Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η πόλη και η επαρχία της Λεμεσού διαθέτουν πολυάριθμες κινητές και ακίνητες αρχαιότητες, που καλύπτουν όλες σχεδόν τις φάσεις του Κυπριακού πολιτισμού από τις αρχές της δεύτερης περιόδου της Νεολιθικής εποχής (4500 περίπου π.Χ.) μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα μ.Χ. Οι κινητές αρχαιότητες αποτελούνται από πολυποίκιλα δείγματα αγγειοπλαστικής, χρυσοχοΐας, αργυροχοΐας, σφραγιδογλυφίας και από διάφορα άλλα μεταλλοτεχνικά, υαλοτεχνικά και μικροτεχνικά έργα, που προέρχονται από σημαντικούς προϊστορικούς και ιστορικούς χώρους πόλεων, συνοικισμών και νεκροταφείων και βρίσκονται στο Κυπριακό Αρχαιολογικό Μουσείο της Λευκωσίας, στο Επαρχιακό Μουσείο και το Μεσαιωνικό Μουσείο της Λεμεσού, σε πολλές ιδιωτικές αρχαιολογικές συλλογές και σε αρκετά αρχαιολογικά μουσεία του εξωτερικού. Οι ακίνητες αρχαιότητες χωρίζονται σε Αρχαία Μνημεία Α΄ Πίνακα (κυβερνητική περιουσία) και σε Αρχαία Μνημεία Β΄ Πίνακα (ιδιωτική περιουσία) και περιλαμβάνουν αρκετά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα μεγαλοπρεπών προχριστιανικών δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων (θεάτρων, αγορών, ιερών, επαύλεων, κατοικιών, νυμφαίων, λουτρών και άλλων κτισμάτων), πρωτοχριστιανικών βασιλικών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών εκκλησιών και μοναστηριών, μεσαιωνικών κάστρων και νεότερων οικοδομημάτων παραδοσιακής αστικής και λαϊκής αρχιτεκτονικής. Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα δεδομένα των αρχείων του Τμήματος Αρχαιοτήτων, τα Αρχαία Μνημεία Α΄ Πίνακα στην επαρχία Λεμεσού ανέρχονται σε 18 και τα Αρχαία Μνημεία Β΄ Πίνακα σε 113. Τα σημαντικότερα απ' αυτά, κατά χρονολογική ακολουθία, είναι:

 

α) Αρχαία Μνημεία Α΄ Πίνακα

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών των συνοικισμών της Νεολιθικής II εποχής (4500-3900 π.Χ.) στην τοποθεσία Τεππές της Σωτήρας και στα νοτιοδυτικά περίχωρα του χωριού Καντού.

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών του συνοικισμού και αρκετοί λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι του νεκροταφείου της Πρώιμης εποχής του Χαλκού (2500-1850 π.Χ.) στην τοποθεσία Καμινούδια της Σωτήρας.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών του συνοικισμού και αρκετοί λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι του νεκροταφείου της Μέσης εποχής του Χαλκού (1850-1650 π.Χ.) στην τοποθεσία Φανερωμένη της Επισκοπής.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών του συνοικισμού και μερικοί λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι του νεκροταφείου της Ύστερης εποχής του Χαλκού (1650-1050 π.Χ.) στην τοποθεσία Παμπούλα της Επισκοπής.

 

Πολυάριθμοι λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι και μερικοί κτιστοί μνημειακοί στα νεκροταφεία των Γεωμετρικών και Αρχαϊκών χρόνων (1050-475 π.Χ.) στα περίχωρα της Αμαθούντος και της Επισκοπής.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αρχαϊκού τεμένους και βωμού στο ιερό του Απόλλωνος Υλάτη στο Κούριον (750-475 π.Χ.).

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δημοσίου κτιρίου, μια μεγάλη αποθηκευτική υδατοδεξαμενή και οκτώ άλλες φιαλόσχημες αποθηκευτικές υδατοδεξαμενές των Ελληνιστικών χρόνων (325-50 π.Χ.) στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης του Κουρίου.

 

Αρκετοί λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι στο νεκροταφείο της τοποθεσίας Άγιος Ερμογένης του χωριού Επισκοπή των Ελληνιστικών χρόνων (325-50 π.Χ.).

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του θεάτρου, του σταδίου, της αγοράς, του νυμφαίου, του ιερού του Απόλλωνος Υλάτη, του δημοσίου αψιδωτού κτιρίου και των Οικιών του Αχιλλέα και των Μονομάχων, των Ρωμαϊκών χρόνων (50 π.Χ. - 395 μ.Χ.), στο Κούριον.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της αγοράς και του ιερού της Αφροδίτης, των Ρωμαϊκών χρόνων (50 π.Χ. - 395 μ.Χ.) στην Αμαθούντα.

 

Οι πρωτοχριστιανικές βασιλικές στους αρχαιολογικούς χώρους του Κουρίου και της Αμαθούντος (395-750 μ.Χ.) και η Οικία του Ευστολίου της ίδιας εποχής στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης του Κουρίου.

 

β) Αρχαία Μνημεία Β΄ Πίνακα

 

Οι πιο κάτω εκκλησίες και τα μοναστήρια των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών χρόνων:

 

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Σταυρού στο Όμοδος.

 

Η εκκλησία και το μοναστήρι της Παναγίας Τροοδίτισσας.

 

Η εκκλησία και τα κατάλοιπα του μοναστηριού του Αγίου Νικολάου των Γάτων στο Ακρωτήρι.

Η μοναστηριακή εκκλησία, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, τα κατάλοιπα του μοναστηριού και η εκκλησία της Παναγίας Αμασγού στο Μονάγρι.

 

Η εκκλησία του Σταυρού στο Πελένδρι.

 

Η εκκλησία της Αγίας Μαύρης στο Κοιλάνι.

 

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Βάσα Κοιλανίου.

 

Το ερειπωμένο μοναστήρι και η εκκλησία Αμιρούς στην Αψιού.

 

Η εκκλησία της Παναγίας του Κάμπου στην Ακαπνού.

 

Τα μεσαιωνικά κάστρα του Κολοσσιού και της Λεμεσού.

 

Διάφορες οικίες λαϊκής αρχιτεκτονικής στα χωριά Όμοδος, Βάσα Κοιλανίου και Λάνια.

 

Διάφορες οικίες αστικής αρχιτεκτονικής στις οδούς Ειρήνης, Σπάρτης, Ελλάδος, Αγκύρας και Τζαμί στη Λεμεσό.

 

Οι παραδοσιακοί ληνοί στο Όμοδος και στη Λάνια.

 

Τα γεφύρια του «Άριστου» στον ποταμό της Γερμασόγειας, στον ποταμό Κούρη, στην τοποθεσία «Καρδάκι», της Ακαπνούς, στον ποταμό Ξυλούρικο μεταξύ των χωριών Αγίου Μάμα και Πελενδρίου και του «Πισκόπου» στο Φοινί.

 

Ο παραδοσιακός ελιόμυλος στον Αγρό.