Πατριαρχείο Αλεξανδρείας
Πατριαρχεία
Και στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας υπηρέτησαν επιφανείς Κύπριοι ιεράρχες. Μεταξύ αυτών αναφέρουμε εδώ τον Κύπριο άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα (πατριάρχη Αλεξανδρείας από το 610 μέχρι το 619), τον Ιωαννίκιο (Κύπριο την καταγωγή από την πλευρά του πατέρα του, πατριάρχη Αλεξανδρείας από το 1645 μέχρι το 1657), τον επίσης Κύπριο Κυπριανό (πατριάρχη Αλεξανδρείας από το 1766 μέχρι το 1783, πρώην αντι-αρχιεπίσκοπο Κύπρου), τους επίσης Κυπρίους πατριάρχες Αλεξανδρείας Παΐσιο (1657-1678) και Παρθένιο Α΄ (1678-1688). Επίσης τον Αθανάσιο Καρύδη (που διετέλεσε μητροπολίτης Λιβύης, του πατριαρχείου Αλεξανδρείας κι ύστερα Νικομηδείας, του οικουμενικού — 18ος αιώνας), τον Παρθένιο (επίσης μητροπολίτης Λιβύης) και αρκετούς άλλους. Τελευταίος σημαντικός Κύπριος πατριάρχης υπήρξε ο Πέτρος Ζ΄ (1997-2004). Επίσης αναφέρουμε τον σημερινό Κύπριο ιεράρχη Μακάριο Τηλλυρίδη, αρχιεπίσκοπο Κένυας.
Οι σχέσεις του πατριαρχείου Αλεξανδρείας προς την Κύπρο εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο των σχέσεων Αιγύπτου και Κύπρου. Ιδιαίτερα στενές κατέστησαν οι σχέσεις αυτές μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους (1570-71 κ.ε.) κι εξ αιτίας της, της αθρόας εγκατάστασης Ελλήνων Κυπρίων στην Αίγυπτο. Η εκεί παρουσία τόσων πολλών Κυπρίων συνέτεινε στην ανάδειξη πολλών συμπατριωτών τους σε ανώτερες και ανώτατες θέσεις στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ του 1645 και του 1688 το πατριαρχείο κατέχεται από Κυπρίους που μάλιστα διαδέχονται ο ένας τον άλλο στον πατριαρχικό θρόνο (κατά σειράν Ιωαννίκιος, Παΐσιος, Παρθένιος).
Βλέπε λήμμα: Αίγυπτος και Κύπρος
Κατά τα τέλη του 4ου αιώνα και τις αρχές του 5ου μαρτυρούνται ήδη στενές σχέσεις των Εκκλησιών Κύπρου και Αλεξανδρείας και διαφαίνεται συνεργασία μεταξύ του επισκόπου Κωνσταντίας (Κύπρου) αγίου Επιφανίου με τον Αλεξανδρείας Θεόφιλο κατά του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου (Κωνσταντινουπόλεως) κατά τη διάρκεια της έριδας περί τη διδασκαλία του Ωριγένους. Το πρώτο μισό του 5ου αιώνα, ο Αλεξανδρείας Κύριλλος ηγείται της παρατάξεως που καταπολεμούσε τον Κωνσταντινουπόλεως Νεστόριο που κήρυσσε υπέρ του μονοφυσιτισμού, οι δε Κύπριοι ιεράρχες, που μετέχουν και στις σχετικές συνόδους, αμφιταλαντεύονται.
Όπως και τα άλλα γειτονικά πατριαρχεία, το πατριαρχείο Αλεξανδρείας επενέβη σε διάφορες περιπτώσεις στην Κύπρο, για επίλυση διαφορών στους κόλπους της Κυπριακής Εκκλησίας ή και για επιβολή της τάξεως στην περίπτωση του πατριάρχη Μελετίου Πηγά, στα τέλη του 16ου αιώνα. Συγκεκριμένα ο Μελέτιος Πηγάς, που εκτελούσε και χρέη τοποτηρητή του οικουμενικού θρόνου, ήταν ο αποδέκτης κατηγοριών που διατύπωσαν οι Κύπριοι επίσκοποι εναντίον του αρχιεπισκόπου Αθανασίου Α΄ κι είχε προχωρήσει στη διερεύνηση των κατηγοριών αυτών. Τελικά η όλη υπόθεση παραπέμφθηκε στον νεοεκλεγέντα Οικουμενικό πατριάρχη Ματθαίο Β΄ που επικύρωσε την καθαίρεση του Αθανασίου από τον Αλεξανδρείας.
Στις αρχές του 17ου αιώνα πάλι, οι Κύπριοι προσφεύγουν για μια ακόμη φορά στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας, ζητώντας βοήθεια για τερματισμό της κρίσεως στην Εκκλησία του νησιού, που είχε δημιουργηθεί μετά την εκδίωξη του αρχιεπισκόπου Αθανασίου και την αντιπαράθεσή του προς τον διάδοχό του αρχιεπίσκοπο Βενιαμίν. Αυτή τη φορά οι Κύπριοι απευθύνθηκαν προς τον σοφό πατριάρχη Αλεξανδρείας Κύριλλο Λούκαρι. Ο Λούκαρις ήλθε αυτοπροσώπως στην Κύπρο τον Ιανουάριο του 1606 και προσπάθησε να επιβάλει την τάξη στην Κυπριακή Εκκλησία, πράγμα που φαίνεται ότι δυσαρέστησε το Οικουμενικό πατριαρχείο που δεν είδε ευνοϊκά την παρέμβασή του. Ωστόσο ο Λούκαρις κατόρθωσε να διορθώσει τα πράγματα στο νησί, όπου προήδρευσε και τοπικής συνόδου, μάλιστα χειροτόνησε τον εκλεγέντα ως νέο αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χριστόδουλο.
Το πατριαρχείο Αλεξανδρείας υπήρξε και κάτοχος κτηματικής περιουσίας στην Κύπρο. Μάλιστα περί το 1700 δημιουργήθηκε μια διαφορά σχετικά με την κυριότητα του μοναστηριού της Παναγίας Αμιρούς, που όμως επιλύθηκε. Συγκεκριμένα το μοναστήρι είχε δωρηθεί το 1633 στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας· αργότερα το πατριαρχείο παραιτήθηκε της δωρεάς αλλά πιο ύστερα ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Γεράσιμος ήγειρε αξιώσεις επί του μοναστηριού.
Σήμερα το πατριαρχείο διατηρεί πολύ αγαθές σχέσεις με την Εκκλησία της Κύπρου. Στη σύγχρονη εποχή αναφέρουμε τη συμμετοχή του πατριάρχη Αλεξανδρείας Νικολάου στη μείζονα σύνοδο της Λευκωσίας, που είχε συγκαλέσει ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ τον Ιούλιο του 1973. Η σύνοδος αυτή, που εργάστηκε υπό την προεδρία του πατριάρχη Αλεξανδρείας, είχε καθαιρέσει τους Κυπρίους επισκόπους Πάφου Γεννάδιο, Κιτίου Άνθιμο και Κυρηνείας Κυπριανό.
Βλέπε λήμμα: Εκκλησιαστική κρίση 1972-1973
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια