Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η γεωργία υπήρξε από τα αρχαία χρόνια η κύρια απασχόληση των κατοίκων της επαρχίας Πάφου, παρόλο που μετά την τουρκική εισβολή του 1974 διάφοροι άλλοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα ο τουρισμός άρχισαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην όλη οικονομική της ανάπτυξη.

 

Βασικά στοιχεία διακατοχής της γης: Από τη συνολική έκταση των 139.523 εκταρίων της επαρχίας, τα 42.344 εκτάρια (ποσοστό 30,3%) αποτελούν κρατική γη, τα 2.417 εκτάρια (1,7%) αποτελούν κοινοτική γη και τα 94.762 εκτάρια (68%) ιδιωτική γη. Η ιδιωτική γη κατέχεται κατά 78,7% (74.611 εκτάρια) από Ελληνοκυπρίους, κατά 21,1% (20.015 εκτάρια) από Τουρκοκυπρίους και κατά 0,1% (136 εκτάρια) από άλλες εθνικότητες. Το ποσοστό της τουρκοκυπριακής ιδιοκτησίας είναι μεγαλύτερο από εκείνο για ολόκληρη την Κύπρο που είναι 16,8%.

 

Σύμφωνα με την απογραφή γεωργίας 1985, η οποία κάλυψε όλη την ελεύθερη περιοχή της Κύπρου, η μέση έκταση γεωργικού κλήρου στην επαρχία Πάφου ήταν 4,5 εκτάρια (σε σύγκριση με 3,8 εκτάρια για την Κύπρο), το μέσο μέγεθος τεμαχίου ήταν 0,8 εκτάρια (σε σύγκριση με 0,7 εκτάρια για την Κύπρο), και ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά γεωργικό κλήρο 5,4 (σε σύγκριση με 5,2 για την Κύπρο). Ωστόσο τα στοιχεία διακατοχής της γης ποικίλλουν κατά χωριό. Έτσι η μέση έκταση γεωργικού κλήρου στο χωριό Έμπα ήταν1,3 εκτάρια, στη Γεροσκήπου 2,4, στην Πέγεια 3,9, στη Παλιά 4,9, στην Τάλα 8,3, στη Σταυροκόννου 10,9, στη Λυσό 13,0 και στην Αχέλεια 20,8. Επίσης ενώ για ολόκληρη την ελεύθερη περιοχή της επαρχίας ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά γεωργικό κλήρο ήταν 5,4 το 1985, στο χωριό Γεροσκήπου ήταν 1,6, στα Κούκλια 2,5, στην Πόλη 3,2, στη Λυσό 5,0, στη Γιόλου 6,1, στις Πάνω Αρόδες 8,7, στην Τραχυπέδουλα 10,3, στη Δρυνιά 12,6, στη Γαλαταριά 14,0, στην Αρμίνου 16,3 και στον  Άγιο Ιωάννη 26,4.

 

Καλλιέργειες: Οι κύριες καλλιέργειες της επαρχίας Πάφου έχουν ως ακολούθως:

 

ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

 

Η συνολική αρδευόμενη έκταση της επαρχίας ανερχόταν το 1985 στα 6.116 εκτάρια και αντιπροσώπευε το 19,8% της αρδευόμενης έκτασης της ελεύθερης Κύπρου που ήταν 30.930 εκτάρια. Η άρδευση γίνεται από φράγματα (3.893 εκτάρια), από διατρήσεις (1.674 εκτάρια), από πηγές (297 εκτάρια) και απ' ευθείας από ποταμούς (252 εκτάρια). Οι αρδευόμενες εκτάσεις βρίσκονται κυρίως στις παράκτιες πεδιάδες της Πάφου και της Χρυσοχούς, οι οποίες αρδεύονται από φράγματα.

 

Σύμφωνα με την απογραφή γεωργίας 1985, η μεγαλύτερη αρδευόμενη έκταση βρισκόταν στην πόλη της Πάφου (899 εκτάρια). Άλλες μεγάλες αρδευόμενες εκτάσεις βρίσκονταν επίσης το 1985 στα χωριά Γεροσκήπου (712 εκτάρια), Πέγεια (417 εκτάρια), Μαντριά (357 εκτάρια), Αχέλεια (346 εκτάρια), Τίμη (343 εκτάρια), Κούκλια (338 εκτάρια), Αργάκα (244 εκτάρια), Κισσόνεργα (190 εκτάρια), Τάλα (186 εκτάρια), Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς (164 εκτάρια), Πόλη (158 εκτάρια), Έμπα (143 εκτάρια), Πωμός (131 εκτάρια) και Χλώρακα (101 εκτάρια).

 

Οι αρδευόμενες καλλιέργειες στην επαρχία περιλαμβάνουν κυρίως εσπεριδοειδή, φρουτόδεντρα, αμπέλια, δέντρα ξηρών καρπών, ελιές, μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών, βιομηχανικά φυτά, όσπρια ποτιστικά και αρδευόμενα νομευτικά φυτά.

 

α) Εσπεριδοειδή: Οι κήποι των εσπεριδοειδών στην επαρχία καταλάμβαναν το 1985 έκταση γης 1.093 εκταρίων. Από αυτά τα 548 εκτάρια εκαλλιεργούντο με λεμονιές, τα 313 εκτάρια με πορτοκαλιές, τα 115 εκτάρια με κλεμεντίνια, τα 46 εκτάρια με κιτρομηλιές, τα 45 εκτάρια με γκρέιπφρουτ και τα 26 εκτάρια με μανταρινιές. Οι μεγαλύτερες φυτείες εσπεριδοειδών βρίσκονταν στην πόλη της Πάφου (191 εκτάρια το 1985) και τα χωριά Αργάκα (94 εκτάρια), Γεροσκήπου (73 εκτάρια), Πόλη (62 εκτάρια), Τάλα (59 εκτάρια), Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς (45 εκτάρια), Μαντριά (41 εκτάρια), Κούκλια (40 εκτάρια), Γιόλου (36 εκτάρια), Πωμός (35 εκτάρια), Γουδί (29 εκτάρια) και Γιαλιά (23 εκτάρια).

 

β) Φρουτόδεντρα: Η έκταση των φρουτοδέντρων στην επαρχία Πάφου ανερχόταν το 1985 στα 667 εκτάρια. Τα κυριότερα από τα δέντρα αυτά είναι οι μπανανιές (333 εκτάρια), οι μηλιές (126 εκτάρια), τα αβοκάτο (71 εκτάρια), οι αχλαδιές (59 εκτάρια), οι χρυσομηλιές (24 εκτάρια), οι κερασιές (19 εκτάρια), οι δαμασκηνιές (13 εκτάρια) και οι ροδακινιές (7 εκτάρια). Σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται επίσης οι συκιές, οι μεσπιλιές, οι ροδιές, τα ακτινίδια και οι κυδωνιές.

 

Οι μεγαλύτερες εκτάσεις φρουτοδέντρων βρίσκονται κυρίως στην Πέγεια (127 εκτάρια), την Κισσόνεργα (79 εκτάρια), την πόλη της Πάφου (73 εκτάρια) και τα χωριά Στατός- Άγιος Φώτιος (41 εκτάρια), Αργάκα (39 εκτάρια), Κούκλια (37 εκτάρια), Παναγιά (32 εκτάρια), Άγιος Νικόλαος (18 εκτάρια), Πωμός (13 εκτάρια), Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς (13 εκτάρια), Αμαργέτη (12 εκτάρια), Στρουμπί (Π εκτάρια), Μαντριά (11 εκτάρια) και Νέα Δήμματα (10 εκτάρια).

 

Η μπανανοκαλλιέργεια στην Κύπρο διεξάγεται σχεδόν αποκλειστικά στην επαρχία Πάφου, όπου βρίσκεται το 95% περίπου των φυτειών. Η μπανανιά ευδοκιμεί στις πεδιάδες της Πάφου και της Χρυσοχούς και ιδιαίτερα στην Πέγεια (119 εκτάρια το 1985), την Κισσόνεργα (77 εκτάρια), την πόλη της Πάφου (34 εκτάρια), την Αργάκα (27 εκτάρια), τον Πωμό (11 εκτάρια), τα Κούκλια (10,5 εκτάρια), τα Νέα Δήμματα (10 εκτάρια), την Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς (9 εκτάρια), τα Μαντριά (6,5 εκτάρια), την Αναβαργό (6,5 εκτάρια), τη Χλώρακα (6 εκτάρια) και τη Γιαλιά (5 εκτάρια). Μικρότερες εκτάσεις μπανανοφυτειών βρίσκονται επίσης στα χωριά Γεροσκήπου, Λέμπα, Τίμη, Έμπα και Αχέλεια.

 

Τα αβοκάτο καλλιεργούνται κυρίως στα Κούκλια (22 εκτάρια το 1985) και την πόλη της Πάφου (15 εκτάρια). Σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται επίσης στα χωριά Πέγεια, Μαντριά, Αχέλεια, Έμπα, Τίμη, Κισσόνεργα, Αργάκα, Πόλη και Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς.

 

Η μηλιά, που είναι το κυριότερο φυλλοβόλο οπωροφόρο δέντρο της Πάφου, καλλιεργείται σε σχετικά μεγάλη κλίμακα στα χωριά Στατός- Άγιος Φώτιος, Παναγιά και Άγιος Νικόλαος. Μικρότερης έκτασης φυτείες μηλιάς απαντώνται επίσης στη διοικητική έκταση της πόλης της Πάφου και τα χωριά Στρουμπί, Αμαργέτη, Πολέμι, Χούλου, Γαλαταριά, Γεροσκήπου, Κοιλίνια, Γιόλου, Κάθικας, Πραιτώρι και Δρούσια.

 

Η αχλαδιά καλλιεργείται στην περιοχή της πόλης της Πάφου και στα χωριά Αμαργέτη, Πόλη, Παναγιά, Λυσός, Ίνια, Στατός-Άγιος Φώτιος, Άγιος Ιωάννης, Κελοκέδαρα, Περιστερώνα, Πραιτώρι και Φιλούσα Κελοκεδάρων. Η καλλιέργεια της κερασιάς περιορίζεται κυρίως στα χωριά Παναγιά και Στατός-Άγιος Φώτιος ενώ η χρυσομηλιά καλλιεργείται κυρίως στα χωριά Αργάκα, Κούκλια, Πέγεια και Αχέλεια. Φυτείες δαμασκηνιάς βρίσκονται κυρίως στα χωριά Άγιος Νικόλαος και Παναγιά.

 

γ) Αρδευόμενα αμπέλια: Αν και τα περισσότερα αμπέλια στην επαρχία είναι ξηρικά, ωστόσο καλλιεργούνται στην επαρχία Πάφου αρδευόμενα αμπέλια (επιτραπέζιες και οινοποιήσιμες ποικιλίες). Τα περισσότερα αρδευόμενα αμπέλια βρίσκονταν το 1985 στην πόλη της Πάφου και στα χωριά Τάλα, Πέγεια, Γεροσκήπου, Αχέλεια, Χούλου και Αμαργέτη.

 

δ) Ελιές: Η αρδευόμενη έκταση με ελιές στην επαρχία Πάφου βρίσκεται κυρίως στην πόλη της Πάφου και τα χωριά Αχέλεια, Πόλη, Αργάκα, Πωμός, Πέγεια, Μεσόγη, Τσάδα, Μακούντα, Κούκλια, Χούλου, Χολέτρια, Τάλα, Γιόλου, Παχύαμμος, Στενή και Νέο Χωριό.

 

ε) Ξηροί καρποί: Η αρδευόμενη έκταση δέντρων ξηρών καρπών περιλαμβάνει αμυγδαλιές, καρυδιές και πιστακιές. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις αρδευόμενων αμυγδαλιών βρίσκονται στην πόλη της Πάφου, τον Πωμό, την Κισσόνεργα, τη Μεσόγη, την Αχέλεια, την Έμπα, την Αναβαργό, την Πόλη και τη Χούλου. Οι καρυδιές καλλιεργούνται κυρίως στην πόλη της Πάφου και τα χωριά Γεροσκήπου, Αχέλεια, Μεσόγη και Πόλη, ενώ οι πιστακιές βρίσκονται στην πόλη της Πάφου και τα χωριά Παναγιά, Ελεδιό, Λεμώνα, Σαλαμιού, Αχέλεια και Στατός- Άγιος Φώτιος.

 

στ) Λαχανικά: Στην επαρχία Πάφου καλλιεργείται μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών. Τα κυριότερα είδη λαχανικών που καλλιεργούνται είναι οι πατάτες, τα κρεμμύδια, τα καρπούζια, οι τομάτες, τα αγγουράκια, τα καρότα, τα πεπόνια, το κολοκάσι, τα μπιζέλια, τα φασολάκια και τα κραμπιά. Σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται επίσης τα κουνουπίδια, οι αγκινάρες, τα μαρούλια, τα κολοκυθάκια, τα παντζάρια, τα σέλινα, το σπανάχι, τα λάχανα, ο κόλιαντρος, ο μαϊντανός, τα πιπέρια, οι μπάμιες, οι φράουλες, τα σπαράγγια και άλλα. Τα λαχανικά παράγονται κυρίως στην πεδιάδα της Πάφου. Το κυριότερο λαχανοπαραγωγικό χωριό της επαρχίας είναι τα Μαντριά. Σημαντικές εκτάσεις λαχανικών βρίσκονται επίσης στην πόλη της Πάφου και τα χωριά Τίμη, Έμπα, Χλώρακα, Γεροσκήπου, Κούκλια, Πέγεια, Αχέλεια, Κισσόνεργα, Αναρίτα και Κολώνη. Μικρότερες εκτάσεις λαχανικών απαντώνται και σ' άλλα χωριά της επαρχίας.

 

ζ) Βιομηχανικά φυτά: Φιστίκια, καπνός, βαμβάκι, σησάμι.

 

Τα φιστίκια καλλιεργούνται κυρίως στην πεδιάδα της Πάφου και ιδιαίτερα στη Γεροσκήπου, την Τίμη, την πόλη της Πάφου, τα Κούκλια, τα Μαντριά, την Αχέλεια, την Αναρίτα, την Αγία Βαρβάρα και την Κολώνη. Μικρότερες εκτάσεις φιστικιών καλλιεργούνται επίσης στα υπόλοιπα χωριά της πεδιάδας της Πάφου καθώς και σε μερικά χωριά της λοφώδους και ημιορεινής περιοχής της επαρχίας όπως στα Μαμώνια, τη Φασούλα, την Τριμιθούσα, τη Σταυροκόννου, τα Κελοκέδαρα, τον Στατό- Άγιο Φώτιο και τη Τσάδα.

 

Ο καπνός καλλιεργείται κυρίως στην πεδιάδα της Χρυσοχούς και ιδιαίτερα στα χωριά Γουδί, Πόλη Χρυσοχού, Αργάκα και Σκούλλη. Η καλλιέργεια του καπνού διεξάγεται επίσης, σε μικρότερη έκταση, και στα χωριά Χούλου, Λετύμπου, Λεμώνα, Τσάδα, Χόλη, Κινούσα και Στενή καθώς και στην πόλη της Πάφου.

 

Το βαμβάκι καλλιεργείται κατά βάση στο χωριό Ανδρολίκου ενώ η καλλιέργεια του σησαμιού διεξάγεται σε πολύ μικρή έκταση στα χωριά Γεροσκήπου, Κούκλια, Σίμου, Αναρίτα, Προδρόμι, Αχέλεια, Σαλαμιού και Μαμώνια.

 

η) Όσπρια ποτιστικά: Η συνολική έκταση των αρδευόμενων οσπρίων στην επαρχία ήταν 314 εκτάρια το 1985. Από αυτά, τα 298 εκτάρια καλλιεργούνταν στις πεδιάδες της-Πάφου και της Χρυσοχούς και ιδιαίτερα στα χωριά Μαντριά, Γεροσκήπου, Αργάκα, Τίμη, Κούκλια και Πέγεια καθώς και στην πόλη της Πάφου. Την πρωτεύουσα θέση στην κατηγορία των ποτιστικών οσπρίων κατέχει η καλλιέργεια των φασολιών και ακολουθούν τα λουβιά, τα κουκιά και τα ρεβίθια.

 

θ) Αρδευόμενα νομευτικά φυτά: Παρόλο που τα περισσότερα νομευτικά φυτά της επαρχίας είναι ξηρικά, καλλιεργούνται ωστόσο και μερικά αρδευόμενα. Τα αρδευόμενα νομευτικά φυτά βρίσκονται κυρίως στα χωριά Αχέλεια, Ακουρσός, Κούκλια, Τίμη, Γεροσκήπου, Αγία Βαρβάρα, Τάλα, Πόλη, Χρυσοχού, Αναρίτα και Μαντριά καθώς και στην πόλη της Πάφου.

 

ΞΗΡΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

 

Οι κυριότερες ξηρικές καλλιέργειες στην επαρχία είναι τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, τα αμπέλια, οι αμυγδαλιές, οι χαρουπιές και τα ξηρικά όσπρια.

 

α) Σιτηρά: Αποτελούν τη βασικότερη καλλιέργεια στις ξηρικές περιοχές της επαρχίας Πάφου. Μεγάλες εκτάσεις σιτηρών καλλιεργούνται στο χωριό Γεροσκήπου, στην περιοχή της πόλης της Πάφου, και στα χωριά Πόλη, Σίμου, Αναρίτα, Δρούσια, Ίνια, Κούκλια, Μαντριά, Φύτη, Τίμη, Λυσός, Περιστερώνα Χρυσοχούς, Κοίλη, Χούλου και Νέο Χωριό. Μικρότερες εκτάσεις σιτηρών απαντώνται επίσης σε πολλά άλλα χωριά της επαρχίας.

 

β) Νομευτικά φυτά: Στην επαρχία Πάφου καλλιεργούνται διάφορα ξηρικά νομευτικά φυτά, τα κυριότερα από τα οποία είναι ο βίκος και το κριθάρι για βόσκηση (φαρράς). Βρίσκονται κυρίως στα χωριά Δρούσια, Αναρίτα, Πέγεια, Ίνια, Πόλη, Λετύμπου, Περιστερώνα Χρυσοχούς, Σίμου, Κελοκέδαρα, Τίμη και Ανδρολίκου. Σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται επίσης τα νομευτικά φυτά και σε αρκετά άλλα χωριά της επαρχίας.

 

γ) Ελιές: Τα ελαιόδεντρα βρίσκονται είτε σε συμπαγείς εκτάσεις είτε συγκαλλιεργούνται με άλλες ξηρικές ετήσιες καλλιέργειες. Η κυριότερη ποικιλία που καλλιεργείται είναι η κυπριακή λαδοελιά, που χρησιμοποιείται τόσο για επιτραπέζια χρήση όσο και για ελαιοποίηση. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο εισήχθησαν και καλλιεργούνται νέες ποικιλίες ελιάς. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις βρίσκονται στα χωριά Πενταλιά, Κοιλίνια, Πόλη, Δρούσια, Νέο Χωριό, Στατός-Άγιος Φώτιος, Κελοκέδαρα, Γαλαταριά, Σαλαμιού, Χούλου, Ίνια, Αγία Μαρίνα Κελοκεδάρων, Αμαργέτη, Λυσός και Φασούλα. Ξηρικές εκτάσεις ελαιοδέντρων βρίσκονται επίσης στη διοικητική έκταση της πόλης της Πάφου. Μικρότερες εκτάσεις ελαιοδέντρων απαντώνται και σ' αρκετά άλλα χωριά της λοφώδους και ημιορεινής περιοχής της επαρχίας.

 

δ) Αμπέλια: Τα περισσότερα αμπέλια της επαρχίας Πάφου είναι ξηρικά και στην πλειονότητά τους είναι οινοποιησίμων ποικιλιών. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις ξηρικών αμπελοκαλλιεργειών βρίσκονται στην πόλη της Πάφου και στα χωριά Λετύμπου, Στρουμπί, Πολέμι, Κάθικας, Στατός-Άγιος Φώτιος, Σαλαμιού, Τσάδα, Παναγιά, Αμαργέτη, Κελοκέδαρα, Καλλέπεια, Χούλου, Κοίλη, Γιόλου και Άγιος Ιωάννης. Μικρότερες εκτάσεις ξηρικών αμπελιών βρίσκονται επίσης στα υπόλοιπα αμπελοχώρια της επαρχίας.

 

ε) Χαρουπιές: Οι χαρουπιές, όπως και τα ελαιόδεντρα, απαντώνται είτε σε συμπαγείς εκτάσεις, είτε συγκαλλιεργούνται με άλλες ξηρικές καλλιέργειες, ιδιαίτερα σιτηρά και ελιές. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις βρίσκονται στην πόλη της Πάφου, και τα χωριά Μεσόγη, Πάνω και Κάτω Αρχιμανδρίτα, Κοίλη, Δρούσια, Πέγεια, Τσάδα, Νέο Χωριό, Κάθικας, Κονιά, Πελαθούσα, Πόλη και Λυσός. Οι χαρουπιές καλλιεργούνται επίσης, σε μικρότερη έκταση, και σε αρκετά άλλα χωριά, ιδιαίτερα της λοφώδους και ημιορεινής περιοχής της επαρχίας.

 

στ) Αμυγδαλιές: Η αμυγδαλιά καταλαμβάνει σημαντικές εκτάσεις γης στην επαρχία, όπου απαντάται είτε σε συμπαγείς εκτάσεις είτε σε συγκαλλιέργεια με άλλες ξηρικές καλλιέργειες. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις ξηρικών αμυγδαλιών βρίσκονται στη Λετύμπου, τη Γιόλου, τη Σίμου, την πόλη της Πάφου, καθώς και στα χωριά Θελέτρα, Κελοκέδαρα, Πόλη, Χούλου, Λυσός, Πωμός, Άρμου, Δρούσια, Αρμίνου, Μεσόγη, Παχύαμμος, Αργάκα, Δρύμου, Πενταλιά, Φιλούσα Χρυσοχούς, Λεμώνα, Αμαργέτη, Μαραθούντα και Κινούσα.

 

ζ) Όσπρια ξηρικά: Οι μεγαλύτερες εκτάσεις ξηρικών οσπρίων βρίσκονται στα χωριά Σίμου, Περιστερώνα Χρυσοχούς, Λυσός, Γιόλου, Φύτη, Στενή, Δρυνιά, Λάσα, Χρυσοχού, Δρυνιά και Κανναβιού. Την πρωτεύουσα θέση στην κατηγορία των ξηρικών οσπρίων κατέχει η καλλιέργεια των κουκιών και ακολουθούν τα ρεβίθια, η λουβάνα, τα λουβιά και οι φακές.