Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Xωριό  της  επαρχίας Λευκωσίας, του οποίου η διοικητική έκταση (5,4 τ. χμ. με βάση την απογραφή του 1946) εντάχθηκε το 1968 στα δημοτικά όρια της πόλης της Λευκωσίας. Στη συνέχεια η Ομορφίτα απετέλεσε ενορία της πόλης της Λευκωσίας η οποία βρίσκεται από το 1974 υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή.   

Η Ομορφίτα είναι  κτισμένη στα  βορειοανατολικά  της  εντός των τειχών παλαιάς πόλης της Λευκωσίας, σε μέσο υψόμετρο 135 μέτρων.   

Από γεωλογικής απόψεως, στην περιοχή  της  κυριαρχούν οι πρόσφατες  αλλουβιακές  αποθέσεις  της  Ολόκαινης  γεωλογικής περιόδου πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη.   

Η Ομορφίτα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 340 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της εκαλλιεργούντο, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, κυρίως τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά.   

Από συγκοινωνιακής απόψεως  συνδέεται  στα  βορειοδυτικά με το προάστιο του  Τράχωνα (περί τα 2 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με το Καϊμακλί (είναι σχεδόν ενωμένη μαζί του). Συνδέεται επίσης στα νοτιοδυτικά με την εντός των τειχών παλαιά πόλη της Λευκωσίας, από την οποία απέχει περί το 1,5 χμ.   

Η Ομορφίτα γνώρισε  συνεχή πληθυσμιακή  αύξηση από το 1881 μέχρι το 1973, και αυτό οφείλεται κυρίως στην πολύ μικρή απόστασή της από το μεγάλο αστικό κέντρο της Λευκωσίας. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:   

Στην  απογραφή πληθυσμού  του 1973 δεν  περιλαμβάνονται  οι Τουρκοκύπριοι  κάτοικοί της (καταμέτρηση των Τουρκοκυπρίων δεν ήταν δυνατή λόγω της ανώμαλης κατάστασης που προκλήθηκε από την ανταρσία τους).   

Ιστορικά στοχεία

Η ονομασία του προαστίου  πιστεύεται ότι προήλθε από το ουσιαστικό Μορφίτης (=ο  καταγόμενος  από  τη  Μόρφου) με την προσθήκη του άρθρου. Δηλαδή ο Μορφίτης -Ομορφίτης - Ομορφίτα. Δεδομένου ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας η ονομασία της Μόρφου απετέλεσε επίθετο μεγάλης οικογένειας ευγενών (ντε Μόρφου), δεν αποκλείεται κάποιο μέλος της να σχετίζεται με τον Μορφίτη  εκείνο που έφερε την ονομασία στο προάστιο της Λευκωσίας. Την άποψη αυτή υιοθετεί ο Σίμος Μενάρδος (Τοπωνυμικόν τῆς Κύπρου), που γράφει:

...Οὐδέ  εἶναι  τολμηρόν  νά  εἰκάσωμεν  ὅτι (ὁ) Μορφίτης τις ἤ   Ἱππότης deMorphoσυνῲκισε τήν Ὀμορφίταν, ἥτις φέρεται καί ἐν τῇ  ἐνετικῇ ἀπογραφῇ (de Mas Latrie, III, 511)....   

Υπάρχει ωστόσο και  η  άποψη  ότι ο οικισμός που  αναγράφεται σε μεσαιωνικούς καταλόγους ως Μισοκελεύσι No2 είναι η Ομορφίτα (και Μισοκελεύσι No1 το γειτονικό Καϊμακλί). Η σχέση πάντως της Ομορφίτας με το Καϊμακλί υποδηλώνεται με την ονομασία της κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας: οι Τούρκοι ονόμασαν την Ομορφίτα Küchük Kaymakli (=Μικρό Καϊμακλί), σ' αντίθεση προς το ίδιο το Καϊμακλί που ήταν το Μεγάλο (Büyük Kaymakli). Η τουρκική αυτή ονομασία της Ομορφίτας εχρησιμοποιείτο για πολλά χρόνια (την χρησιμοποίησαν ακόμη και οι Άγγλοι στην απογραφή πληθυσμού του 1931), αν και στον χάρτη του Kitchener (1885) σημειώνεται με την ελληνική της ονομασία που επεκράτησε. Ίσως η χρησιμοποίηση της τουρκικής ονομασίας από τους Άγγλους το 1931 ν' αποτελούσε αντίδραση στο ογκούμενο, τον χρόνο εκείνο, εθνικό αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου. 

Βλέπε λήμμα: Ένωση 

Προστάτης άγιος  του  προαστίου θεωρείται ο άγιος  Δημητριανός, επίσκοπος των  γειτονικών Χύτρων (=Κυθρέας). Στο  όνομα του Κυπρίου αυτού αγίου είναι αφιερωμένη και  η  εκκλησία της Ομορφίτας. Κτίστηκε το 1902 αλλά ο R. Gunnis (1936) γράφει ότι είχε επισημάνει σ’ αυτήν εικόνες και κατάλοιπα παλαιοτέρου κτιρίου. Άλλη εκκλησία της Ομορφίτας είναι εκείνη του Αγίου Ανδρέα.   

Η Ομορφίτα, όταν άρχισε ν' αναπτύσσεται κατά τα νεότερα  χρόνια, είχε διέξοδο βασικά προς βορράν και δυτικά προς τον δρόμο Λευκωσίας- Κερύνειας, όπου στην περιοχή του πρώτου ιπποδρόμου της πρωτεύουσας, δημιουργήθηκε μια νέα ενορία, η Νεάπολις.    

Βλέπε λήμμα: ΕΟΚΑ

Το  προάστιο ήλθε στο  προσκήνιο  της  κυπριακής  ιστορίας κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959, κυρίως επειδή στην Ομορφίτα είχαν δημιουργήσει οι Άγγλοι το μεγαλύτερο ανακριτικό τους κέντρο. Έτσι, κατά τα τέσσερα περίπου χρόνια του αγώνα πολλοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ αλλά και άλλοι ύποπτοι Ελληνοκύπριοι πολίτες που συλλαμβάνονταν, πέρασαν από την Ομορφίτα όπου οι ανακρίσεις περιελάμβαναν και φρικτούς βασανισμούς. Στο έργο του βασανισμού οι Άγγλοι είχαν ως βοηθούς Τουρκοκύπριους «ειδικούς αστυνομικούς».

Με  την  έναρξη της  ανταρσίας  των  Τουρκοκυπρίων, τον  Δεκέμβριο του 1963, έγιναν στην Ομορφίτα ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.    

Δεν αναφέρεται η ύπαρξη σχολείων στην Ομορφίτα πριν από  την  αγγλική  κατοχή της  Κύπρου. Τα λίγα παιδιά που  ήθελαν να διδαχθούν  τα γράμματα, φοιτούσαν  σε σχολείο στο γειτονικό Καϊμακλί, όταν αυτό λειτουργούσε.   

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια