Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στη διάρκεια της Χαλκολιθικής εποχής η κυπριακή μικροτεχνία συνεχίζει την προγενέστερη νεολιθική παράδοση στην κοσμηματοποιία και στην τεχνική των οικιακών βιοτεχνικών εργαλείων με μερικές κτυπητές καινοτομίες και ταυτόχρονα χαράσσει τον δρόμο για το ξεκίνημα της σφραγιδογλυφίας και της μεταλλοτεχνίας με την κατασκευή της πρώτης σφραγίδας και των πρώτων χάλκινων έργων.

Τα χαλκολιθικά κοσμήματα περιορίζονται στα γυναικεία περιδέραια, όπως και στη Νεολιθική εποχή, στα οποία το κύριο υλικό είναι τα θαλασσινά όστρακα - δεντάλια. Σ' αντίθεση όμως με τα νεολιθικά περιδέραια, όπου τα δεντάλια είναι συνδυασμένα με κορναλίνη, αιματίτη και άλλους πολύτιμους λίθους, τα δεντάλια των χαλκολιθικών περιδεραίων πλαισιώνονται με μικροσκοπικά σταυρόσχημα, τριγωνικά και φιαλόσχημα, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα ειδώλια από πικρόλιθο και από άλλα τριγωνικά και φιαλόσχημα ανθρωπόμορφα ειδώλια από σκληρό κόκκαλο. Χαρακτηριστικά δείγματα των εντυπωσιακών αυτών επινοήσεων της χαλκολιθικής κοσμηματοποιίας αποτελούν δυο εξαιρετικά γυναικεία περιδέραια, που αποκαλύφθηκαν σ' ένα από τους ασύλητους τάφους της Σουσκιού στην Πάφο. Τα μικροσκοπικά σταυρόσχημα ειδώλια από πικρόλιθο, που στολίζουν τα δυο αυτά περιδέραια, αντιγράφουν πανομοιότυπα μεγάλα ειδώλια, που, εκτός από την καλλιτεχνική τους αξία, πιστεύεται ότι αποτελούσαν τα σύμβολα της θεάς της γονιμότητας, που φαίνεται να λατρευόταν στην Πάφο και πολύ πιθανόν και σ' ολόκληρη την Κύπρο.

Τα λίθινα και οστέινα βιοτεχνικά και αγροτικά εργαλεία κι όλα τ' άλλα χαλκολιθικά είδη οικιακής καθημερινής χρήσης και διακόσμησης, παρόλο που ακολουθούν την τεχνοτροπία των νεολιθικών προτύπων τόσο στην επιμέλεια της διακόσμησης όσο και στα σχήματα, είναι κατασκευασμένα με περισσότερη μαεστρία και δεξιοτεχνία. Τα περισσότερα και σημαντικότερα απ' αυτά προέρχονται από τους ανασκαμμένους χώρους των συνοικισμών στην Ερήμη, στη Λέμπα και στην Κισσόνεργα και από το νεκροταφείο στη Σουσκιού, και περιλαμβάνουν εξελιγμένα λίθινα σφονδύλια αδραχτιών με συμμετρική, εγχάρακτη, γραμμική διακόσμηση, πυριτολιθικές λεπίδες δρεπανιών και αιχμές βελών, λεπίδες εγχειριδίων από οψιανό, πυριτολιθικές μικροσκοπικές αξίνες, πικρολιθικούς, επιμελημένους, πελέκεις, οστέινα αγκίστρια και διάφορα άλλα έργα.

Από τον συνοικισμό στην τοποθεσία Λάκκους της Κισσόνεργας, στην Πάφο, προέρχεται ένα πρωτότυπο και μοναδικό στο είδος του μικροσκοπικό αντικείμενο ακανόνιστου στρογγυλού σχήματος και με έκδηλη εγχάρακτη διακόσμηση ομόκεντρων κύκλων, που ταυτίζεται με σφραγίδα. Το σημαντικό αυτό εύρημα αποτελεί το πρωταρχικό δείγμα της κυπριακής σφραγιδογλυφίας και ανοίγει νέους ορίζοντες στο καλλιτεχνικό πεδίο της ανάπτυξης και εξέλιξης της κυπριακής μικροτεχνίας.

Εξίσου σημαντικό είναι κι ένα μικρό χάλκινο κοπίδι, που βρέθηκε στον συνοικισμό της Ερήμης και που κι αυτό αποτελεί το πρώτο δείγμα στο είδος του ανάμεσα στ' άλλα συνηθισμένα κινητά ευρήματα. Η παρουσία του εξαιρετικού αυτού μικροτεχνικού έργου στον χαλκολιθικό συνοικισμό της Ερήμης προαναγγέλλει την απαρχή της μεταλλοτεχνίας και τη συστηματική εκμετάλλευση του κυπριακού χαλκού, που, αργότερα, με την αδιάκοπη εξαγωγή και το μονοπώλιό του στις γειτονικές χώρες, θα αποτελέσει το βάθρο της κοινωνικο - οικονομικής και πολιτιστικής εξέλιξης στο νησί. Το κοπίδι της Ερήμης ακολούθησαν άλλα τέσσερα χάλκινα μικροτεχνικά έργα. Το δεύτερο, κατά σειράν ανακάλυψης, είναι ένα τμήμα από μακρύ και στρογγυλεμένο αντικείμενο με εγχάρακτη σπειροειδή διακόσμηση σ' όλο το μήκος του, που πιθανό να ανήκε σε γυναικείο κόσμημα. Το υπέροχο αυτό έργο βρέθηκε σ' ένα από τους ασύλητους τάφους του χαλκολιθικού νεκροταφείου της Σουσκιού στην Πάφο. Το τρίτο και τέταρτο είναι, αντιστοίχως, μια χάλκινη σμίλη και μια χάλκινη λεπίδα, που αποκαλύφθηκαν στον συνοικισμό της Λέμπας Πάφου στην τοποθεσία Λάκκους, και το πέμπτο είναι ένα χάλκινο αγκίστρι, που προέρχεται από τον συνοικισμό της Κισσόνεργας στην τοποθεσία Μηλούδκια της ίδιας επαρχίας.