Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άρτεμι- Artemi. Χωριό στο κατεχόμενο σήμερα τμήμα της επαρχίας Αμμοχώστου, στις νότιες υπώρειες του Πενταδάκτυλου. Είναι τοποθετημένο πάνω στο γεωλογικό σχηματισμό της Κυθρέας της Μειόκαινης γεωλογικής περιόδου και στις αποθέσεις των αναβαθμίδων της Πλειστόκαινης. Πάνω στις μάργες, τους ψαμμίτες, τους ασβεστόλιθους και τα κροκαλοπαγή αναπτύχθηκαν κυρίως ξερορεντζίνες.

Εξαιτίας της ποικιλίας των πετρωμάτων και της γενικής κλίσης προς τα νότια δημιουργήθηκε ένα πολυσχιδές ανάγλυφο. Ένα περίπου χιλιόμετρο στα βόρεια του οικισμού το υψόμετρο ξεπερνά τα 250 μ., μειώνεται όμως στα 190 στο κέντρο του οικισμού και, σε λιγότερο από ένα χιλιόμετρο στα νότια, πέφτει στα 150 μ. Το τοπίο είναι διαμελισμένο σε μικρό βαθμό από το ποτάμιο δίκτυο του Γεροκόλυμπου. Η ύπαρξη σχετικά σκληρών και μαλακών πετρωμάτων, το ποτάμιο δίκτυο του Γεροκόλυμπου και γενικά οι διαβρωτικοί παράγοντες δημιούργησαν μερικές ήπιες εξάρσεις του εδάφους και λίγα μικρά διάσελα. Τέτοια διάσελα βρίσκονται στα ΒΑ. του χωριού απ' όπου περνά ο δρόμος προς το Μερσιννίκι καθώς και βόρεια του οικισμού, απ' όπου κυλά κάποιος παραπόταμος του Γεροκόλυμπου.

Με μια μέση ετήσια βροχόπτωση 480 περίπου χιλιοστομέτρων, στο χωριό καλλιεργούνταν κυρίως σιτηρά, ελιές και χαρουπιές. Από κτηνοτροφικής απόψεως, το 1973 εκτρέφονταν 588 πρόβατα, 66 κατσίκες και 14 γαλακτοφόρες αγελάδες. Ο πληθυσμός του χωριού, με μια εξαίρεση μεταξύ 1911-1931, σημείωσε σταθερή αύξηση. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Από τα ανατολικά των χωριών Κυθρέα και Έξω Μετόχι μέχρι τον Άγιο Ανδρόνικο (Τοπτσιού Κιογιού), εκτείνεται μια συνεχής στενή ζώνη με τουρκοκυπριακό πληθυσμό και τουρκοκυπριακές ιδιοκτησίες. Η Άρτεμι είναι μέρος της ζώνης αυτής.

Βλέπε λήμμα: Τουρκοκύπριοι

Από συγκοινωνιακής απόψεως η Άρτεμι συνδέεται με σκυρόστρωτο δρόμο με τον κύριο δρόμο Λευκονοίκου - παράκτιας πεδιάδας Κερύνειας, που περνά από το διάσελο κοντά στο Μερσιννίκι.

Ιστορικά στοιχεία

Η Άρτεμι δεν σημειώνεται στον κατάλογο των λουζινιανο-βενετικών φέουδων και βασιλικών κτημάτων του ντε Μας Λατρί. Δεν είναι βέβαιο αν το χωριό ήταν γνωστό κατά την εποχή των Φράγκων με διαφορετικό όνομα. Ούτε και σημειώνεται στους βενετικούς χάρτες, τουλάχιστον με το σημερινό του όνομα. Ο Ν. Κυριαζής αναφέρει πως ο βενετικός οικισμός Arodato πιθανόν να είναι το χωριό Άτεμη, αν και αυτό φαίνεται πολύ αμφίβολο. Ο ίδιος συγγραφέας αποδίδει το όνομα του χωριού σε ναό πιθανόν αφιερωμένο στην Αρτέμιδα (Ν.Γ. Κυριαζής, Τα χωριά της Κύπρου, σ. 54). Ο Τζέφρυ (G. Jeffery) χαρακτηρίζει την Άρτεμη σύγχρονο μικρο-οικισμό χωρίς ενδιαφέρον. Ο Goodwin αναφέρει πως το όνομα του χωριού πιθανόν να προέρχεται από τον άγιο Αρτέμιο, ένα από τους πρώτους αρχιεπισκόπους της Σαλαμίνας.

Βλέπε λήμμα: Σαλαμίνα- Καταστροφή και ανοικοδόμηση της πόλης

Οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν κάθε ελληνικό τοπωνύμιο από το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, μετονόμασαν «επίσημα» το χωριό αυτό σε Aridami που μπορεί να μεταφραστεί ως «στέγη της μέλισσας». Η ερμηνεία φαίνεται περίεργη, αλλά είναι φανερό (όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις) ότι έγινε προσπάθεια η τουρκική ονομασία να είναι παραπλήσια της αρχικής ελληνικής. Η ονομασία Aridami εχρησιμοποιείτο από τους Τουρκοκυπρίους για το χωριό αυτό και πριν από το 1974, μάλλον ως παραφθορά της ελληνικής.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια