Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αρκετά έργα έγραψε ο άγιος Νεόφυτος, που τον κατέστησαν πολυγραφότατο για την εποχή εκείνη. Από τα έργα του δυστυχώς δεν σώθηκαν όλα. Ο ίδιος απαριθμεί, στην Τυπικήν Διαθήκην του, συνολικά 16 συγγράμματά του, ως εξής:

Αἱ μειζότεραι τρεῖς πανηγυρικαί˙ καί ἕτερα δύο βιβλία πλείστων ἐπιστολῶν ψυχωφελῶν πάνυ, ἐν οἷς καί ἀσκητικά κεφάλαια τετρακόσια καί τελώνια κδ΄˙ καί βιβλίον πεντηκοντακέφαλον, ἐν ᾦ καί τό Ἄσμα τῶν ἀσμάτων ἑρμηνεύεται˙ καί ἓτερον τῆς θεοσημίας˙ καί ἕτερον ἑρμηνεία τῆς θεοσημίας˙ καί ἕτερον ἑρμηνεία τῆς ἑξαημέρου ἐν λόγοις δεκαέξ˙ καί ἕτερον ἑρμηνεία τῶν ψαλμῶν ἐν λόγοις ιβ΄˙ καί ἕτερον ἑρμηνεία κανόνων τῶν δεσποτικῶν ἐορτῶν˙ καί ἕτερον δωδεκάλογον τό πρόχειρον τοῦ  Ἐγκλείστου, ἐν ᾦ τεσσαρακονταετίας καί πεντηκονταετίας φυσιολογίας ἀναφορά˙ καί ἕτερον δίς δεκάλογον καινῆς καί παλαιᾶς νομοθεσίας, εὐσύνοπτοι ἑρμηνεῖαι δεσποτικῶν ἐντολῶν καί ἑτέρα ἡ τῶν Κατηχήσεων βίβλος˙ καί ἄλλο μικρόν κατανυκτικῶν στιχηρῶν καί ἂλλο ἡ παροῦσα τυπική Διάταξις˙ καί ἄλλο πάλιν τό καλούμενον τελευταῖον, ὁμοῦ δεκαέξ γινόμενα.

Στα 16 αυτά συγγράμματα δεν περιλαμβάνεται η επιστολή Περί τῶν κατά τήν χώραν Κύπρον σκαιῶν, αφού ο άγιος φαίνεται ότι είχε απαριθμήσει μόνο τα έργα του που υπήρχαν στη βιβλιοθήκη του στην Εγκλείστρα.

Για τα απαριθμούμενα έργα του, γνωρίζουμε τα ακόλουθα:

Τρεῖς Πανηγυρικαί βίβλοι: Ήταν σειρά από πανηγυρικούς λόγους σε δεσποτικές, θεομητορικές και άλλες εορτές αγίων, διαιρεμένοι σε τρία τετράμηνα. Σώθηκε μόνο η πρώτη βίβλος που περιέχει λόγους για τις εορτές των μηνών Σεπτεμβρίου έως Δεκεμβρίου, συνολικά τριάντα. Βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Δημοσιεύτηκαν μόνο οι 8 από τους 30 λόγους.

Ερμηνεία στο Άσμα Ασμάτων: Σώθηκε σε τρεις κώδικες. Ανέκδοτο, όπως κι ολόκληρο το Πεντηκοντακέφαλον (=50 κεφάλαια).

Θεοσημία: Εκδόθηκε από τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό το 1779. Περιείχε «ὑπόμνημα εἰς τήν πρός αὐτόν γενομένην παραδόξως θείαν ἐπικουρίαν καί ἀώρου θανάτου ἀπαλλαγήν», το «περί θεοσημίας ἀντίγραμμα πρός τόν ἴδιον ἀδελφόν χρυσοστομίτην κύρ Ἰωάννην» και τα εις ανάμνησιν της θεοσημίας «τέσσερα ἰδιόμελα».

Ἑρμηνεία τῆς ἐξαημέρου ἐν λόγοις δεκαέξ: Σωζόμενο επίσης έργο. Εξεδόθη και αυτό το 1779 από τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό.

Ἑρμηνεία κανόνων τῶν δεσποτικῶν ἑορτῶν: Ανέκδοτο. Σώζεται σε ένα μόνο κώδικα στη Μαυραγορδάτειο Βιβλιοθήκη της Λέσβου.

Ἑρμηνεία τῶν ψαλμῶν ἐν λόγοις ιβ΄ (δώδεκα): Σώζεται σε δυο κώδικες στο μοναστήρι Διονυσίου στο Άγιον Όρος και στον Άγιο Σάββα των Ιεροσολύμων.

Δημοσιεύθηκε μόνο ο πρόλογος από τον Α.Π. Κεραμέα στα Ιεροσόλυμα.

Βίβλος Κατηχήσεων: Σώζεται σε δυο κώδικες που βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι. Ανέκδοτο.

Δωδεκάλογον τό πρόχειρον τοῦ  Ἐγκλείστου: Δεν σώθηκε. Θα πρέπει να περιείχε σημειώματα περί της ζωής του ιδίου καθώς και ιστορικών γεγονότων, ίσως και χρονογραφικές αναφορές, κατά τα 50 χρόνια που έζησε ο άγιος ως έγκλειστος.

Δισδεκάλογον καινῆς καί παλαιᾶς νομοθεσίας: Αγνοείται. Τμήματά του θεωρούνται μερικά σωζόμενα αποσπάσματα σε παρισινό κώδικα που περιέχουν ομιλίες κάποιου Νεοφύτου ἱερέως καί μοναχοῦ, χωρίς όμως απόλυτη βεβαιότητα.

Τυπική Διάταξις (Διαθήκη): Σώζεται. Για πρώτη φορά εξεδόθη από τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό στη Βενετία το 1779.

Τελευταῖον βιβλίον: Αγνοείται. Πιθανώς περιείχε 32 ασκητικούς κανόνες (20 συνταγμένους από τον άγιο Νεόφυτο και 12 συνόψεις κανόνων του μεγάλου Βασιλείου), που περιλαμβάνονται όμως στην Τυπικήν Διάταξιν.

Κατανυκτικά Στιχηρά: Μικρό βιβλίο, όπως γράφει ο ίδιος. Αγνοείται.

Δύο βιβλία πλείστων ἐπιστολῶν ψυχωφελῶν πάνυ: Αγνοούνται.

Στον κατάλογο του ιδίου του αγίου Νεοφύτου, όπως προαναφέρθηκε, δεν περιλαμβάνεται η επιστολή Περί τῶν κατά χώραν Κύπρον σκαιῶν. Αυτή εγράφη το 1196. Εκδόθηκε αρχικά το 1681 από τον Cotelerius. Επανεκδόθηκε το 1768 από τον Reinhard και από τον Κ. Σάθα το 1873, επίσης από τον Ε. Miller το 1875. Πιθανώς υπήρξαν και άλλα κείμενα του αγίου Νεοφύτου που ο ίδιος δεν απαρίθμησε και που μας είναι άγνωστα.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια