Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το άθλημα του ποδοσφαίρου άρχισε να διαδίδεται στην Κύπρο με την έναρξη της Αγγλοκρατίας (1878). Η πρώτη οργανωμένη ποδοσφαιρική ομάδα δημιουργήθηκε το 1903 από τον Άγγλο κληρικό και εκπαιδευτικό Φρανκ Ντάρβαλ Νιούχαμ, ιδρυτή της Αγγλικής Σχολής Λευκωσίας. Λίγο νωρίτερα (Αύγουστος 1900) μια ομάδα από 40 νέους της Λευκωσίας δημιούργησαν αθλητικό όμιλο, με βασικό σκοπό την άσκηση στο ποδόσφαιρο και στον στίβο, και τη δημιουργία νέου σταδίου στη Λευκωσία. Στη Λεμεσό, κατά τη διάρκεια επαρχιακών αγώνων  από τις 10 Απριλίου μέχρι τις 29 του ίδιου μήνα το 1907, συναντήθηκαν σε ποδοσφαιρικό αγώνα δυο ομάδες του Γυμναστικού Συλλόγου «Ολύμπια» (ΓΣΟ).

 

Ο πρώτος αγώνας

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Φωνή της Κύπρου» στις 18 Αυγούστου του 1900, ταυτόχρονα με τον εκλογικό οργασμό για τις Αρχιεπισκοπικές εκλογές, μια ομάδα από 30 νέους άρχισε να ασκείται κατ' αγγλικόν τρόπον με το ποδόσφαιρο, το οποίο αποκαλείται από την εν λόγω εφημερίδα ως «γύμνασμα ωραιότατον και αθλητικότατον», το οποίο κερδίζει παντού έδαφος, σε βάρος άλλων αθλημάτων. Όπως αναφέρεται, στις 8 Σεπτεμβρίου του 1900 πολλοί πολίτες, αφού συνήλθαν σε συνεδρία, ίδρυσαν τον πρώτο Ελληνικό Αθλητικό Σύλλογο, που, σύμφωνα με το καταστατικό του, σκοπός του ήταν η εκγύμναση και ελληνοπρεπής ανάπτυξη της Ελληνικής νεολαίας της Κύπρου, που εκτός από τα διάφορα αγωνίσματα του κλασικού αθλητισμού θα ασχολείται και με το ποδόσφαιρο.

Ο πρώτος αγώνας, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, έγινε την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 1900, μεταξύ του Ελληνικού Αθλητικού Συλλόγου και ομάδας Άγγλων, παρουσία πολλών «τμηματαρχών» και πλήθους θεατών. Νικητές ήταν οι Άγγλοι. 

 

Η ίδρυση ομάδων

Μέχρι το 1931-32 που άρχισαν τα οργανωμένα πρωταθλήματα στην Κύπρο ιδρύθηκαν και άλλα σωματεία που εκτός του κλασικού αθλητισμού είχαν ποδοσφαιρικές ομάδες. Το πρώτο σωματείο ήταν ο Νέος Αιώνας Τρικώμου που ιδρύθηκε το 1900. Ακολούθησε η Ανόρθωση το 1911, η ΛΑΛΛ Λύσης το 1919, η Αναγέννηση Δερύνειας το 1920, το ΤΡΑΣΤ το 1924, ο ΑΠΟΕΛ και η Ε.Ν. Κεραυνός που το 1932 μαζί με το σωματείο ΑΜΟΛ δημιουργούν την ΕΠΑ (Ένωση Πεζοπορικού Αμόλ). Το 1937 ο ΠΟΛ δημιουργήθηκε εκ νέου ενώ ταυτόχρονα παρέμεινε όπως ήταν η ΕΠΑ. Το 1929 έχουμε ίδρυση της Ομόνοιας Αραδίππου, το 1930 της ΑΕΛ και του Άρη, το 1931 του Διγενή Μόρφου και του Ολυμπιακού, ενώ το 1932 ιδρύθηκε ο ΑΣΙΛ. Αυτές οι ομάδες έδιναν μεταξύ τους αγώνες κατά καιρούς και περιστασιακά, χωρίς κάποια οργανωμένη βάση.

Στο αξιοσημείωτα γεγονότα του 1932 είναι πως για πρώτη φορά στην Κύπρο προσλήφθηκαν προπονητές από κυπριακές ποδοσφαιρικές ομάδες. Οι δύο ομάδες που πήραν προπονητή ήταν η ΑΕΛ (Αργ. Γαβαλάς) και ο ΑΠΟΕΛ (Ζιν).

 

Επεισόδια και φυλακίσεις

Σε πολλά παιχνίδια Α’ και Β’ κατηγορίας, το 1933, δημιουργήθηκαν επεισόδια από φιλάθλους, πράγμα που ανάγκασε τους αθλητικογράφους της εποχής εκείνης να υποστηρίξουν, με πάθος, τη σύσταση μια επίσημης Αρχής που θ' αναλάμβανε την όλη διοργάνωση των πρωταθλημάτων.

Μέσα στις αρμοδιότητες αυτής της Αρχής θα ήταν να επιλαμβάνεται των περιστατικών αυτών που, από τότε, είχαν δημιουργήσει προβλήματα στο κυπριακό ποδόσφαιρο.

Την Πέμπτη, 15 Δεκεμβρίου 1938, προσήχθησαν για πρώτη φορά στα κυπριακά χρονικά, στο Δικαστήριο Λάρνακας, φίλαθλοι για επεισόδια που δημιούργησαν στην ποδοσφαιρική συνάντηση ΕΠΑ-ΑΠΟΕΛ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής οι ταραχοποιοί ήταν: Αλ. Βαλσασερίδης, Χρ. Τούμπας, Κλ. Μεταξάς, Μ. Ζαρμάος, Σ. Γερασίμου, Γασπάρ Περπεριάν, Ζ. Ζαχαριάν και Πασχάλης Χριστοφίδης. Ο Δικαστής Ιζέτ Μπέης, εκδίδοντας την απόφαση του Δικαστηρίου, κάκισε την πράξη των κατηγορουμένων λέγοντας ότι τέτοια έκτροπα έχουν σοβαρότατα αποτελέσματα. Οι Χρ. Τούμπας και Π. Χριστοφίδης καταδικάστηκαν σε 21 σελίνια πρόστιμο ή 20 μέρες φυλάκιση και οι υπόλοιποι σε 15 σελίνια πρόστιμο.

 

 

Μέρος των Παγκυπρίων 

Στο πρόγραμμα των Παγκυπρίων αγώνων το ποδόσφαιρο παρουσιάζεται το 1907. Οι αγώνες αυτοί, όμως, αναβλήθηκαν για τον επόμενο χρόνο λόγω επιδημίας ευλογιάς, για να αναβληθούν και πάλι για το 1909 λόγω κομματικών ανταγωνισμών. Τελικά οι αγώνες έγιναν το 1910 στη Λευκωσία. Στο πλαίσιο των αγώνων έγινε η πρώτη επίσημη ποδοσφαιρική συνάντηση μεταξύ δυο ομάδων της Λευκωσίας: η ομάδα του Γυμναστικού Συλλόγου «Παγκύπρια» (ΓΣΠ) νίκησε την αντίστοιχη ομάδα του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Ποδοσφαιρική συνάντηση έγινε και στους έκτακτους αγώνες που οργάνωσε η Λεμεσός το 1914, μεταξύ μαθητικών ομάδων της Λεμεσού και της Λάρνακας, με νικήτρια ομάδα εκείνη της Λεμεσού.

 

Το 1914 οι διευθυντές της Αγγλικής Σχολής και της Αμερικανικής Ακαδημίας Λάρνακος καθιέρωσαν την ετήσια διμερή αθλητική συνάντηση, με επαμειβόμενη ασπίδα του ύπατου αρμοστή σερ Χάμιλτον Γκουλντ Άνταμς˙ στο πλαίσιο της συνάντησης περιλαμβανόταν και το ποδόσφαιρο.

 

Ίδρυση ομάδων

Και ενώ το ποδόσφαιρο παιζόταν στα πλαίσια των Παγκυπρίων και άλλων αγώνων, άρχισαν να δημιουργούνται οργανωμένες ποδοσφαιρικές ομάδες. Στη Λευκωσία, με την ονομασία «Ανεξάρτητος», παρουσιάστηκε ποδοσφαιρική ομάδα με πλούσια δραστηριότητα. Η δράση της όμως τερματίστηκε πολύ γρήγορα κι έδωσε τη θέση της στην ομάδα που έμελλε να δημιουργήσει ιστορία στο κυπριακό ποδόσφαιρο. Διάδοχος του «Ανεξάρτητου» ήταν ο «Ποδοσφαιρικός Όμιλος Παγκύπρια» (ΠΟΠ) που ιδρύθηκε σε συγκέντρωση φίλων του αθλήματος στις 19 Φεβρουαρίου 1916. Η ομάδα αυτή κέρδισε το πρωτάθλημα που έγινε το 1919 και στο οποίο πήραν επίσης μέρος οι ποδοσφαιρικές ομάδες της Αγγλικής Σχολής και της Τουρκικής Λέσχης. Ύστερα από εσωτερικές διαφωνίες η ομάδα του ΠΟΠ διαλύθηκε (1923) και δημιουργήθηκαν δυο νέες: ο «Πανεργατικός» και η «Ένωσις Νέων ΤΡΑΣΤ». Τον ίδιο χρόνο ο Γυμναστικός Σύλλογος «Παγκύπρια» Λευκωσίας κέρδισε το ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα που διεξήχθη στο πλαίσιο των Παγκυπρίων αγώνων.

 

Στη Λάρνακα, εκτός από τις σχολικές ομάδες και αυτή του Γυμναστικού Συλλόγου «Ζήνων», άρχισε τη δράση του ο «Πεζοπορικός» (1924), ο ΑΜΟΛ (1925) και η παιδική ποδοσφαιρική ομάδα «Ακρίτας» που αγωνίστηκε με τις μαθητικές ομάδες της Αμερικανικής Ακαδημίας, της Αγγλικής Σχολής και του Λυκείου της πόλης.

 

Στη Λευκωσία, ύστερα από νέες διαμάχες μεταξύ ποδοσφαιριστών των ομάδων, δημιουργήθηκε ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ελλήνων Λευκωσίας (ΠΟΕΛ), που μετονομάστηκε σε Αθλητικό Ποδοσφαιρικό Όμιλο Ελλήνων Λευκωσίας (ΑΠΟΕΛ) το 1928, ώστε πέραν του ποδοσφαίρου να καλλιεργεί και τον αθλητισμό.

 

Η Αμμόχωστος διέθετε τις δικές της ομάδες «Ανόρθωσις» και «Ομόνοια», η Λεμεσός την Αθλητική Ένωση Λεμεσού (ΑΕΛ), τον «Ποσειδώνα», τον Άρη και το «Σούλι», η Πάφος τον «Κινύρα» (που οργάνωσε τους Παμπάφιους ποδοσφαιρικούς αγώνες), η Κερύνεια την «Ένωσιν Νέων» και η Μόρφου τον «Διγενή Ακρίτα» και τον Γυμναστικό Σύλλογο «Ελευθέρια».

 

Το 1925 ο Γυμναστικός Σύλλογος «Παγκύπρια» οργάνωσε τακτικούς προκριματικούς αγώνες ποδοσφαίρου για καταρτισμό της ομάδας που θα μετείχε στους Πανελλήνιους αγώνες της Λεμεσού. Στον Στρόβολο ιδρύθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος «Κεραυνός», διάδοχος κατάσταση ενός σωματείου που ιδρύθηκε το 1919 και στου οποίου τη δύναμη περιλαμβάνονταν μονάδες που άφησαν εποχή είτε ως αθλητές στίβου είτε ως ποδοσφαιριστές του ΤΡΑΣΤ, του ΓΣΠ και του ΑΠΟΕΛ.

 

Αποκορύφωμα των ποδοσφαιρικών εκδηλώσεων της περιόδου αυτής ήσαν οι προκριματικοί και τελικοί  στις 6 Ιουνίου 1928 των ΙΗ΄ Παγκυπρίων αγώνων που έγιναν στη Λάρνακα. Στον τελικό προκρίθηκαν οι ομάδες του ΓΣΠ και του ΓΣΖ με νικήτρια τη δεύτερη. Στην πραγματικότητα ο τελικός αγώνας δεν διεξήχθη λόγω διαφωνιών όσον αφορά τη συμμετοχή ξένων αθλητών στις ομάδες, με επακόλουθο την αποχώρηση της ομάδας της Λευκωσίας και την ανακήρυξη ως πρωταθλήτριας της ομάδας της Λάρνακας.

Η χρονιά αυτή ήταν γεμάτη ποδοσφαιρικές διοργανώσεις. Ο ΓΣΠ προκήρυξε παγκύπριο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα με έξι ποδοσφαιριστές σε κάθε ομάδα (six-a-side) και κάλεσε τα ποδοσφαιρικά σωματεία να συμμετάσχουν. Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν δέκα ομάδες από τη Λευκωσία, τη Λεμεσό, την Αμμόχωστο, τη Λάρνακα και την Κερύνεια. Στον τελικό στις 9 Δεκεμβρίου 1928 συναντήθηκαν οι ομάδες του ΑΠΟΕΛ και του ΤΡΑΣΤ, με νικήτρια την πρώτη. Πρωτάθλημα six-a-side προκήρυξε και ο Αθλητικός Μουσικός Όμιλος Λάρνακος (ΑΜΟΛ) για τις 11 Νοεμβρίου 1928, στο οποίο πήραν μέρος εννιά ομάδες. Πρωταθλήτρια αναδείχθηκε η ομάδα του ΑΠΟΕΛ που νίκησε στον τελικό την ομάδα του ΑΜΟΛ. Επίσης το 1928 ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ζήνων» προκήρυξε ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα μεταξύ των αθλητικών σωματείων και των αθλητικών οργανώσεων των σχολείων, όπως και το πρωτάθλημα του «Δημάρχου Λάρνακος».

 

Ανάπτυξη του ποδοσφαίρου 

Η αγάπη που έδειξε το κοινό για τις ποδοσφαιρικές αυτές διοργανώσεις ενεθάρρυνε την καλλιέργεια του αθλήματος σε βάθος. Σειρά στις διοργανώσεις πήρε ο Γ.Σ. «Ολύμπια» Λεμεσού που προκήρυξε ποδοσφαιρικούς αγώνες six-a-side για τις 3 Φεβρουαρίου 1929. Πήραν μέρος εννιά ομάδες και πρωταθλήτρια αναδείχθηκε η ομάδα του ΤΡΑΣΤ, νικώντας στον τελικό την ομάδα της Αγγλικής Σχολής. Ακολούθησε ο Γυμναστικός Σύλλογος Μόρφου «Ελευθέρια» που προκήρυξε παγκύπριο παναγροτικό πρωτάθλημα six-a-side για τις 7 Απριλίου 1929. Η χρονιά έκλεισε με το πρωτάθλημα του ΓΣΠ που χαρακτηρίστηκε σαν η τελειότερη, μέχρι τότε, διοργάνωση. Τον πρωταθλητή σύλλογο βράβευσαν με βαρύτιμο έπαθλο οι Κύπριοι της Αμερικής (Donora P.A.). Πήραν μέρος οι Γυμναστικοί Σύλλογοι των πόλεων, εκτός αυτού της Πάφου που αδρανούσε. Το πρωτάθλημα κέρδισε ο ΓΣΖ, αφού αντιμετώπισε στον τελικό (23.3.1930) την ομάδα του ΓΣΠ. Στο πλαίσιο εξάλλου των πανελλαδικών αγώνων στίβου (1929) διεξήχθησαν και οι ακόλουθοι αγώνες: ΑΠΟΕΛ-ΤΡΑΣΤ (2-1), Ένωσις Νέων Αλεξανδρείας-ΓΣΖ (10-0), Ένωσις Νέων Αλεξανδρείας-μεικτή ΑΠΟΕΛ και ΓΣΖ (4-1), ΤΡΑΣΤ-τουρκική ομάδα (2-2), ομάδα Καΐρου-ΓΣΖ (5-0), ομάδα Καΐρου-μεικτή ΑΠΟΕΛ και ΓΣΖ (8-0), και ομάδα Καΐρου-μεικτή ΓΣΟ και Άγγλων στρατιωτών (4-1).

 

Κατά τα δύο χρόνια που ακολούθησαν, παρ’ όλα τα καταπιεστικά μέτρα των Άγγλων που εντάθηκαν λόγω των Οκτωβριανών, η ποδοσφαιρική κίνηση συνεχίστηκε. Η Πάφος προκήρυξε τους δικούς της παμπάφιους ποδοσφαιρικούς αγώνες και κατάρτισε ειδική επιτροπή για την ορθή εφαρμογή των κανονισμών πρωταθλήματος. Την επιτροπή αποτελούσαν οι: Λοΐζος Φιλίππου, Μ. Καρεκλάς, Σωτ. Σ. Μαρκίδης, Ι. Παράσχος, Στ. Σ. Σιβιτανίδης, Μ. Ντερβίς (Τούρκος δικαστής) και Δρ Εγιούμπ. Στο πρωτάθλημα πήραν μέρος η Α.Ε. Κτήματος, η Α.Ε. Κάτω Πάφου, ο «Απόλλων» Κτήματος, ο Π.Ο. Γυμνασίου, ο Π.Ο. Έμπας, ο Π.Ο. «Άρης» Κονιών, ο Π.Ο. Γεροσκήπου, η τουρκική ομάδα Κτήματος, ο Π.Ο. Αστυνομίας Πάφου και ο Π.Ο. «Κεραυνός» Κτήματος.

 

Το 1932 τα δυο ποδοσφαιρικά σωματεία της Λάρνακας, ο «Πεζοπορικός» και ο ΑΜΟΛ, ενώθηκαν και απετέλεσαν την Ένωσιν Πεζοπορικού ΑΜΟΛ (ΕΠΑ). Προτού γίνει αυτή η συγχώνευση, ο ΑΜΟΛ προκήρυξε παγκύπριο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα (1932) το οποίο κέρδισε η ομάδα του ΑΠΟΕΛ. Η ομάδα της Λεμεσού ΑΕΛ προκήρυξε, τον Δεκέμβριο του 1933, το παγκύπριο πρωτάθλημα 1933-34, στο οποίο δήλωσαν συμμετοχή οι ομάδες ΑΕΛ και «Άρης» Λεμεσού, ο ΑΠΟΕΛ, το ΤΡΑΣΤ, ο «Ολυμπιακός» και η Τουρκική Λέσχη Λευκωσίας, η ΕΠΑ Λάρνακας, η «Ανόρθωσις» Αμμοχώστου και ο «Κινύρας» Πάφου. Εξάλλου, κατά την περίοδο μετά τα Οκτωβριανά, οι Άγγλοι οργάνωσαν ποδοσφαιρικές ομάδες μεταξύ υπαλλήλων στα διάφορα κυβερνητικά τμήματα, που διεξήγαγαν δικό τους πρωτάθλημα.

Μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο στο Κυπριακό Ποδόσφαιρο παρεισέφρυσαν πολύ πιο συστηματικά  ιδεολογικές και εθνικές προσεγγίσεις με τα σωματεία να χωρίζονται σε Δεξιά και Αριστερά, λειτουργώντας τις επόμενες δεκαετίες πέρα από ποδοσφαιρικά σωματεία και ως βραχίονες πολιτικών σχηματισμών και κομμάτων. Η αρχή έγινε το 1947 αλλα γενικά η δεκαετία του 1940 υπήρξε μια περίοδος που καθόρισε την πορεία του Κυπριακού Ποδοσφαίρου στη συνέχεια.

 

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια