Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Από μορφολογικής απόψεως η επαρχία της Πάφου μπορεί να υποδιαιρεθεί στις ακόλουθες περιφέρειες:

1. Πεδιάδα Πάφου
2. Πεδιάδα Χρυσοχούς
3. Οφιολιθικά Σύμπλεγμα του Τροόδους
4. Λοφώδης έκταση γύρω από το Οφιολιθικά Σύμπλε-γμα του Τροόδους.

α) Πεδιάδα Πάφου: Αποτελείται από μια στενή παράκτια λωρίδα γης, που εκτείνεται από τον ποταμό Χάποταμι μέχρι τον οικισμό του Αγίου Γεωργίου της Πέγειας. Το μήκος της φθάνει τα 35 περίπου χιλιόμετρα, ενώ το μεγαλύτερο πλάτος της δεν υπερβαίνει τα 6 χιλιόμετρα. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πεδιάδας είναι οι θαλάσσιες αναβαθμίδες, των οποίων οι απότομες πλευρές είναι προς τη θάλασσα, οι ποτάμιες αναβαθμίδες που οφείλονται σε ανανεωμένο κύκλο διάβρωσης, πολλά νησάκια, βραχώδη και αμμουδερά ακρογιάλια, όλα με μια ήπια κλίση προς τη θάλασσα. Εμφανείς θαλάσσιες αναβαθμίδες παρατηρούνται καθώς ταξιδεύει κάποιος από την Πάφο προς τα Κούκλια ή από την Κισσόνεργα προς τον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας. Στη Γεροσκήπου είναι εμφανείς τρεις θαλάσσιες αναβαθμίδες. Το υψόμετρο στη μεγαλύτερη έκταση της πεδιάδας δεν υπερβαίνει τα 100 μέτρα. Τα κυριότερα πετρώματα στην περιοχή της είναι οι αποθέσεις των θαλάσσιων αναβαθμίδων και οι προσχώσεις που μετέφεραν οι ποταμοί Χάποταμι, Διαρίζος, Ξεροπόταμος, Έζουσα, Μαυροκόλυμπος και Ξερός που τη διασχίζουν.

β) Πεδιάδα Χρυσοχούς: Αποτελείται από την ομώνυμη κοιλάδα και την παράκτια πεδιάδα που εκτείνεται ανατολικά και δυτικά του χωριού Πόλη. Η πεδιάδα περιβρέ-χεται στα βόρεια από τον κόλπο της Χρυσοχούς. Το υψόμετρο στην περιοχή της, με μικρές εξαιρέσεις στο άνω μέρος της κοιλάδας της Χρυσοχούς, είναι συνήθως κάτω των 100 μέτρων. Τα κύρια χαρακτηριστικά της πεδιάδας είναι οι θαλάσσιες και ποτάμιες αναβαθμίδες, και οι βαθιές κοίτες των ποταμών με τις ελικοειδείς διαδρομές. Σύμφωνα με τον de Vaumas η κοιλάδα της Χρυσοχούς ταυτίζεται με το σύγκλινο Πόλης-Πισσουρίου. Οι κύριοι ποταμοί που διασχίζουν την πεδιάδα είναι ο Ξερός, ο Ξεροπόταμος, η Μακούντα, της Χρυσοχούς (Σταυρός της Ψώκας), και το αργάκι του Αγίου Ιωάννη. Λόγω της θέσης της μεταξύ του δάσους της Πάφου στα ανατολικά και της χερσονήσου του Ακάμα στα δυτικά, η πεδιάδα προστατεύεται από τους ανέμους.

γ) Οφιολιθικά Σύμπλεγμα του Τροόδους: Στην επαρχία Πάφου εμπίπτει το δυτικό τμήμα του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Σ' αυτό περιλαμβάνονται η νοτιοδυτική πλευρά του Τροόδους και το δυτικό τμήμα του δάσους της Πάφου. Τα δυο κύρια οφιολιθικά πετρώματα που απαντώνται στην περιοχή, ο διαβάσης και οι πίλλοου-λάβες, αντιδρούν διαφορετικά στους διαβρωτικούς παράγοντες. Ο διαβάσης είναι πέτρωμα σκληρό και ανθεκτικό στη διάβρωση και δημιουργεί τραχεία και άγρια τοπογραφία με βαθιές στενές κοιλάδες και απότομες πλαγιές. Οι πίλλοου-λάβες, που είναι σχετικά μαλακά πετρώματα, αποσαθρώνονται εύκολα και δημιουργούν ήπιους αποστρογγυλωμένους λόφους. Στη μορφολογική αυτή περιφέρεια τα ποτάμια συστήματα είναι συνήθως δενδροειδούς τύπου και οι ποταμοί διατηρούν τη ροή τους στη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου. Στην περιοχή βρίσκονται και οι ψηλότερες βουνοκορφές της επαρχίας. Αυτές είναι ο Τρίπυλος (1.362 μ.) και η Ζάχαρου (1.212 μ.), στα διοικητικά όρια των επαρχιών Πάφου-Λευκωσίας, και ο Καλόγηρος (923 μ.), στα βόρεια του Σταυρού της Ψώκας.

δ) Λοφώδης έκταση γύρω από το Οφιολιθικά Σύμπλεγμα του Τροόδους: Στην επαρχία Πάφου βρίσκεται το δυτικό και νοτιοδυτικό τμήμα της λοφώδους περιφέρειας που εκτείνεται γύρω από το Οφιολιθικά Σύμπλεγμα του Τροόδους. Στο τμήμα αυτό περιλαμβάνονται το οροπέδιο της Λαόνας και η περιοχή των αμπελοχωριών της Πάφου.

Το οροπέδιο της Λαόνας χαρακτηρίζεται από ένα αντίκλινο με ΒΔ-ΝΑ κατεύθυνση, που αρχίζει από το ακρωτήρι του Ακάμα και επεκτείνεται μέχρι την Πέγεια και συμπίπτει με την κορυφογραμμή της περιοχής. Οι κυριότερες κορφές στην κορυφογραμμή είναι η Μαύρη Σιηνιά (428 μέτρα) στα βόρεια της γνωστής τοποθεσίας Σμιγιές, ο Βλάμπουρος (494 μέτρα) στα βορειοδυτικά του χωριού Φασλί, η Λάρα (668 μέτρα) στα δυτικά του χωριού Δρούσια και η κορφή Μαζί (683 μέτρα) στα νοτιοανατολικά του χωριού Κάθικας. Από την κορυφογραμμή του οροπεδίου πηγάζουν πολυάριθμα ρυάκια, τα οποία χύνονται είτε στα δυτικά ακρογιάλια της περιοχής είτε στον κόλπο της Χρυσοχούς είτε καταλήγουν στην κοιλάδα της Χρυσοχούς, διαμελίζοντας σε μεγάλο βαθμό το τοπίο. Αρκετές στενές κοιλάδες και μερικά αξιοσημείωτα φαράγγια δημιουργήθηκαν στην περιοχή. Τα πιο εντυπωσιακά από τα φαράγγια αυτά είναι του Άβακα, των Κουφών και της Φαρκονιάς, στα ανατολικά της περιοχής Τοξεύτρας, της Ανδρολίκου στα βορειοανατολικά του ομώνυμου χωριού, και του Πετράτη και Καρδαμίλι στα νοτιοανατολικά του Νέου Χωριού.

Τα δυτικά παράλια της χερσονήσου του Ακάμα είναι βραχώδη με θεαματικούς κρημνούς. Νοτιότερα τα δυτικά παράλια είναι επίσης βραχώδη επικλινή και κατά τόπους ομαλά. Αμμώδεις παραλίες απαντώνται στη Λάρα, την Τοξεύτρα και τους Αγίους Φανέντες, που είναι ίσως οι μόνες παρθένες αμμουδιές που παρέμειναν στην Κύπρο. Στις παραλίες αυτές εκτρέφεται η πράσινη χελώνα και κυρίως στον κόλπο της Λάρας όπου εκπονήθηκε το 1976 σχέδιο για τη διάσωσή τους. Στις ίδιες αμμουδιές ζει ακόμη ένα είδος χελώνας που είναι γνωστή ως Loggerhead Turtle.

Η βορειοανατολική παραλία της χερσονήσου του Ακάμα από το ακρωτήρι Ακάμα μέχρι τη Φοντάνα Αμορόζα είναι βραχώδης και ομαλή, και βραχώδης και απότομη από τη Φοντάνα Αμορόζα μέχρι τα Λουτρά της Αφροδίτης. Στις βραχώδεις παραλίες του Ακάμα δημιουργήθηκαν θαλάσσιες σπηλιές, παρόμοιες με εκείνες του Κάβο Γκρέκο. Στους υφαλογενείς ασβεστόλιθους, στα βορειοανατολικά παράλια, υπάρχουν έκδηλα καρστικά φαινόμενα, όπως η πηγή της Φοντάνα Αμορόζα και τα Λουτρά της Αφροδίτης. Εξάλλου οι διάφορες τεκτονικές κινήσεις και η διαβρωτική ενέργεια των κυμάτων δημιούργησαν αρκετά νησάκια γύρω από τη χερσόνησο του Ακάμα, τα οποία είναι μεγάλης οικολογικής σημασίας γιατί αποτελούν καταφύγια πουλιών και ειδικότερα γλάρων.

Η περιοχή των αμπελοχωριών της Πάφου, που εκτείνεται από τα χωριά Πάνω και Κάτω Αρόδες στα δυτικά μέχρι τα σύνορα των επαρχιών Πάφου-Λεμεσού στα ανατολικά, χαρακτηρίζεται από λοφώδη μέχρι ημιορεινή τοπογραφία. Τα κυριότερα πετρώματα που απαντώνται είναι οι κρητίδες, οι μάργες, οι ασβεστόλιθοι, οι ψαμμίτες, οι άργιλλοι, οι γύψοι και οι αποθέσεις του σχηματισμού των Μαμωνιών. Οι κρητίδες δημιουργούν ήπιες διακυμάνσεις με αποστρογγυλωμένους λόφους, ενώ μικροκαρστικά φαινόμενα εμφανίζονται στους σχετικά σκληρούς ασβεστόλιθους. Τα πετρώματα του Συμπλέγματος των Μαμωνιών χαρακτηρίζονται από συχνές κατολισθήσεις.