Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ορτάκιοϊ- Ortakioi. Χωριό  της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 4 χμ. βορειοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.   

Το  Ορτάκιοϊ  είναι  κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 128 μέτρων, με τα βόρειά του  σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων των επαρχιών Λευκωσίας- Κερύνειας. Το υψόμετρο αυξάνεται από τα νότια προς τα βόρεια και κοντά στα βόρειά του σύνορα φθάνει τα 225 μέτρα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του Πηδιά, ο οποίος ρέει πολύ κοντά στα βόρεια του οικισμού.    

Από γεωλογικής απόψεως, στη  διοικητική έκταση του  χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις  του  φλύσχη της  Κυθρέας  και  οι πρόσφατες  αλλουβιακές  αποθέσεις  της  Ολόκαινης  γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα  πετρώματα  αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες και προσχωσιγενή εδάφη.   

Το  Ορτά Κιογιού  δέχεται  μια  μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 340 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή  του καλλιεργούνταν, πριν από  την  τουρκική εισβολή του 1974, τα σιτηρά και  τα νομευτικά  φυτά. Επίσης μια  σημαντική  έκταση στο  βόρειο τμήμα του χωριού ήταν άγονη και ακαλλιέργητη.   

Αρκετά  ανεπτυγμένη, πριν από  την  εισβολή, ήταν η  κτηνοτροφία  του  χωριού. Το 1973 εκτρέφονταν  από 586 κτηνοτρόφους 1.032 πρόβατα, 1.005 κατσίκες, 18 αγελάδες, 4 βόδια  και 6.377 πουλερικά.   

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Ορτά Κιογιού συνδέεται στα νοτιοανατολικά με την πόλη της Λευκωσίαςκαι το προάστιο του Τράχωνα (περί τα 2 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Μάντρες (περί τα 6 χμ.), και στα βορειοδυτικά με το χωριό Κιόνελι (περί τα 4 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Κερύνειας. Συνδέεται επίσης στα βόρεια με το χωριό Κάτω Δίκωμο της επαρχίας Κερύνειας (περί τα 8 χμ.).   

Ο πληθυσμός  του  χωριού σημείωσε αξιόλογη πληθυσμιακή  αύξηση από  το 1881 μέχρι  το 1960, ένας δε από  τους κυριότερους  παράγοντες που  συνέβαλαν στην ανάπτυξή του είναι η μικρή απόστασή του από την πόλη της Λευκωσίας. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:   

Μετά  το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών που ακολούθησαν την ανταρσία των Τουρκοκυπρίων, οι μη Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού το εγκατέλειψαν και μετακινήθηκαν στον ελληνικό τομέα της πόλης της Λευκωσίας. Στην επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973 δεν καθορίζονται οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του Ορτά Κιογιού γιατί δεν ήταν δυνατή η καταμέτρησή τους λόγω της ανώμαλης κατάστασης που προκλήθηκε από την ανταρσία τους.   

Η ονομασία του προαστίου είναι τουρκική (Orta Keuy) και σημαίνει μεσοχώρι, χωριό στο  μέσον, υπονοώντας πιθανότατα ότι βρίσκεται στο ενδιάμεσο του δρόμου από τη Λευκωσία στην Κερύνεια (ή στο μέσον της απόστασης μεταξύ Λευκωσίας και Κιόνελι).   

Το  χωριό  είναι, πιθανότατα, ιδρυμένο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (μετά το 1570). Πιο  πριν, υφίστατο στην περιοχή  μεσαιωνικός οικισμός που ονομαζόταν Αρά κι αναφέρεται από χρονογράφους αλλά βρίσκεται σημειωμένος και σε παλαιούς χάρτες. Υπολογίζεται όμως ότι η Αρά βρισκόταν κάπως μακρύτερα από τη Λευκωσία, στην περιοχή του χωριού Κιόνελι. Πάντως σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένος στην περιοχή και άλλος μεσαιωνικός οικισμός (φέουδο) με την ονομασία Micli.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια