Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πραστιό Αμμοχώστου- Prastio Ammochostou. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

 

Είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 25 μέτρων. Από πλευράς ανάγλυφου το τοπίο του είναι ένας εκτεταμένος κάμπος που είναι διαμελισμένος από το ποτάμιο δίκτυο του Πηδκιά (Πεδιαίο) και τους παραπόταμους του, ο οποίος βρίσκεται στα βόρια του χωριού αλλά και από τον Ιδαλία (Γιαλλιά) στα νότια.

 

» Βλέπε αφιέρωμα: Το Πραστειό του Λουκά Αναστάση

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη.

 

Το Πραστειόν δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται περί τα 320 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του κυριαρχούσε, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, η μονοκαλλιέργεια των σιτηρών.

 

Όπως τα περισσότερα χωριά της Μεσαορίας έτσι και το Πραστειόν ανέπτυξε, πριν από την εισβολή του 1974, τη κτηνοτροφία.

 

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Πραστειόν βρίσκεται δίπλα στον νέο δρόμο Λευκωσίας-Αμμοχώστου. Στα νοτιοανατολικά συνδέεται με το χωριό Γαϊδουράς (περί τα 3,5 χμ.) και στα δυτικά με το χωριό Πυργά (περί τα 3,5 χμ.). Συνδέεται επίσης στα βόρεια με το χωριό Περιστερώνα (περί τα 5,5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με τον παλαιό δρόμο Λευκωσίας-Αμμοχώστου (περί τα 8 χμ.).

 

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	581
1891	704
1901	723
1911	847
1921	817
1931	880
1946	985
1960	977
1973	991

 

 

Ιστορία 

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια με την ίδια ακριβώς ονομασία. Βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Prastio. Ο ντε Μας Λατρί το καθορίζει ως Πραστειόν της Σίγουρης (Prastio tou Sygouri), γράφοντας ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν βασιλικό κτήμα. Ο χαρακτηρισμός της Σίγουρης του δόθηκε επειδή το χωριό βρισκόταν κοντά στο κάστρο Σιγούρις που βρισκόταν στα νότιά του, κι από το οποίο σώζονται σήμερα λίγα ερείπια.

 

Ο μεσαιωνικός χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει το «πραστεῖον τοῦ Ἀγροῦ», και το ίδιο αναφέρει τον επόμενο (16ο αιώνα) ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος, γράφοντας Prastio de Agro. Τούτο φαίνεται να ήταν το Πραστειόν της Αμμοχώστου, στη Μεσαορία, αφού και οι δύο πιο πάνω συγγραφείς το αναφέρουν σε σχέση προς γεγονότα του 1373, δηλαδή του πολέμου κατά των Γενουατών εισβολέων, και τις συγκρούσεις που έγιναν στην πεδιάδα μεταξύ Αμμοχώστου και Λευκωσίας.

 

Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο. Κοντά σ’ αυτήν λειτούργησε σιδηροδρομικός σταθμός κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, αφού από το Πραστειόν περνούσε η σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε την Αμμόχωστο με την πρωτεύουσα Λευκωσία.

Παλαιότερα υπήρχε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Αναστάσιο, η οποία όμως θα πρέπει να έχει καταστραφεί. 

 

Κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας, ιδίως κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, το χωριό συνδεόταν στενά προς το μοναστήρι της Παναγίας του Μαχαιρά, αν και το μοναστήρι βρίσκεται στα βουνά του Τροόδους. Όμως στο Πραστειόν υπήρχε μεγάλο μετόχι του μοναστηριού που διέθετε στην περιοχή σημαντική κτηματική περιουσία (το 1773 για παράδειγμα το μοναστήρι ήταν κάτοχος 255 σκαλών γης στο Πραστειόν, ενώ το 1843 κατείχε 337 σκάλες γης με 17 υποστατικά).

 

Από το χωριό αυτό καταγόταν ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος Γ΄ (1916-1933). Σύμφωνα δε προς πληροφορίες του ιδίου προς τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, κατά τον 19ο αιώνα λειτουργούσε σχολείο στο μετόχι του Μαχαιρά όπου παραδίδονταν μαθήματα («κοινά γράμματα») στα παιδιά έναντι μικρής αμοιβής. Στο χωριό ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος Γ΄, που γεννήθηκε το 1859, είχε διδαχθεί τα πρώτα γράμματα, φοιτώντας για 3-4 χρόνια στον λαϊκό δάσκαλο Χατζηνικόλα. Τότε είχε κτιστεί από την κοινότητα σχολείο στον περίβολο της εκκλησίας του χωριού, όπου εκτός από εκκλησιαστικά βιβλία, υπήρχαν κι αναγνωστικά.

 

Οι Έλληνες Κύπριοι κάτοικοι του χωριού προσφυγοποιήθηκαν τον Αύγουστο του 1974, όταν το χωριό τους κατελήφθη από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής. Το 1975 άρχισαν να εγκαθίστανται στο χωριό Τούρκοι έποικοι από περιοχές της Μαύρης Θάλασσας (Λαζοί).

 

Στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους για τουρκοποίηση όλων των τοπωνυμίων στα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη, οι Τούρκοι μετονόμασαν το χωριό, το 1975, σε Dörtyol που σημαίνει τέσσερις δρόμοι (σταυροδρόμι). 

 

Ονομασία του χωριού

 

* Τοπων: Πραστειόν ή Πραστιόν ή Πρασκιόν (το). Μερικοί παλαιότεροι μελετητές, όπως λ.χ. ο G. Jeffery (1918), υποστηρίζουν ότι η ονομασία προέρχεται από την ξενική (γαλλική) μεσαιωνική λέξη prati, που σημαίνει χωράφι. Επρόκειτο, δηλαδή, για τοπωνύμιο αγροκτημάτων που ανήκαν σε κάποια φέουδα. Ωστόσο η ονομασία φαίνεται ότι είναι καθαρά ελληνική, και μάλιστα της περιόδου των Βυζαντινών χρόνων, προερχόμενη από τη λέξη προάστειον (ή προάστιον) που σημαίνει οικισμό κοντά (πριν) σε πόλη (προ του άστυ).

 

Κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια πολλοί μικροί οικισμοί, σε διάφορα μέρη της Κύπρου, ονομάζονταν Πραστεία, υπό την έννοια κυρίως των μικρών γεωργικών οικισμών κοντά σε άλλους μεγάλους οικισμούς (φέουδα) όπου κι ανήκαν.

 

Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει διάφορους τέτοιους οικισμούς, όπως τό πραστεῖον τῆς Αὐδίμου όπου είχαν φθάσει οι Σαρακηνοί το 1426, τό πραστίον τοῦ  Ἀγροῦ, ακόμη τό πραστεῖον τῆς Ποταμίας που εκχωρήθηκε το 1393 από τον βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβο Α΄ στον ευγενή μισέρ Ὀτέτ Τζαζάρου και επίσης τό πραστεῖον εἰς τόν Στρογγυλόν. Επίσης ο μεσαιωνικός χρονογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος αναφέρει στο δικό του έργο τά δύο πραστεῖα τῶν Πελεντρίων (δυο οικισμούς κοντά στο χωριό Πελέντρι).

 

Από τις αναφορές των μεσαιωνικών αυτών χρονογράφων προκύπτει ότι η λέξη πραστεῖον δεν εχρησιμοποιείτο ως κύριο όνομα οικισμών αλλά ως χαρακτηρισμός που υποδήλωνε μικρό οικισμό ή τσιφλίκι/αγρόκτημα κοντά σε άλλο μεγάλο. Έτσι πάντοτε ήταν τό πραστεῖον τοῦ/τῆς/τῶν... Μερικά όμως από τα σημερινά χωριά έφεραν και τότε την ονομασία Πραστειόν γιατί από μικρά πραστεῖα που ήσαν κατά τα Βυζαντινά χρόνια, είχαν εξελιχθεί σε μεγαλύτερους οικισμούς, οπότε ο χαρακτηρισμός πραστείον έγινε κύριο όνομα: Πραστειόν.

 

Ο Φλώριος Βουστρώνιος μνημονεύει ένα ακόμη οικισμό με την ονομασία Πραστειόν Κόκκινο (Prastio rosso) που το 1460, κατά την αναδιανομή των φέουδων που έγινε από τον βασιλιά Ιάκωβον Β΄, είχε δοθεί  σε ένα αξιωματούχο Θωμά Μαλατέστα. Άγνωστο για ποιο Πραστειόν επρόκειτο, ίσως για διαλυθέντα οικισμό στην περιοχή των Κοκκινοχωριών.

 

 

 

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια