Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η μεγάλη εξάπλωση του ελληνικού κόσμου προς την Ανατολή, που ήταν αποτέλεσμα των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είχε κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου και τον αντίκτυπο της στην αφθονία κοπής νομισμάτων από μέρους των διαφόρων κρατών που ίδρυσαν οι διάδοχοι του. Η εποχή αυτή, στη διάρκεια της οποίας γενικεύθηκε η τάση να απεικονίζεται στα νομίσματα η μορφή του ηγεμόνα, γεγονός που μας φέρνει πιο κοντά στον τύπο των σύγχρονων νομισμάτων, άφησε τη σφραγίδα της και στην κυπριακή νομισματοκοπία.

Με την παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία, ιδιαίτερα μετά τις διαδοχικές νίκες του στο Γρανικό το 334, και την Ισσό το 333, αρχίζει μια νέα περίοδος για την Κύπρο. Η αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών χωρίς πια τις ακτές της Μικράς Ασίας, της Συρίας και της Φοινίκης, που τις χρησιμοποιούσε ως ναυτικές βάσεις, παρουσίασε τα πρώτα συμπτώματα κατάρρευσης. Η καινούργια αυτή κατάσταση πραγμάτων αναπόφευκτα επηρέασε και την Κύπρο. Οι Κύπριοι βασιλιάδες μαθαίνοντας τη νίκη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ισσό, άλλαξαν ριζικά τη στάση τους απέναντι στον μέγα βασιλέα. Αισθάνθηκαν πως αργά ή γρήγορα ο Μέγας Αλέξανδρος θα ήταν ο νέος κυρίαρχος του νησιού, αφού η κατοχή του ήταν αναγκαία (όπως κι εκείνη της Φοινίκης) για να προχωρήσει στην Αίγυπτο. Για τον λόγο αυτό και προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους ο Πνυταγόρας και άλλοι Κύπριοι βασιλιάδες διακήρυξαν την υποστήριξη τους στον Μέγα Αλέξανδρο και τον βοήθησαν στις στρατιωτικές του επιχειρήσεις θέτοντας στη διάθεση του τον στόλο που είχαν προηγουμένως στην υπηρεσία των Περσών.

Βλέπε λήμμα: Ελληνιστική εποχή

Έτσι μετά από ολόκληρους αιώνες περσικής κυριαρχίας διό της πληρωμής φόρου υποτέλειας, η Κύπρος έπαψε να βρίσκεται κάτω από περσικό έλεγχο. Με την κατάκτηση της από τον Μέγα Αλέξανδρο (332-323 π.Χ.) η Κύπρος περιλήφθηκε στο νομισματικό σύστημα του Αλεξάνδρου. Το κυπριακό νόμισμα, πρόσθετη ένδειξη της ανεξαρτησίας των Κυπρίων βασιλιάδων, εντάσσεται προοδευτικά στο νομισματικό σύστημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι Κύπριοι βασιλιάδες σταμάτησαν να κόβουν νομίσματα για λογαριασμό τους μετά την άλωση της Τύρου, το 332 π.Χ., όταν αυτοί πήραν το μέρος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από τότε έθεσαν στη διάθεση του τα νομισματοκοπεία τους, εντάσσοντας έτσι το νόμισμα τους σ’ εκείνο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επομένως στο εξής θα βρίσκουμε στους θησαυρούς νομίσματα που κόπηκαν σε κυπριακά νομισματοκοπεία τα οποία όμως θα φέρουν τους τύπους και τα εμβλήματα των ηγεμόνων της Ελληνιστικής εποχής που είχαν σχέση με την Κύπρο, θα είναι δηλαδή παρόμοια με εκείνα που θα κόβονται και σ’ άλλα νομισματοκοπεία, έξω από το νησί. Έτσι από το 332 π.Χ. τα νομισματοκοπεία της Σαλαμίνος και του Κιτίου κόβουν νομίσματα με το όνομα του Αλεξάνδρου. Δυο χρόνια αργότερα ακολούθησε η Πάφος και από το 328 π.Χ. και η Αμαθούς.

Η Κύπρος δεν έμεινε έξω από τους ανταγωνισμούς των Διαδόχων μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου — τον Ιούνη του 323 π.Χ. Η διαμάχη μεταξύ των Διαδόχων κατέληγε συχνά σε εξοντωτικούς μεταξύ τους πολέμους. Γι’ αυτό και ο καθένας τους φρόντιζε να εξασφαλίσει συμμάχους και στρατηγικά σημεία. Ήδη από το 321 ο Πτολεμαίος κατάφερε να κάνει συμμαχία με τέσσερις Κυπρίους βασιλιάδες (τον Νικοκρέοντα της Σαλαμίνος, τον Νικοκλή της Πάφου, τον Πασικράτη των Σόλων και τον Ανδροκλή της Αμαθούντος). Όμως, ως συνέχεια της δολοφονίας του Ευμένη από τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο, το 317/16, η Κύπρος αποτέλεσε το αντικείμενο διαμάχης μεταξύ του Αντίγονου και του Πτολεμαίου, που αγωνίζονταν να εξασφαλίσουν ο καθένας για τον εαυτό του την τεμαχισμένη αχανή αυτοκρατορία. Τελικά ο Πτολεμαίος κατέλαβε οριστικά την Κύπρο και κατάργησε τα ανεξάρτητα βασίλεια της. Έκτοτε αρχίζει στην Κύπρο η πτολεμαιοκρατία που συνεχίστηκε χωρίς διακοπή μέχρι την κατάκτηση του νησιού από τους Ρωμαίους το 58 π.Χ. Βεβαίως πριν απ’ αυτή τη χρονολογία η Κύπρος διετέλεσε υπό την εξουσία του αδελφού του Πτολεμαίου Μενελάου, μεταξύ των ετών 316/15, υπό τον Αντίγονο από το 306 μέχρι το 301 π.Χ. και υπό τον Δημήτριο γιο του Αντιγόνου μέχρι το 294 π.Χ. Όλα τα πιο πάνω γεγονότα, όπως ήταν φυσικό, επηρέασαν τη νομισματοκοπή της εποχής.

Το νομισματοκοπείο της Πάφου

Από το νομισματοκοπείο της Πάφου έχουμε το ασημένιο τετράδραχμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (π. 330-320π.Χ.) και τα θαυμάσια νομίσματα του βασιλιά Νικοκλή (π. 321-311/310 π.Χ.), τα οποία απεικονίζουν στην μπροστινή όψη τη μορφή της Αφροδίτης και στο πίσω μέρος τον Απόλλωνα καθισμένο σε «ομφαλό» κρατώντας τόξο και βέλος με την επιγραφή «Νικοκλέους Παφίου». Το όνομα του Νικοκλέους γράφεται και πάνω στα νόμισμα τα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μάλιστα πάνω στη μορφή του. Μερικά από τα νομίσματα του φέρουν ανατολικά σύμβολα όπως είναι ο αστέρας κ.α. Η χρήση της κυπριακής και της ελληνικής γραφής επικρατεί στα νομίσματα του Νικοκλή. Έχουμε επίσης τα νομίσματα του Νικοκρέοντος, που είχε διοριστεί γενικός κυβερνήτης του νησιού (στις αρχαίες πηγές στρατηγός) στα 312 π.Χ., καθώς και τα νομίσματα του Μενελάου, αδελφού του Πτολεμαίου, που ηγήθηκε των επιχειρήσεων κατά του Αντιγόνου στο νησί και έγινε στρατηγός της Κύπρου μετά το θάνατο του Νικοκρέοντος το 310 π.Χ. Τα νομίσματα που ο Μενέλαος έκοψε στη Σαλαμίνα, ήσαν τα τελευταία με κυπριακούς χαρακτήρες στις επιγραφές. Νομίσματα έκοψε και ο Δημήτριος ο Πολιορκητής μετά την κατάληψη της Κύπρου το 305 π.Χ. αφού σε μεγάλη ναυμαχία έξω από το λιμάνι της Σαλαμίνος νίκησε τον Πτολεμαίο και τον αδελφό του Μενέλαο. Για να αποθανατίσει τη μεγάλη του αυτή νίκη, ο Δημήτριος έκοψε ένα αργυρό τετράδραχμο: στην μπροστινή όψη του εικονίζεται η Νίκη να κάθεται στην πρώρα ενός πλοίου και να παίζει σάλπιγγα, ενώ στην οπίσθια, φέρει τον Ποσειδώνα να κρατά την τρίαινα του και την επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ».

Βλέπε λήμμα: Δημήτριος ο Πολιορκητής

Τα νομίσματα που κόπηκαν μετά το 294 π.Χ. ανήκουν στην κατηγορία των πτολεμαϊκών νομισμάτων. Τα περισσότερα από τα νομίσματα αυτά είναι ασημένια και τούτο οφείλεται πιθανώς στη μεγάλη εξόρυξη ασημιού από τα ορυχεία της Κύπρου. Αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν την ύπαρξη κοιτασμάτων ασημιού στην Πάφο. Τα νομίσματα αυτά φέρουν συνήθως την κεφαλή του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος, την προτομή της Αρσινόης και παραστάσεις της Αφροδίτης και του Άμμωνος. Το 58 π.Χ. η Κύπρος προσαρτήθηκε στο Ρωμαϊκό κράτος από τον Μάρκο Κάτωνα που την κατέλαβε χωρίς αντίσταση. Όμως, λίγο αργότερα ο Ιούλιος Καίσαρ παραχώρησε το νησί στην ερωμένη του Κλεοπάτρα της Αιγύπτου, τελευταία βασίλισσα της δυναστείας των Πτολεμαίων. Η εκχώρηση αυτή επαναβεβαιώθηκε το 36 π.Χ. από τον Μάρκο Αντώνιο, σύζυγο της Κλεοπάτρας. Η Κλεοπάτρα έκοψε και νομίσματα στην Κύπρο, που ήσαν τα τελευταία της Ρωμαϊκής περιόδου. Το 30 π.Χ. με την κατάληψη της Αλεξάνδρειας από τον Οκταβιανό Αύγουστο, η Κύπρος επανήλθε οριστικά στη Ρώμη. Το 27 π.Χ. έγινε αυτοκρατορική επαρχία, ενώ το 22 π.Χ. ονομάστηκε συγκλητική επαρχία και διοικείτο από τη ρωμαϊκή γερουσία.

Βλέπε λήμμα: Ρωμαϊκή Εποχή

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια