής κοινής συνείδησης. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι έκτοτε το νησί θα παραμείνει ως ενιαίος γεωγραφικός και ιστορικός χώρος μέσα στους αιώνες και υπό διαφόρους κατακτητές, μέχρι τον βίαιο διαχωρισμό του εξ αιτίας της τουρκικής εισβολής του 1974.

 

γ) Η τελεσίδικη υπερίσχυση του ελληνικού στοιχείου (σε βάρος των Φοινίκων και άλλων) και του ελληνικού πνεύματος, της ελληνικής θρησκείας, γλώσσας κλπ.

 

δ) Η επικράτηση μιας σχετικά μακράς περιόδου ειρήνης και ηρεμίας (με εξαίρεση μεμονωμένα επεισόδια σχετιζόμενα κυρίως με διαμάχες μεταξύ των ιδίων των Πτολεμαίων και μεταξύ αυτών και αντιπάλων τους στη Συρία, όπως και μια επέμβαση, το 168 π.Χ., στην Κύπρο του Αντιόχου Δ΄ του Επιφανούς, που όμως δεν επηρέαζαν σοβαρά το νησί).

 

Οι πιο πάνω παράγοντες στάθηκαν αρκετοί ώστε το νησί να γνωρίσει μια πρωτοφανή ακμή, οικονομική και πνευματική-πολιτιστική.

 

Θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι Κύπριοι, που μέχρι το 312 π.Χ. ήσαν πολίτες  των διαφόρων μικρών βασιλείων του νησιού, αντιμετώπισαν κάποια προβλήματα με τη νέα τάξη πραγμάτων που τους επεβλήθη από τον Πτολεμαίο Α΄. Όμως η ραγδαία ανάπτυξη που γνώρισε στη συνέχεια το νησί φανερώνει ότι οι κάτοικοί του όχι μόνο προσαρμόστηκαν εύκολα στις νέες συνθήκες, αλλά τις θεώρησαν και πολύ καλύτερες από τις προηγούμενες — όπως και ήταν.

 

Καθ’ όλη την πτολεμαϊκή περίοδο την ανώτατη εξουσία στο νησί ασκούσε ένας διοριζόμενος γενικός κυβερνήτης, που ονομαζόταν στρατηγός, εκτός από τις περιόδους εκείνες κατά τις οποίες μέλη της βασιλικής οικογένειας των Πτολεμαίων διέμειναν για σύντομα διαστήματα στην Κύπρο, όπου και κατείχαν τον τίτλο του βασιλέως. Με τον καιρό ο στρατηγός συγκέντρωνε στα χέρια του κι άλλους τίτλους κι εξουσίες, έτσι διάφοροι γενικοί κυβερνήτες του νησιού αναφέρονται σε επιγραφές που έχουν βρεθεί και ως αυτοκράτορες, ναύαρχοι, αρχιερείς, συγγενείς του βασιλέως κ.α.

 

Από επιγραφικές και άλλες μαρτυρίες γνωρίζουμε τους ακόλουθους διατελέσαντες στρατηγούς/γενικούς κυβερνήτες της Κύπρου, με τους χρόνους κατά τους οποίους υπηρέτησαν:

 

01. Νικοκρέων (312-311 π.Χ.), βασιλιάς της Σαλαμίνος, στρατηγός.

02. Μενέλαος (311-306 π.Χ.), αδελφός του Πτολεμαίου Α΄, στρατηγός.

03. Πέλοψ Πέλοπος (περί το 217 π.Χ.), στρατηγός.

04. Δείνων (περί το 203 π.Χ.), στρατηγός.

05. Πολυκράτης Μνασιάδης Αργείος (203-197 π.Χ.), στρατηγός και αρχιερεύς.

06. Πτολεμαίος Αγησάρχου Μεγαλοπολίτης (197-; π.Χ.), στρατηγός, αρχιερεύς και ναύαρχος.

07. α.  Πτολεμαίος Μάκρων (180;-168 π.Χ.), στρατηγός.

07. β. Χαρίνος* Χαρίνου (μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα), κυβερνήτης της Κύπρου.

07. γ. Αριστίων Αντήνορος, που αναφέρεται σε επιγραφή ως Αριστίων* αγήτωρ. (μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα), κυβερνήτης της Κύπρου.

08. Χαρίνος Χαρίνου (μετά το 168 π.Χ)

09. Αριστίων Αντήνορος (περί το 160 π.Χ.)

10. Αρχίας (περί το 156 π.Χ.), στρατηγός και αρχιερεύς.

11. Ευπάτωρ (περί το 152 π.Χ.), στρατηγός.

12. Κρόκος (περί το 142 π.Χ.), στρατηγός, επιστάτης, αυτοκράτωρ, ναύαρχος και αρχιερεύς.

13. Σέλευκος (περίπου 141/140 π.Χ.), στρατηγός, συγγενής του βασιλέως, ναύαρχος και αρχιερεύς.

14. Θεόδωρος Σελεύκου (;-124 π.Χ.), στρατηγός, συγγενής του βασιλέως, ναύαρχος και αρχιερεύς.

15. Φ [...] (περί το 121/120 π.Χ.), στρατηγός.

16. Πτολεμαίος Λάθυρος (περί το 116 π.Χ.), βασιλέως υιός, στρατηγός, ναύαρχος και αρχιερεύς.

17. Πτολεμαίος Αλέξανδρος (111-113 π.Χ.), στρατηγός.

18. Έλενος (περί το 106/105 π.Χ.), στρατηγός, συγγενής και τροφεύς του βασιλέως, ναύαρχος, αρχιερεύς και δια βίου ιερεύς της βασίλισσας Κλεοπάτρας.

19. Σεραπίων (47/46-42 π.Χ.), στρατηγός.

20. Δημήτριος (περί το 37 π.Χ.), προστεταγμένος τῇ Κύπρῳ.

 

Εξάλλου, κυβέρνησαν την Κύπρο, με τον τίτλο του βασιλέως του νησιού, τα ακόλουθα μέλη της δυναστείας των Πτολεμαίων:

 

1. Πτολεμαίος Φύσκων (131-129 π.Χ.).

2. Πτολεμαίος Αλέξανδρος (113-106 π.Χ.).

3. Πτολεμαίος Λάθυρος (108-88 π.Χ., διάστημα κατά το οποίο είχε εκδιωχθεί από τον θρόνο της Αιγύπτου).

4. Πτολεμαίος (80-58 π.Χ., γιος του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου Η΄ Λαθύρου. Μετά τον θάνατο του Πτολεμαίου Ι΄ Αλεξάνδρου Β΄ στην Αίγυπτο το 80 π.Χ., την εξουσία πήραν τα δυο νόθα παιδιά του Πτολεμαίου Λαθύρου, εκ των οποίων το ένα έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου [ο Πτολεμαίος ΙΑ΄ ο Αυλητής, πατέρας της περιβόητης Κλεοπάτρας της Ωραίας], το δε δεύτερο έγινε βασιλιάς της Κύπρου).

5. Πτολεμαίος Διονύσιος (περί το 48/47 π.Χ.).

 

 

Η ύπαρξη κάποιων βασιλέων της Κύπρου, για σύντομες περιόδους κατά τα Ελληνιστικά χρόνια, δεν σήμαινε ότι το νησί επανερχόταν στο προηγούμενο καθεστώς των πόλεων - βασιλείων. Αντίθετα οι βασιλείς αυτοί δεν διέφεραν από τους κυβερνήτες-στρατηγούς ως προς τις εξουσίες και τα καθήκοντά τους.

 

Οι διάφοροι άλλοι τίτλοι που αποδίδονται στους κυβερνήτες του νησιού ήσαν εκείνοι του αρχιερέως (που εμφανίζεται κατά τα τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα και σήμαινε τον αρχιερέα της Αφροδίτης, τίτλο που παλαιότερα έφεραν οι βασιλιάδες της Πάφου), του ναυάρχου (που σήμαινε και αρχηγία των ναυτικών δυνάμεων που στάθμευαν στο νησί, εκτός των πεζικών), του αυτοκράτορος (που απαντάται μόνο κατά την περίοδο της βασιλείας του Πτολεμαίου Ζ΄ Φύσκωνος και που φαίνεται ότι είχε χρησιμοποιηθεί μόνο εκτάκτως και για δυο μόνο κυβερνήτες), του συγγενούς του βασιλέως κι άλλων συναφών (που μάλλον ήσαν τίτλοι καθαρά τιμητικοί, ως εκ του γεγονότος ότι οι εκάστοτε στρατηγοί της Κύπρου επιλέγονταν από την ίδια την οικογένεια των Πτολεμαίων ή από πρόσωπα του πολύ στενού αυλικού περιβάλλοντός τους).

 

Άλλοι ανώτατοι διοικητικοί αξιωματούχοι της Κύπρου τότε ήσαν:

 

α) Ο γραμματεύς, βοηθός κι αναπληρωτής του στρατηγού-κυβερνήτη,

 

β) ο αντιστράτηγος, αξίωμα που απαντάται μόνο για τον Ποταμώνα τον γιο του Αιγύπτου και που φαίνεται ότι ήταν έκτακτο αξίωμα αναπληρωτή στρατηγού,

 

γ) ο οικονόμος-γραμματεύς, μάλλον υπεύθυνος για τα οικονομικά,

 

δ) ο φρούραρχος, διοικητής πόλεως.

 

Κοντά σ’ αυτούς υπήρχε, βέβαια, κι όλη η διοικητική γραφειοκρατία. Ακόμη, στην Κύπρο στάθμευαν διάφορες στρατιωτικές δυνάμεις, πεζικές και ναυτικές, ενώ κατά καιρούς απαντώνται να σταθμεύουν και σώματα μισθοφορικά από Κρήτες, Ίωνες, Λυκίους, Κίλικες, Θράκες κ.α.

 

Πηγή:

Polignosi