Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η στρωματογραφία της  οροσειράς της Κερύνειας ή του Πενταδάκτυλου αποτελείται βασικά από μια σειρά έντονα τεκτονισμένων και πτυχωμένων ιζηματογενών σχηματισμών, κυρίως αλλόχθονων με λεπτές στρώσεις ή φακούς μεταμορφωμένων πετρωμάτων και μεμονωμένες μάζες σερπεντινιτών.    

 

Η ηλικία των  ιζηματογενών σχηματισμών των οποίων το συνολικό πάχος υπερβαίνει τα 5 χιλιόμετρα, καλύπτει μια τεράστια χρονική περίοδο που αρχίζει από τον Ανώτερο Παλαιοζωϊκό αιώνα (280 εκατ. χρόνια περίπου) μέχρι και την πιο σύγχρονη γεωλογική περίοδο, την Ολόκαινη. Αντίθετα τα μεταμορφωμένα πετρώματα, αγνώστου ηλικίας, περιορίζονται σε λεπτούς φακούς και ζώνες πάχους 4 περίπου μέτρων και βρίσκονται στη βάση των αρχαιοτέρων ιζηματογενών σχηματισμών, των ασβεστόλιθων. Τα πετρώματα αυτά αποτελούνται κυρίως από σχιστολίθους (μαρμαρυγιακούς, χλωριτικούς, επιδοτιτικούς, γρανατικούς, γραφιτικούς, κεροστιλβικούς), φυλλίτες, γνεύσιους και χαλαζίτες. Οι σερπεντινίτες συνδέονται επίσης με τους ασβεστόλιθους με τους οποίους βρίσκονται σε τεκτονική επαφή. Η κυριότερη εμφάνισή τους βρίσκεται ανατολικά της Χαλεύκας.   

 

Οι  κυριότερες ομάδες των  ιζηματογενών σχηματισμών (από  τις  αρχαιότερες  προς τις  νεώτερες) είναι  οι ακόλουθες: 1) Ομάδα  Ασβεστόλιθων, 2) Ομάδα  Λαπήθου, 3) Φλύσχης  Καλογραίας-Αρδάνων, 4) Ομάδα  Κυθρέας  ή  Λευκονοίκου  και  5) Ομάδα Πλειοκαινικής και Πλειστοκαινικής Περιόδου.   

 

Ι. ΟΜΑΔΑ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΩΝ

 

Η Ομάδα  Ασβεστόλιθων περιλαμβάνει τους Σχηματισμούς Καντάρας, Δικώμου, Συγχαρί  και  Ιλαρίωνος.

 

α) Σχηματισμός  Καντάρας: Ο σχηματισμός αυτός περιλαμβάνει όχι μόνον τα αρχαιότερα πετρώματα της οροσειράς του Πενταδάκτυλου αλλά ολόκληρης της Κύπρου. Είναι τεμάχια ασβεστόλιθων διαφόρων μεγεθών τα οποία βρίσκονται ως «ολισθόλιθοι» μέσα σε νεώτερο γεωλογικό σχηματισμό, του Φλύσχη Καλογραίας-Αρδάνων. Οι ασβεστόλιθοι της Καντάρας είναι αβαθών θαλασσών και περικλείουν χαρακτηριστικά απολιθώματα της Περμίου περιόδου (280 εκατ. χρόνων), ενώ το περικλείον πέτρωμα, ο φλύσχης, είναι Ηωκαίνου, δηλαδή 35-45 εκατ. χρόνων. Οι μεγαλύτερες μάζες των ασβεστόλιθων του σχηματισμού αυτού, όπως και το όνομα μαρτυρεί, είναι στην περιοχή της Καντάρας όπου σχηματίζουν κορυφές ύψους 200 και πλέον μέτρων και έχουν μήκος 1,5 χιλιόμετρο.    

 

β) Σχηματισμός  Δικώμου: Οι σχιστοφυείς ασβεστόλιθοι του Δικώμου που εναλλάσσονται πολλές φορές με στρώσεις από φυλλίτες, αποτελούν τη βάση της Ομάδας των Ασβεστόλιθων. Το πάχος των στρώσεων κυμαίνεται από ορισμένα χιλιοστά μέχρι 3 μέτρα, το δε πάχος ολόκληρου του σχηματισμού δεν υπερβαίνει τα 100 μέτρα. Αν και ο σχηματισμός στερείται χαρακτηριστικών απολιθωμάτων, διάφορα άλλα στοιχεία, όπως η ηλικία των υπερκείμενων σχηματισμών, δείχνουν ότι είναι Τριαδικής ηλικίας (200-230 εκατ. χρόνων).   

 

γ) Σχηματισμός  Συγχαρί:  Τους ασβεστόλιθους του Δικώμου διαδέχονται προς τα άνω οι δολομιτικοί ασβεστόλιθοι του Συγχαρί. Το χρώμα τους ποικίλλει από ανοικτό σε σκούρο γκρίζο, το δε πάχος τους φθάνει τα 250 μέτρα. Σε ορισμένες περιοχές της οροσειράς, οι δολομιτικοί ασβεστόλιθοι λόγω έντονου τεκτονισμού είναι σε τέτοιο βαθμό καταθρυμματισμένοι ώστε να παρουσιάζονται ως χονδρόκοκκοι ψαμμίτες. Το υλικό αυτό αποτελούσε πριν από την τουρκική εισβολή μια από τις κυριότερες πηγές άμμου (περιοχή Κουτσοβέντη).   

 

δ) Σχηματισμός  Ιλαρίωνος:  Ο σχηματισμός αυτός που η τυπική εμφάνισή του βρίσκεται στο φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνος, υπέρκειται του Σχηματισμού του Συγχαρί. Αποτελείται από στρώσεις μέτριου μέχρι σχετικά μεγάλου πάχους μαρμάρων που προήλθαν από τη μεταμόρφωση ασβεστόλιθων. Το χρώμα των μαρμάρων ποικίλλει από ανοικτό μέχρι σκούρο γκριζομπλέ με εμφανίσεις λευκού και μαύρου. Το πάχος τους σπανίως υπερβαίνει τα 200 μ., η δε ηλικία τους, όπως και των δολομιτικών ασβεστόλιθων του Συγχαρί, είναι Ιουρασική (140-195 εκατ. χρόνων).   

 

2. ΟΜΑΔΑ  ΛΑΠΗΘΟΥ

 

Την Ομάδα  των  Ασβεστόλιθων διαδέχεται με ασυμφωνία  η  νεώτερη  Ομάδα  της  Λαπήθου  η  οποία  περιλαμβάνει τους Σχηματισμούς της Μελούντας και του Αγίου Νικολάου.    

 

α) Σχηματισμός  Μελούντας:  Ο σχηματισμός αποτελεί το αρχαιότερο μέλος της Ομάδας και συνίσταται από σχιστώδεις πελαγικούς ασβεστόλιθους ενίοτε μαργαϊκούς, με λεπτές στρώσεις κερατολίθων. Μέσα στην ιζηματογενή αυτή σειρά υπάρχουν ζώνες από πίλλοου λάβες βασαλτικής κυρίως σύστασης. Σπανιότερα εμφανίζονται λάβες ή φλέβες όξινης σύστασης όπως ρυόλιθοι και χαλαζιακοί πορφύρες. Το πάχος των λαβών κυμαίνεται μεταξύ 1 και 17 μέτρων.   

 

Στη βάση του  Σχηματισμού  Μελούντας, κυρίως στην τεκτονικής μορφής επαφή με την Ομάδα των Ασβεστόλιθων, παρουσιάζεται στρώμα από ανακρυσταλλωμένα λατυποπαγή πάχους 200 και πλέον μέτρων. Το λατυποπαγές αποτελείται κυρίως από γωνιώδη συγκολλημένα τεμάχια μεσοζωϊκών ασβεστόλιθων και σε πολύ μικρότερο βαθμό μεταμορφωμένων και εκρηξιγενών πετρωμάτων διαμέτρου 20 και πλέον εκατοστών. Η ηλικία του Σχηματισμού είναι Ανωκρητιδικής (Μαιστριχτίου) περιόδου (70 εκατ. χρόνων).    

 

β) Σχηματισμός  Αγίου  Νικολάου:  Το Σχηματισμό της Μελούντας διαδέχεται ο Σχηματισμός του Αγίου Νικολάου που αποτελείται από κρητίδες (κιμωλίες), κοκκινωπές μάργες και κερατόλιθους και συμπαγείς λευκούς, ανακρυσταλλωμένους ασβεστόλιθους. Επίσης σπανιότερα ο σχηματισμός περικλείει στρώσεις λαβών και λατυποπαγών. Η ηλικία του Σχηματισμού είναι Παλαιοκαινικής περιόδου (55-65 εκατ. χρόνων).   

 

Τα  πετρώματα  της  Ομάδας της  Λαπήθου  είναι  έντονα πτυχωμένα  και  ρηγματωμένα. Αποτέλεσμα του  έντονου  αυτού  τεκτονισμού  που  επηρέασε και  την  αρχαιότερη Ομάδα  των  Ασβεστόλιθων, ήταν η  απόσπαση μαζών  διαφόρων μεγεθών από τους Ασβεστόλιθους και η μετακίνηση και ενσωμάτωσή τους μέσα στη νεότερη σειρά της Λαπήθου.   

 

3. ΦΛΥΣΧΗΣ  ΚΑΛΟΓΡΑΙΑΣ-ΑΡΔΑΝΩΝ

 

Ο Σχηματισμός  Καλογραίας-Αρδάνων  επικάθεται με ασυμφωνία  των  πετρωμάτων της  Ομάδας της  Λαπήθου  ή  άλλων  αρχαιότερων  σχηματισμών. Αποτελείται από στρώσεις ψαμμιτών, μαργαϊκών κρητίδων και λατυποπαγών. Επειδή αρχικά ο σχηματισμός αυτός εντοπίσθηκε και περιγράφηκε ανατολικά του Πέλλα Παΐς, ονομάσθηκε Πέλλα Παΐς. Με τη συμπλήρωση όμως της γεωλογικής χαρτογράφησης του ανατολικού μέρους της οροσειράς, διαπιστώθηκε ότι ο σχηματισμός αυτός παίρνει την πλήρη του ανάπτυξη μεταξύ Καλογραίας και Αρδάνων οπότε πήρε το όνομα των δυο αυτών χωριών.

 

Τη  βάση του  σχηματισμού  αποτελούν  συνήθως  αδρομερή ανακρυσταλλωμένα λατυποπαγή που  συνίστανται  από γωνιώδη τεμάχια πετρωμάτων των Ομάδων Ασβεστόλιθων και της Λαπήθου. Τα λατυποπαγή διαδέχονται κρητίδες και ψαμμίτες. Ολόκληρος ο σχηματισμός χαρακτηρίζεται από την παρουσία λεπτών στρώσεων ή φακών, τεμαχίων ή τεράστιων ολισθολίθων από τους ασβεστόλιθους της Καντάρας ηλικίας 230-280 εκατ. χρόνων. Η ηλικία του Φλύσχη της Καλογραίας-Αρδάνων είναι Μέσης και Ανώτερης Ηωκαινίκης περιόδου (35-45 εκατ. χρόνων).   

 

4. ΟΜΑΔΑ  ΚΥΘΡΕΑΣ  Ή  ΛΕΥΚΟΝΟΙΚΟΥ

 

Η ομάδα  Κυθρέας  ή  Λευκονοίκου  περιλαμβάνει τον  Φλύσχη της  Κυθρέας  και τον Σχηματισμό της Λαπάτσας.   

 

α) Σχηματισμός  ή  Φλύσχης  Κυθρέας:  Ο Φλύσχης της Κυθρέας επικάθεται με ασυμφωνία των αρχαιότερων σχηματισμών, ιδιαίτερα του Φλύσχη Καλογραίας-Αρδάνων και της Ομάδας της Λαπήθου. Συνίσταται από εναλλασσόμενες στρώσεις ψαμμιτών, γραουβάκων, μαργών και σχιστολίθων. Οι γραουβάκες είναι ψαμμίτες με σκοτεινό χρώμα και μεταξύ των συστατικών υλικών τους περιλαμβάνονται κόκκοι ή θραύσματα μαρμαρυγία, πυροξένων, αμφιβόλων κλπ.    

 

Στη βάση συνήθως  του  σχηματισμού  υπάρχει  κροκαλοπαγές (βασικόν κροκαλοπαγές) που αποτελείται από αποστρογγυλωμένα τεμάχια πετρωμάτων των Σχηματισμών Λαπήθου, Συγχαρί και Ιλαρίωνος. Το συνδετικό υλικό τους είναι συνήθως άμμος ή δευτερογενής ασβεστόλιθος. Ο Φλύσχης της Κυθρέας θεωρείται ότι εναποτέθηκε σε περιβάλλον βαθιών θαλασσών από ισχυρά θαλάσσια ρεύματα (τουρπιτίτες) και σε σύντομο χρονικό διάστημα (μέσο του Μέσου Μειόκαινου, δηλ. 15 εκατ. χρόνων). Το πάχος του φλύσχη αν και δεν είναι ακριβώς γνωστό, εντούτοις πιστεύεται ότι υπερβαίνει τα 3.000 μέτρα.   

 

β) Σχηματισμός Λαπάτσας:  Το Φλύσχη της Κυθρέας διαδέχεται σε ορισμένες περιοχές ο Σχηματισμός της Λαπάτσας. Είναι σχηματισμός κυρίως αβαθών θαλασσών ή λιμνοθαλασσών (lagoons) και συνίσταται από λεπτοπλακώδεις κρητίδες και μάργες με στρώσεις γύψου μεγάλου πάχους.   

 

5. ΟΜΑΔΑ  ΠΛΕΙΟΚΑΙΝΟΥ  ΚΑΙ  ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟΥ

 

Μετά  την  εναπόθεση  των  ιζηματογενών σχηματισμών  της  Κυθρέας  και  της  Λαπάτσας περί το μέσον  του  Ανώτερου Μειόκαινου, δηλαδή πριν από 10 περίπου  εκατομμύρια  χρόνια, παρατηρείται έντονη τεκτονική  δράση  στην περιοχή  συνοδευόμενη από δραστική ανύψωση της οροσειράς του Πενταδάκτυλου πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας υπό μορφή ενός μεγάλου αντίκλινου. Την ανύψωση αυτή ακολούθησε έντονη διάβρωση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αρχικά διαβρώθηκαν από τα υψηλότερα σημεία, την κορυφή του αντικλίνου, οι μαλακοί σχηματισμοί Λαπάτσας, Κυθρέας και Καλογραίας-Αρδάνων. Ακολούθησαν οι σκληρότεροι της Λαπήθου με τις λάβες μέχρις ότου αποκαλύφθηκε η Ομάδα των Ασβεστόλιθων όπως εμφανίζεται σήμερα.    

 

Περί  το τέλος  του  Πλειόκαινου (1,8 εκατ. χρόνια) οι πρόποδες της οροσειράς καταβυθίσθηκαν και καλύφθηκαν από αβαθή νερά. Στις περιοχές αυτές τόσο βόρεια όσο και νότια της οροσειράς, εναποτέθηκαν οι Σχηματισμοί της Κερύνειας (βόρεια πλευρά) και Αθαλάσσας (νότια πλευρά).   

 

Ο Σχηματισμός της Κερύνειας αποτελείται κυρίως από απολιθωματοφόρο ασβεστολιθικό ψαμμίτη (πωρόλιθο) με κατά τόπους στρώσεις κοραλλιογενούς ασβεστόλιθου. Σχηματίζει μια στενή ασυνεχή λωρίδα πάχους 10 περίπου μέτρων που εκτείνεται καθ’ όλο το μήκος της βόρειας ακτής.    

 

Ο Σχηματισμός της Αθαλάσσας, που είναι ο ανάλογος σχηματισμός με εκείνο της Κερύνειας στη νότια πλευρά της οροσειράς, αποτελείται από ένα κατώτερο ορίζοντα που συνίσταται από μάργες και κροκαλοπαγή και ένα ανώτερο ορίζοντα από βιοκλαστικό ασβεστόλιθο. Το μέσο πάχος του είναι 10 περίπου μέτρα.    

 

Αμφότεροι οι σχηματισμοί, Κερύνειας  και  Αθαλάσσας, υπέρκεινται  με ασυμφωνία  του  Φλύσχη της  Κυθρέας  ή  του  σχηματισμού  της  Λαπάτσας και  καλύπτονται  σε ορισμένες  περιοχές από  νεώτερες αποθέσεις  όπως θαλάσσιες  ή  χερσαίες αναβαθμίδες και σύναγμα.   

Λόγω  της  συνεχούς ανοδικής κίνησης  της  οροσειράς  από  το τέλος  της  Πλειόκαινης  περιόδου μέχρι  σήμερα, έχουν  σχηματισθεί  σε διάφορα  υψόμετρα χερσαίες και  θαλάσσιες  αναβαθμίδες. Στις αναβαθμίδες  αυτές  δόθηκαν  διάφορα  ονόματα  όπως Κερύνειας, Κάρκας, Αγίου Ιακώβου, Τρυπημένης κλπ. Οι θαλάσσιες αναβαθμίδες αποτελούνται από ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, άμμους, μάργες και κροκαλοπαγή, ενώ οι χερσαίες συνίστανται κυρίως από κροκάλες, λατύπες και κορήματα.   

 

Ένας  άλλος  σχηματισμός  της  Πλειστόκαινης  περιόδου, που καλύπτει εκτεταμένες περιοχές των παρυφών του Πενταδάκτυλου, είναι το Σύναγμα. Ο σχηματισμός αυτός αποτελείται κυρίως από κροκάλες διαφόρων μεγεθών, λατύπες, άμμους και κροκαλοπαγή-λατυποπαγή ελαφρώς συνδεδεμένα με δευτερογενή ασβεστόλιθο (χαβαροχάλικα). Η πηγή των υλικών αυτών είναι όλοι οι αρχαιότεροι γεωλογικοί σχηματισμοί, από τους Μεσοζωϊκούς Ασβεστόλιθους μέχρι και τους σχετικά πρόσφατους σχηματισμούς της Κερύνειας και της Αθαλάσσας.   

 

β. ΟΡΟΓΕΝΕΣΗ

 

Τα  αρχαιότερα πετρώματα  της  Κύπρου που  έχουν χρονολογηθεί με σχετική ακρίβεια είναι οι ασβεστόλιθοι του Σχηματισμού της Καντάρας που είναι Περμίου ηλικίας (230-280 εκατ. χρόνων). Οι ασβεστόλιθοι αυτοί, όπως αναφέρθηκε στο σχετικό κεφάλαιο, ανευρέθηκαν μόνο υπό μορφή τεμαχίων σε νεώτερους γεωλογικούς σχηματισμούς.   

 

Κατά  τη διάρκεια της  περιόδου αυτής  η  Κύπρος θεωρείται  ότι  δεν  αποτελούσε παρά μόνο ένα  μικρό  μέρος  του  βορείου  περιθωρίου της  Αφρικανικής  ηπείρου  ή  όπως ονομάζεται από  τους γεωλόγους  Γκοντβάνα (Gondwana). Η  Γκοντβάνα  περιελάμβανε πλην της Αφρικής, τη Μαδαγασκάρη, την Αυστραλία και τη Ν. Αμερική. Στο περιθώριο ή υφαλοκρηπίδα της ηπείρου αυτής, εναποτέθηκαν οι ασβεστόλιθοι της Καντάρας. Στις περιόδους που ακολούθησαν το βόρειο περιθώριο της Αφρικής κατατεμαχίζεται και δημιουργείται αριθμός μικροπλακών που κινούνται βορειότερα.   

 

Στη  μικροπλάκα (υποθαλάσσια) της  Κερύνειας  ή  Πενταδάκτυλου  συνεχίζεται  η  εναπόθεση  ασβεστόλιθων και  δολομιτών  καθ’ όλη  τη διάρκεια της  Τριαδικής  και  Ιουρασικής περιόδου του  Μεσοζωϊκού αιώνα (136-225 εκατ. χρόνων). Περί το τέλος της Κρητιδικής περιόδου (90 εκατ. χρόνια) αρχίζει η διεύρυνση του πυθμένα της θάλασσας μεταξύ της μικροπλάκας του Πενταδάκτυλου και της πλάκας της Αφρικής. Αποτέλεσμα της διεύρυνσης αυτής ήταν ο σχηματισμός του ωκεάνιου φλοιού του Τροόδους. 10-20 εκατομμύρια χρόνια αργότερα λόγω της συνεχιζόμενης συγκλίνουσας κίνησης των δυο κύριων πλακών της Ευρασίας και της Αφρικής και κατ' επέκταση και των μικροπλακών που παρεμβάλλονται μεταξύ τους, επέρχεται σύγκρουση της Αφρικής ή κάποιας μικροπλάκας με τον σχηματισθέντα ωκεάνιο φλοιό του Τροόδους. Επακόλουθο της σύγκρουσης αυτής ήταν η σταδιακή περιστροφή του Τροόδους κατά 90° περίπου αντίθετα με τη φορά των δεικτών του ωρολογίου, όπως ανεφέρθη λεπτομερέστερα πιο πάνω στο κεφάλαιο του Τροόδους. Η περιστροφική αυτή κίνηση συνδυαζόμενη με τη συνεχιζόμενη συμπίεση, δημιουργεί έντονες τεκτονικές διαταραχές στην πλευρά της μικροπλάκας του Πενταδάκτυλου με επακόλουθο τη μεταμόρφωση (ανακρυστάλλωση) των εναποτεθέντων ασβεστόλιθων, την πτύχωση και τον καταθρυμματισμό τους. Τελικά ολόκληρη η σειρά των ανακρυσταλλωμένων ασβεστόλιθων με τεμάχια σερπεντινιτών και των υποκείμενων μεταμορφωμένων πετρωμάτων, απωθήθηκαν νοτιότερα και για πρώτη φορά ανυψώθηκαν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και διαβρώθηκαν.   

 

Μεταξύ  Ανώτερου Μαιστριχτίου (70 εκατ. χρόνια) και Κατώτερου Ηωκαίνου (48 εκατ. χρόνια) η συγκλίνουσα κίνηση των δυο μεγαλοπλακών προφανώς ελαττούται ή τερματίζεται και η περιοχή του Πενταδάκτυλου καταβυθίζεται και καλύπτεται από πελαγικά ιζήματα μέσα στα οποία εκχύνονται και πίλλοου λάβες (Ομάδα Λαπήθου).

 

Περί  το μέσο της  Μέσης  Ηωκαινικής περιόδου (45 εκατ. χρόνια) έντονες  τεκτονικές διαταραχές που  εδράζονται βόρεια του  Πενταδάκτυλου, συνοδευόμενες  από  μεταπτώσεις, συμπιέσεις και  απωθήσεις  έχουν  σαν  επακόλουθο την  πτύχωση και απώθηση πάνω από τις λάβες του Τροόδους ολόκληρης της σειράς των Ασβεστόλιθων και των σχηματισμών της Λαπήθου (Μελούντας και Αγίου Νικολάου). Ταυτόχρονα η οροσειρά ανυψούται για δεύτερη φορά πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και υφίσταται το φαινόμενο της διάβρωσης. Ακολουθεί νέα καταβύθιση και εναπόθεση από ισχυρά θαλάσσια ρεύματα του Φλύσχη της Καλογραίας-Αρδάνων. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής τεμάχια αρχαιοτέρων πετρωμάτων όπως οι ασβεστόλιθοι της Καντάρας, ολισθαίνουν λόγω βαρύτητας από υψηλότερα σημεία (ολισθόλιθοι) και ενσωματώνονται μέσα στον φλύσχη. Την εναπόθεση του σχηματισμού αυτού ακολουθεί νέα ορογένεση, ανύψωση και διάβρωση της οροσειράς συμπεριλαμβανομένου και του Φλύσχη της Καλογραίας-Αρδάνων (Κατώτερο Μειόκαινον, 20 εκατ. χρόνια). Στη συνέχεια αρχίζει ο νέος κύκλος καταβύθισης της οροσειράς και επίκλυσης της θάλασσας που συνοδευόταν με την εναπόθεση από ισχυρά θαλάσσια ρεύματα του φλύσχη της Κυθρέας πάχους 3 χιλιομ. περίπου. Ακολουθεί η τελευταία φάση της ορογένεσης του Πενταδάκτυλου που σημειώνεται πριν από 10 εκατ. χρόνια (Ανώτερο Μειόκαινο) που περιέπλεξε ακόμη περισσότερο την ήδη πολύπλοκη τεκτονική ιστορία της περιοχής.   

 

Κατά  τη φάση αυτή λόγω της  ενεργοποίησης  της  συγκλίνουσας κίνησης  των  δυο  κύριων λιθοσφαιρικών  πλακών, οι ιζηματογενείς σχηματισμοί του Πενταδάκτυλου έχουν έντονα συμπιεσθεί, πτυχωθεί και απωθηθεί ακόμη μια φορά. Σαν αποτέλεσμα οι οριζόντιες στρώσεις του Φλύσχη της Κυθρέας μετετράπησαν σε κατακόρυφες, τεμάχια δε των αρχαιότερων σχηματισμών, κυρίως ασβεστόλιθων, απωθήθηκαν στη νότια πλευρά της οροσειράς πάνω στον φλύσχη σε απόσταση μέχρι 2,5 χιλιομ. Τελικά ολόκληρη η οροσειρά αναδύεται από τη θάλασσα ακόμη μια φορά και υφίσταται το καταστρεπτικό φαινόμενο της διάβρωσης που συνεχίζεται, τουλάχιστον για τα υψηλότερα σημεία της, μέχρι σήμερα.

 

Περί  το τέλος  του  Πλειοκαίνου-αρχές  Πλειστοκαίνου (1,8 εκατ. χρόνια) για  πρώτη  φορά αποσύρεται η  θάλασσα  και  από  τη Μεσαορία και  ολόκληρη η  Κύπρος σαν  μια  τεκτονική  οντότητα αναδύεται  από  τη θάλασσα.    

 

Κατά  τη διάρκεια του Πλειστοκαίνου (0,1-1,8 εκατ. χρόνια) παράλληλα με την οροσειρά του Τροόδους ανυψούται ακόμη περισσότερο και η οροσειρά του Πενταδάκτυλου. Βασικός λόγος της ανύψωσης των δυο οροσειρών και κατ’ επέκταση ολόκληρης της Κύπρου κατά την περίοδο αυτή, είναι η συνεχιζόμενη συγκλίνουσα κίνηση των δυο πλακών της Αφρικής και της Ευρασίας και ειδικότερα η συνεχιζόμενη κατάδυση της Αφρικανικής πλάκας κάτω από τη νοτιοδυτική πλευρά της Κύπρου.