Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Μεσαορία υπήρξε από τα αρχαία χρόνια γεωργική περιφέρεια. Η πεδινή τοπογραφία και τα εύφορα εδάφη της θα ήσαν ενθαρρυντικοί παράγοντες για την καλλιέργεια αρκετών προσοδοφόρων αρδευόμενων καλλιεργειών, αν η περιοχή δεχόταν   μεγαλύτερη βροχόπτωση ή αν εξευρισκόταν νερό, μέσω άλλων πηγών, για αρδεύσεις. Ωστόσο ο περιοριστικός παράγοντας της χαμηλής βροχόπτωσης και οι περιορισμένες ποσότητες νερού που μπορούν να αποθηκευτούν για τις καλοκαιρινές αρδεύσεις επέβαλαν στην περιοχή τις ξηρικές καλλιέργειες, κυρίως των σιτηρών, με αποτέλεσμα να καταστεί η Μεσαορία η κύρια σιτηροπαραγωγική περιφέρεια του νησιού.

 

ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

 

Οι αρδευόμενες εκτάσεις στη Μεσαορία είναι περιορισμένες αλλά προσδίδουν στη ξηρική και άδεντρη αυτή πεδιάδα μια όψη διαφορετική. Οι κυριότερες αρδευόμενες περιοχές είναι οι ακόλουθες:

 

α) Η περιοχή γύρω από τη Λευκωσία και τα προάστιά της καθώς και νοτιότερα, ιδιαίτερα κατά μήκος του ποταμού Πηδιά, κυρίως στο τμήμα του ποταμού που περιλαμβάνει τα χωριά Επισκοπειόν, Εργάτες, Ψημολόφου, Πάνω Δευτερά, Κάτω Δευτερά, Πάνω Λακατάμια και Κάτω Λακατάμια. Η άρδευση γίνεται κυρίως από διατρήσεις και πηγές, ενώ μια μικρή έκταση γης, κατά μήκος του Πηδιά, αρδεύεται με την εποχιακή χρήση των νερών του.

 

β) Κατά μήκος του ποταμού Γιαλιά, ιδιαίτερα στο τμήμα του ποταμού που περιλαμβάνει τα χωριά Πυρόι, Ποταμιά, Δάλι και Νήσου. Η μεγαλύτερη αρδευόμενη έκταση βρίσκεται στο χωριό Δάλι.

 

γ) Η περιοχή της πόλης της Αμμοχώστου με τους κήπους των εσπεριδοειδών η οποία αρδεύετο, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, από διατρήσεις.

 

δ) Η περιοχή γύρω από την Κυθρέα, που αρδευόταν από το κεφαλόβρυσον της Κυθρέας.

 

ε) Μικρότερες νησίδες αρδευόμενων εκτάσεων βρίσκονται επίσης στα χωριά Άγιος Σέργιος, Άγιος Γεώργιος (Σπαθαρικού), Λευκόνοικον, Τρίκωμον, Άσσια, Λύση, Κοντέα, Αρναδί, Γύψου, Λιμνιά, Μηλιά, Περιστερώνα, Περβόλια του Τρικώμου, Σύγκραση και Μαραθόβουνος.

 

Οι αρδευόμενες καλλιέργειες στη Μεσαορία περιλαμβάνουν εσπεριδοειδή, φρουτόδεντρα και λαχανικά.

 

α) Εσπεριδοειδή:  Οι καλλιέργειες των εσπεριδοειδών καταλάμβαναν, πριν από την εισβολή, το μεγαλύτερο μέρος των αρδευόμενων εκτάσεων της Μεσαορίας. Σύμφωνα με την καταγραφή εσπεριδοειδών του 1966, στην πεδιάδα εκαλλιεργούντο συνολικά 2.420 εκτάρια γης με εσπεριδοειδή. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις βρίσκονταν στις πόλεις της Αμμοχώστου (1.012 εκτάρια) και της Λευκωσίας (610 εκτάρια), καθώς και στα χωριά Κοντέα (115 εκτάρια), Λύση (105 εκτάρια), Άγιος Δομέτιος (88 εκτάρια), Κυθρέα (65 εκτάρια), Δάλι (55 εκτάρια), Μηλιά (50 εκτάρια), Πάνω Δευτερά (48 εκτάρια), Άγιος Σέργιος (42 εκτάρια), Στρόβολος (26 εκτάρια), ΆγιοςΓεώργιος Σπαθαρικού (25 εκτάρια), Τρίκωμο (22 εκτάρια) και Λιμνιά (20 εκτάρια).

 

Με την κατάληψη, το 1974, από τους Τούρκους εισβολείς των κήπων των εσπεριδοειδών της πόλης της Αμμοχώστου, της Κυθρέας, της Κοντέας, της Λύσης και των άλλων περιοχών της επαρχίας Αμμοχώστου, όπου εκαλλιεργούντο τα εσπεριδοειδή, η εσπεριδοκαλλιέργεια άρχισε να αναπτύσσεται σε διάφορες άλλες περιοχές του ελεύθερου τμήματος της Μεσαορίας, χωρίς όμως η παραγωγή εσπεριδοειδών να πλησιάσει τα προ της εισβολής επίπεδα.

 

β) Φρουτόδεντρα:  Στη Μεσαορία καλλιεργούνται, σε μικρή έκταση, διάφορα είδη φρουτοδέντρων που περιλαμβάνουν συκιές, καϊσιές, χρυσομηλιές, αχλαδιές, μηλιές, μεσπιλιές, κερασιές, ροδιές, ροδακινιές και άλλα.

 

Στο κατεχόμενο τμήμα της Μεσαορίας υπάρχουν πολύ λίγα φρουτόδεντρα, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στο χωριό Λευκόνοικον. Σύμφωνα με την καταγραφή φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων του 1971, στο Λευκόνοικον υπήρχαν 4.637 χρυσομηλιές, 1.802 αχλαδιές, 459 ροδακινιές, 105 δαμασκηνιές, 85 μηλιές, 68 συκιές και 17 ροδιές.

 

γ) Λαχανικά:  Σε μικρές αρδευόμενες νησίδες της πεδιάδας καλλιεργείται επίσης μια ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνουν πατάτες, τομάτες, αγγουράκια, καρπούζια, πεπόνια, μαρούλια, κραμβιά και άλλα είδη. Στη Μεσαορία παραγωγή λαχανικών γινόταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, και στην πόλη της Αμμοχώστου και στα χωριά Κοντέα, Λύση, Βατιλή, Μηλιά, Άγιος Σέργιος, Τρίκωμον και Λιμνιά.

 

ΞΗΡΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

 

Οι κυριότερες ξηρικές καλλιέργειες στη Μεσαορία είναι τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές και οι αμυγδαλιές.

 

α) Σιτηρά:  Η Μεσαορία θεωρείται από παλαιά η κύρια σιτηροπαραγωγική περιφέρεια της Κύπρου. Τα σιτηρά καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση της πεδιάδας και καλλιεργούνται σ' όλα τα χωριά που περιλαμβάνονται στην περιοχή της. Στα παλαιά χρόνια, πριν από τη μηχανοποίηση της γεωργίας, γεωργο-εργάτες απ' όλες τις επαρχίες της Κύπρου, περιλαμβανομένης και της Πάφου, κατέκλυζαν την περιοχή, για να βοηθήσουν στις διάφορες εργασίες, κυρίως στον θερισμό. Η καλλιέργεια των σιτηρών αποτελεί μονοκαλλιέργεια στα περισσότερα χωριά της Μεσαορίας. Τα κυριότερα καλλιεργούμενα είδη σιτηρών είναι το σιτάρι και το κριθάρι. Κατά τους χειμερινούς μήνες διοχετευόταν νερό από τους ποταμούς Πηδιά και Γιαλιά στα παρακείμενα χωράφια για άρδευση των σιτηρών.

Η καλλιέργεια και η χρήση του σιταριού μεταφέρθηκε στη Κύπρο από τη Μέση Ανατολή την εποχή το χαλκού. Η σημαντικότητα του σιταριού φαίνεται από τη φράση που χρησιμοποιούσαν οι Κύπριοι: « Όταν γεωρκήση η Μεσαρκά, χορταίνουν μανάδες και παιδιά, και όταν γεωρκήση η Πήλα πεθανίσκουν που την πείνα».

 

Με την κατάληψη, το 1974, του μεγαλύτερου τμήματος της Μεσαορίας από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής, απωλέσθηκε το 68% περίπου της ολικής παραγωγής των σιτηρών της Κύπρου. Στο ελεύθερο τμήμα της Μεσαορίας οι μεγαλύτερες εκτάσεις σιτηρών βρίσκονται στην Αθηένου.

 

β) Νομευτικά φυτά:  Καλλιεργούνται σε αρκετά χωριά της Μεσαορίας, όπου καταλαμβάνουν μικρές ή μεγάλες εκτάσεις γης. Τα κυριότερα νομευτικά φυτά που καλλιεργούνται είναι το κριθάρι για βόσκηση (φαρράς) και ο βίκος. Στο ελεύθερο τμήμα της Μεσαορίας τα νομευτικά φυτά βρίσκονται κυρίως στο Δάλι και την Αθηένου.

 

γ) Ελιές:  Τα ελαιόδεντρα βρίσκονται είτε σε συμπαγείς εκτάσεις είτε συγκαλλιεργούνται με τα σιτηρά. Η κυριότερη ποικιλία που καλλιεργείται είναι η κυπριακή λαδοελιά, που χρησιμοποιείται τόσο για επιτραπέζια χρήση όσο και για ελαιοποίηση. Στο κατεχόμενο τμήμα της Μεσαορίας οι μεγαλύτερες εκτάσεις ελαιοδέντρων βρίσκονταν στα χωριά Κυθρέα, Παλαίκυθρο, Έξω Μετόχι, Επιχό, Βώνη, Τραχώνι, Νέο Χωριό, Μπέικιογιου, Πέτρα του Διγενή και Κουρού Μοναστήρι. Στο ελεύθερο τμήμα της Μεσαορίας οι μεγαλύτερες εκτάσεις ελαιοδέντρων βρίσκονται στο Τσέρι.

 

δ) Αμυγδαλιές:  Καταλαμβάνουν πολύ μικρές εκτάσεις και βρίσκονται είτε σε συγκαλλιέργεια με άλλες ξηρικές καλλιέργειες είτε σε συμπαγείς εκτάσεις. 

 

Πηγή: 

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια