Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το 1191 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Λεοντόκαρδος, που συμμετείχε στην τρίτη Σταυροφορία, κατέλαβε την Κύπρο αφού νίκησε τον Ισαάκιο Κομνηνό. Στη συνέχεια πούλησε το νησί πρώτα στους Ναΐτες ιππότες και έπειτα στον πρώην βασιλιά της Ιερουσαλήμ Γκυ ντε Λουζινιάν. Με τον τελευταίο εγκαθιδρύθηκε στην Κύπρο μια δυναστεία που κράτησε τρεις περίπου αιώνες.

» Βλέπε Διατριβή: Μεσαιωνικά Νομίσματα

Ο Γκυ ντε Λουζινιάν εισήγαγε στην Κύπρο το νομισματικό σύστημα των Αγίων Τόπων με την κοπή του δηναρίου (denier) που αποτελείτο από κράμα αργύρου και χαλκού. Παράλληλα συνέχισε την κοπή των λευκών βυζαντίων του σφετεριστή Ισαακίου Κομνηνού που βασίζονταν στα σκυφωτά βυζαντινά νομίσματα. Τα λευκά βυζάντια χρησιμοποιήθηκαν ως πραγματικό νόμισμα κατά τα πρώτα εκατό χρόνια της Φραγκοκρατίας και κόπηκαν από τους βασιλιάδες Γκυ, Αμάλριχο, Ούγο Α΄, Ερρίκο Α΄ και Ιωάννη Α΄. Η κοπή των λευκών βυζαντίων διακόπηκε οριστικά επί βασιλείας του Ερρίκου Β΄ (1285-1304) που εισήγαγε νέο αργυρό νόμισμα, το γρόσο, και το ημίγροσο, με σκοπό να προσαρμοστεί το κυπριακό νόμισμα προς τα νομίσματα που ίσχυαν στη λατινοκρατούμενη Ανατολή. Το γρόσο παρέμεινε το επίσημο νόμισμα της Κύπρου μέχρι το τέλος της Φραγκοκρατίας, αν και παράλληλα εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται και το λευκό βυζάντιο, όχι όμως ως πραγματικό νόμισμα, αλλά μόνο ως ονομαστική αξία για σκοπούς υπολογισμού. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι γρόσα έκοψαν όλοι οι Λουζινιανοί βασιλιάδες της Κύπρου μετά τον Ερρίκο Β΄.

Συνεπώς από τη βασιλεία του Ερρίκου Β΄ ως το τέλος της Φραγκοκρατίας στο νομισματικό σύστημα της Κύπρου υπήρχαν το γρόσο, το ημίγροσο και το δηνάριο ως πραγματικά νομίσματα, και το λευκό βυζάντιο ως ονομαστική αξία.

Τον Γκυ, που πέθανε το 1194, διαδέχθηκε ο αδελφός του Αμάλριχος (1194-1205). Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αμάλριχου αλλά και μέχρι το 1267, δεν σημειώθηκαν αξιόλογες εξελίξεις όσον αφορά την κοπή νομισμάτων. Ο Αμάλριχος δεν έκοψε δικά του νομίσματα. Ο Ούγος Α΄ (1205-1218) συνέχισε την κοπή λευκών βυζαντίων και δηναρίων, ενώ ο διάδοχος του Ερρίκος Α΄ (1218-1253) εισήγαγε σημαντικές αλλαγές και έκοψε δυο σειρές χάλκινων νομισμάτων. Κατά τη βασιλεία του Ούγου Β΄ δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα αν κόπηκαν νομίσματα. Ο Ούγος Γ΄ κατά τη διάρκεια της βασιλείας του (1267-1284) έκοψε δηνάρια και βυζάντια. Στα δηνάρια αντικατέστησε τις λατινικές επιγραφές με γαλλικές προσθέτοντας τον νέο τίτλο του, του βασιλιά της Ιερουσαλήμ. Αυτά ήσαν και τα πρώτα κυπριακά νομίσματα που έφεραν το έμβλημα των Λουζινιανών της Κύπρου — ένα όρθιο λιοντάρι. Ο Ερρίκος Β΄ (1285-1324), όπως αναφέρθηκε, εισήγαγε σημαντικές αλλαγές στο νομισματικό σύστημα της Κύπρου με τη διακοπή της κοπής βυζαντίων και την εισαγωγή του γρόσου και ημίγροσου. Η βασιλεία του Ερρίκου Β΄ διακόπηκε για τέσσερα χρόνια (1306-1310) από τον αδελφό του Αμάλριχο που σφετερίστηκε τον θρόνο. Όμως, από τα χρόνια της βασιλείας του Αμάλριχου έχουμε μερικά από τα ωραιότερα νομίσματα των Λουζινιανών.

Τον Ερρίκο Β΄ διαδέχθηκε ο ανεψιός του Ούγος Δ΄ (1324-1359). Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του κόπηκαν 9-10 εκατομμύρια γρόσα και ημίγροσα. Στα χρόνια της βασιλείας του η αξία των νομισμάτων υποτιμήθηκε σημαντικά, γεγονός που οδήγησε στη διακοπή της κοπής δηναρίων. Ο γιος του Πέτρος Α΄ (1359-1369) βρήκε το βασιλικό θησαυροφυλάκιο άδειο, ο ίδιος υπήρξε ίσως ο πιο φιλοπόλεμος και ριψοκίνδυνος Λουζινιανός βασιλιάς και τα νομίσματα του εμφανίζουν για πρώτη φορά τον βασιλιά να κρατά γυμνό ξίφος αντί σκήπτρο. Στα χρόνια της βασιλείας του Πέτρου Β΄ (γιου του Πέτρου Α΄), ενώ αυτός επιτροπεύετο από το θείο και τη μητέρα του, η Αμμόχωστος, ως η πλουσιότερη πόλη και το κυριότερο λιμάνι της Κύπρου, έπεσε στα χέρια των Γενουατών (1373), κατέρρευσε η οικονομία του νησιού και υποτιμήθηκε σημαντικά το νόμισμα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ξανάρχισαν να κόβονται τα δηνάρια (καρτζία — χάλκινα νομίσματα). Νομίσματα έκοψαν επίσης ο Ιάκωβος Α΄ (ασημένια και χάλκινα), ο Ιανός (γρόσα, ημίγροσα και σιζίνια), ο Ιωάννης Β΄ (γρόσα και ημίγροσα), η Καρλόττα (γρόσα) και ο σύζυγος της Λουδοβίκος της Σαβοΐας (γρόσα).

Η οικονομία της Κύπρου από την εποχή του Πέτρου Β΄ δεν ανέρρωσε πλήρως. Σύμφωνα με τον χρονογράφο Βουστρώνιο, ο βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ (1460-1473) για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του νησιού έκοψε μεγάλο αριθμό χάλκινων νομισμάτων — καρτζίων και σιζινίων — λιώνοντας για το σκοπό αυτό μαγειρικά σκεύη και λέβητες λουτρών. Αργότερα όμως έκοψε και ασημένια νομίσματα. Κατά τον τελευταίο αιώνα της Φραγκοκρατίας το νόμισμα είχε πια υποτιμηθεί στο μισό της αρχικής του αξίας. Η κοπή νομισμάτων του φραγκικού βασιλείου της Κύπρου τελειώνει με την υποχρεωτική παραίτηση της Αικατερίνης Κορνάρο από τον κυπριακό θρόνο το 1489, οπότε το νησί. περιέρχεται άμεσα στην κυριαρχία της Βενετίας. Βέβαια νομίσματα έκοψε και η Αικατερίνη Κορνάρο.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια