Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Από μορφολογικής απόψεως, η επαρχία Λεμεσού μπορεί να υποδιαιρεθεί στις ακόλουθες περιφέρειες: (α) Οφιολιθικό Σύμπλεγμα του Τροόδους, (β) Λοφώδης έκταση γύρω από το Οφιολιθικό Σύμπλεγμα του Τροόδους και (γ) Παράκτια πεδιάδα Λεμεσού - Αυδήμου.

(α) Οφιολιθικό Σύμπλεγμα του Τροόδους: Καταλαμβάνει το βόρειο και βορειοανατολικό τμήμα της επαρχίας και αποτελείται εξ ολοκλήρου από πυριγενή (οφιολιθικά) πετρώματα. Τα διάφορα πυριγενή πετρώματα της περιφέρειας (χαρτζβουργίτες, σερπεντινίτες, δουνίτες, βερλίτες, πυροξενίτες, γάββροι, πλαγιογρανίτες, διαβάσες και λάβες) αντιδρούν διαφορετικά στους διαβρωτικούς παράγοντες. Μερικά πυριγενή πετρώματα (δουνίτες και σερπεντινίτες) αποσαθρώνονται εύκολα και δημιουργούν ομαλές πλαγιές και αποστρογγυλωμένες κορφές. Άλλα είναι πιο ανθεκτικά στη διάβρωση και δημιουργούν τραχύ και άγριο τοπίο με βαθιές στενές κοιλάδες και απότομες πλαγιές (διαβάσης). Εξάλλου οι λάβες, που είναι σχετικά μαλακά πετρώματα, αποσαθρώνονται εύκολα και δημιουργούν ήπιους αποστρογγυλωμένους λόφους ενώ οι γάββροι με τους μεγάλους κρυστάλλους που τους χαρακτηρίζουν δημιουργούν ανώμαλη αλλά σχετικά ήπια τοπογραφία.

Στη μορφολογική αυτή περιφέρεια αφθονούν τα ρήγματα, από τα οποία το πιο εντυπωσιακό είναι το μεγάλο ρήγμα Καλού Χωριού - Αρακαπά - Επταγώνιας - Ακαπνού. Τα ποτάμια συστήματα είναι δενδροειδούς τύπου και οι ποταμοί διατηρούν τη ροή τους στη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται ιδιόμορφα ποτάμια συστήματα, όπως στην περίπτωση του χωριού Αρακαπάς, όπου ο ποταμός της Γερμασόγειας (ο πρωτεύων) ακολουθεί την αρχική πλαγιά, οι δευτερεύοντες ποταμοί ρέουν κατά μήκος του κοιλώματος του ρήγματος, και οι ποταμοί αντίθετης ροής κυλούν στην αντίθετη κλίση των πετρωμάτων και στην αντίθετη κατεύθυνση του πρωτεύοντος ποταμού (βλέπε και λήμμα Αρακαπάς). Άλλα χαρακτηριστικά της περιφέρειας είναι τα φαράγγια (φαράγγι του Κούρη) καθώς και οι ποτάμιες αναβαθμίδες που είναι εμφανείς σε ορισμένες περιοχές, όπως κατά μήκος της κοιλάδας του Κούρη. Εδώ βρίσκονται και οι ψηλότερες βουνοκορφές της επαρχίας. Αυτές είναι ο Όλυμπος (1.952 μ.), η ψηλότερη βουνοκορφή της Κύπρου, που βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Τροόδους, η κορφή Ηστ Σιώλτερ (1.739 μ.) στα βορειοανατολικά του Τροόδους, η κορφή Γουέστ Σιώλτερ (1.710 μ.) στα δυτικά του Τροόδους, η Παπούτσα (1.554 μ.) στα ανατολικά του χωριού Άγιος Θεόδωρος, ο Πλατύς (1.420 μ.) στα βορειοανατολικά του χωριού Αγρός, και η Μούττη του Δία (1.399 μ.) στα νοτιοδυτικά του χωριού Κυπερούντα. Οι κορφές Ηστ Σιώλτερ, Πλατύς και Παπούτσα βρίσκονται στα διοικητικά σύνορα των επαρχιών Λεμεσού - Λευκωσίας.

Στην περιφέρεια αυτή περιλαμβάνεται και ένα μεγάλο τμήμα της περιοχής Πιτσιλιάς. Τα χωριά της Λεμεσού που περιλαμβάνονται στο τμήμα αυτό της Πιτσιλιάς είναι τα ακόλουθα: Ακαπνού, Επταγώνια, Διερώνα, Αρακαπάς, Λουβαράς, Καλό Χωριό, Άγιος Παύλος, Άγιος Κωνσταντίνος, Συκόπετρα, Ζωοπηγή, Άγιος Μάμας, Κάτω Μύλος, Άγιος Ιωάννης, Άγιος Θεόδωρος, Αγρός, Πελένδρι, Ποταμίτισσα, Κάτω Αμίαντος, Δύμες, Αγρίδια, Χανδριά και Κυπερούντα.

Σύμφωνα με τον De Vaumas, το Τρόοδος είναι ένα μεγάλο αντίκλινο που εκτείνεται από το ανατολικό τμήμα του κόλπου της Χρυσοχούς, διασχίζει την οροσειρά και στη συνέχεια, μέσω του χωριού Τρούλλοι, συνεχίζεται στο βόρειο τμήμα των Κοκκινοχωριών.

(β) Λοφώδης έκταση γύρω από το Οφιολιθικό Σύμπλεγμα του Τροόδους: Εκτείνεται μεταξύ του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους στα βόρεια και της πεδιάδας της Λεμεσού - Αυδήμου στα νότια, περιλαμβάνει δε και τα αμπελοχώρια της Λεμεσού. Από γεωλογικής απόψεως, η περιφέρεια αποτελείται από ιζηματογενή πετρώματα, κυρίως των σχηματισμών Πάχνας και Λευκάρων (κρητίδες, μάργες, ψαμμίτες και ασβεστόλιθοι). Σε μικρότερη έκταση απαντώνται επίσης οι αποθέσεις των σχηματισμών Καλαβασού, Κορωνιάς, Λευκωσίας, Αθαλάσσας, Αναβαθμίδων, Μονής και Πέρα Πεδιού. Γενικά η τοπογραφία είναι λοφώδης και το τοπίο είναι διαμελισμένο από τους ποταμούς που ρέουν στην επαρχία και οι οποίοι πηγάζουν βορειότερα από την οροσειρά του Τροόδους. Στις κρητίδες απαντώνται ήπιοι αποστρογγυλωμένοι λόφοι, όπως στην περιοχή των αμπελοχωριών της Λεμεσού, ενώ στους σχετικά ανθεκτικούς ασβεστόλιθους εμφανίζονται καρστικά φαινόμενα μικρής έκτασης. Πολύ χαρακτηριστική είναι η παρουσία της κουέστας (δηλαδή λόφου με μια ήπια πλευρά και μια απότομη), η οποία είναι το δημιούργημα της διαφορετικής διάβρωσης πάνω σε σχετικά σκληρά και σχετικά μαλακά πετρώματα. Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί η κουέστα της Αμαθούντος, στην κορφή της οποίας βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρείται εδώ είναι και η σύλληψη ποταμών, όπως η σύλληψη των νερών του ποταμού του Παραμαλίου από τον ποταμό Κρυό, παραπόταμο του Κούρη (βλέπε και λήμμα Άγιος Αμβρόσιος [Λεμεσού]). Στο τοπίο της λοφώδους περιφέρειας κυριαρχεί το άσπρο χρώμα των κρητίδων ή το μπεζ χρώμα των μαργών.

(γ) Παράκτια πεδιάδα Λεμεσού - Αυδήμου: Περιλαμβάνει την πεδιάδα της Λεμεσού, καθώς και τη γειτονική μικρή πεδιάδα της Αυδήμου.

Η πεδιάδα της Λεμεσού, που περιλαμβάνει και τη χερσόνησο του Ακρωτηρίου, είναι το δημιούργημα των θαλάσσιων και δελταϊκών αποθέσεων πρόσφατης ηλικίας.Έχει μήκος 30 περίπου χιλιομέτρων και το μεγαλύτερο πλάτος της φθάνει τα 15 χιλιόμετρα περίπου. Το υψόμετρο στην περιοχή της δεν υπερβαίνει τα 100 μέτρα. Διασχίζεται από τους ποταμούς Γερμασόγεια και Γαρύλλη, που χύνονται στον κόλπο του Ακρωτηρίου, καθώς και από τους ποταμούς Κούρη και Σύμβουλο που χύνονται στον κόλπο της Επισκοπής. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της πεδιάδας είναι η αλυκή της Λεμεσού, ο σχηματισμός της οποίας αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον γεωμορφολογικό φαινόμενο, το οποίο περιγράφεται στο λήμμα Ακρωτήρι χερσόνησος.

Πολύ κοντά στα δυτικά της πεδιάδας της Λεμεσού βρίσκεται η μικρή στενή κοιλάδα της Αυδήμου, η οποία διασχίζεται από τους ποταμούς Παραμάλι και Αυδήμου. Έχει μήκος 8 περίπου χιλιομέτρων και το μεγαλύτερο πλάτος της δεν υπερβαίνει τα 4,5 χμ. Με λίγες εξαιρέσεις, το υψόμετρο στην περιοχή της είναι κάτω των 100 μέτρων. Στην πεδιάδα απαντώνται οι αποθέσεις των σχηματισμών Λευκωσίας και Αθαλάσσας, που περιλαμβάνουν κυρίως ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, άμμους, χαλίκια, μάργες και ψαμμιτικές μάργες.