Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά την Αρχαιότητα (Ιστορικοί χρόνοι) φαίνεται ότι οι Λέδρες δεν υπήρξαν σημαντική πόλη και τούτο εξηγεί ίσως την απουσία φιλολογικών αναφορών σ' αυτήν. Και πράγματι, δεν συνέτρεχαν επαρκείς λόγοι που να δικαιολογούσαν ανάπτυξη της πόλης: δεν ήταν παραλιακή και δεν διέθετε λιμάνι, σε μια εποχή όπου το εμπόριο παρείχε πολλές ευκαιρίες πλουτισμού. Δεν είναι τυχαίο που οι μεγάλες αρχαίες πόλεις της Κύπρου αναπτύχθηκαν κι άκμασαν στα παράλια του νησιού۬ εκτός τούτου, οι Λέδρες βρίσκονταν στην πεδιάδα και μακριά από μεταλλεία۬ μόνο πλεονέκτημά τους ήσαν οι κάμποι και ο ποταμός, συνεπώς θα πρέπει να ήταν πόλη βασικά γεωργοκτηνοτροφική.

 

Αρχαιολογικά ευρήματα της Γεωμετρικής εποχής (1050-725 π.Χ.) και της Αρχαϊκής (725-475 π.Χ.) που ήλθαν στο φως στην περιοχή της Λευκωσίας, μαρτυρούν πάντως ότι η πόλη υφίστατο. Οι περισσότερες ανακαλύψεις είναι τάφοι στην ίδια την πόλη και στα νότια κράσπεδά της. Σε ένα τάφο της Γεωμετρικής εποχής, στην περιοχή του παλαιού δημαρχείου, βρέθηκε ένα μακρύ σπαθί — μήκους 80 εκατοστομέτρων — που ανήκει σε τύπο που για πολύν καιρό βρισκόταν σε χρήση στην Κύπρο.

 

Βλέπε λήμμα: Λευκωσία πόλη- αρχαιότητες και Μνημεία και αξιοθέατα

 

Τάφος του 5ου π.Χ. αιώνα ανακαλύφθηκε στους Αγίους Ομολογητές κι απέδωσε αμφορείς, υδρίες, κύπελλα, ένα σιδερένιο μαχαίρι και άλλα αντικείμενα. Ο Περιστιάνης, που εξερεύνησε την περιοχή της Λευκωσίας το 1909, βρήκε επίσης διάφορα κινητά αντικείμενα, κυρίως γλυπτά του 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων ερεύνησε τάφους στην περιοχή Κουπάτι, ενώ αρχαιολογικά ευρήματα ήλθαν στο φως και στην περιοχή του Ελενείου. Το 1985 ανακαλύφθηκε κι ένα μικρό ιερό που διέθετε και ελαιοτριβείο και μεγάλη υδατοδεξαμενή, πίσω από το κτίριο της ΠΑΣΥΔΥ και κατά τη διάρκεια των εργασιών για ανέγερση νέου κτιρίου της ίδιας οργάνωσης. Ανάμεσα στα ευρήματα περιλαμβάνονταν μια μήτρα για κατασκευή μικρών πήλινων ειδωλίων, ένα ασβεστολιθικό κεφάλι, αγγεία και θραύσματα αγγείων. Η ύπαρξη ελαιοτριβείου δίνει μια ένδειξη για τις γεωργικές ασχολίες των κατοίκων της πόλης τότε, που μεταξύ αυτών ήταν η καλλιέργεια της ελιάς και η παραγωγή ελαιολάδου.

 

Βλέπε λήμμα: Αρχαιολογικό Μουσείο Λεδρών και Ελιά- ελαιόλαδο

 

Μια σημαντική επιγραφική μαρτυρία αποτελεί επιγραφή του 4ου π.Χ. αιώνα που βρέθηκε στη Λευκωσία. Πρόκειται για αλφαβητική επιγραφή χαραγμένη σε βάση αγάλματος που (μετά την αποκατάστασή της από τον Τ.Β. Mitford, γιατί ήταν ακρωτηριασμένη) έχει ως εξής:

 

Λεδρίῳ ἐ[ν] τεμένει Π [αφίας ἶνις περίφημων]

Ἄρχαιος πατέρων ἐστ[ασ' ἀγασσάμενος]

υἱόν Τιμάρχου Παφίων [βασιλῆα φέριστον]

Νικοκλέα Κινύρου θε[σπεσίου πρόγονον].    

 

Η βάση της επιγραφής θα πρέπει να στήριζε ασφαλώς άγαλμα του Νικοκλέους, του τελευταίου βασιλιά της Πάφου, που αναφέρεται εδώ ως απόγονος του μυθικού Κινύρα (και γιος του Τιμάρχου) και βασιλιάς των Παφίων φέριστος (=αξιώτατος). Το άγαλμα αφιέρωσε κάποιος Άρχαιος, από θαυμασμό προς τον Πάφιο βασιλιά, στο τέμενος της Παφίας (=Αφροδίτης) στις Λέδρες.

 

Βλέπε λήμμα: Νικοκλής

 

Ο Νικοκλής ήταν ο βασιλιάς που μετέφερε την έδρα του παφιακού βασιλείου από την Παλαίπαφο (Κούκλια) στη Νέα (=Κάτω) Πάφο, κι είχε τραγικό τέλος, όπως κι ολόκληρη η οικογένειά του, όπως αφηγείται ο Διόδωρος Σικελιώτης.

 

Η αξία της επιγραφικής αυτής μαρτυρίας, σε σχέση προς τις Λέδρες, έγκειται στο γεγονός ότι αποδεικνύει λατρεία της Παφίας Αφροδίτης στην πόλη αυτή, όπου υπήρχε και τέμενος αφιερωμένο στη θεά, το Λέδριον τέμενος όπως αποκαλείται.

 

Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη θεά- Ιεροτελεστίες

 

Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη λατρεία και άλλων θεοτήτων στις Λέδρες, εκτός εάν θεωρήσουμε ότι στην περιοχή τους υπαγόταν και το ιερό μιας Νύμφης στον κωνικό λόφο Καφίζιν, των Ελληνιστικών χρόνων. Μεταξύ των ευρημάτων του Καφιζιού είναι και θραύσμα αγγείου με την επιγραφή ΤΟΥΛΕΔΡΙΟΥ (=του τάδε [δεν σώθηκε το όνομα] του Λεδρίου). Ο λόφος Καφίζιν απέχει περί τα 7 χιλιόμετρα από τη Λευκωσία, και περίπου άλλο τόσο απέχει από το Δάλι, συνεπώς είναι το ίδιο πιθανό ν' ανήκε στις Λέδρες ή στο Ιδάλιον.

 

Βλέπε λήμμα: Καφίζιν

 

Παρά το ότι η πόλη εξακολουθούσε να μη είναι ιδιαίτερα σημαντική, ωστόσο οι κάτοικοί της φαίνεται να ήσαν δραστήριοι και ν' ασχολούνταν και με το εμπόριο, ταξιδεύοντας σε μακρινές αποστάσεις εκτός Κύπρου. Σε εμπόρους πιθανώτατα ανήκαν τα ονόματα που βρέθηκαν γραμμένα στο Καρνάκ και στο Λούξορ της  Άνω Αιγύπτου, οι οποίοι έφεραν και το εθνικό επίθετο Λέδριος ή πρόσθεταν στο όνομά τους την ένδειξη από τις Λέδρες. Τέτοια ονόματα είναι: Βάλσαμών, γιος του Φιλοδήμου από τις Λέδρες, Τιμαγόρας, γιος του Πέτρωνος από τις Λέδρες, Άγις Στασαγόρα Λέδριος και Κύτιλος Λέδριος.

 

Οι Λέδρες κατά τα Ελληνιστικά χρόνια

Διάφορα άλλα αρχαιολογικά ευρήματα πείθουν ότι οι Λέδρες υφίσταντο και κατά τα Ελληνιστικά χρόνια. Ότι όμως δεν ήταν σημαντική πόλη εξυπακούεται από το γεγονός ότι ελλείπουν αναφορές γι' αυτήν στις φιλολογικές πηγές. Εξάλλου η πόλη ίσως δεν περιλαμβανόταν μεταξύ των θεωροδόκων πόλεων της Κύπρου που αναγράφονται σε επιγραφή των Δελφών του 3ου/2ου π.Χ. αιώνα. Θεωροδόκοι ήσαν οι πόλεις που συνεισέφεραν στο μαντείο των Δελφών μέσω θεωρών, δηλαδή απεσταλμένων του φημισμένου ιερού. Σε επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς, ως θεωροδόκοι αναγράφονται 10 πόλεις της Κύπρου. Μερικές απ' αυτές δεν διαβάζονται, γιατί η επιγραφή είναι φθαρμένη. Έτσι για μια απ' αυτές, ο πρώτος εκδότης της επιγραφής Α. Plassart συμπληρώνει και διαβάζει: ἐν Θρόνοις (έχοντας υπόψη και την ύπαρξη αρχαίας κυπριακής πόλης με την ονομασία Θρόνοι), ενώ ο Mitford συμπληρώνει και διαβάζει: ἐν Λεδροῖς. Δεν είναι όμως απόλυτα βέβαιο πως οι Λέδρες ήσαν πόλη θεωροδόκος.

 

Βλέπε λήμμα: Θεωδορόκοι και Δελφοί και Κύπρος

 

Όπως δεν υπάρχουν φιλολογικές αναφορές για τη στάση και την τύχη της πόλης κατά τους αιώνες της περσικής κυριαρχίας και τις περιόδους των αγώνων κατά των Περσών, δεν υπάρχουν ούτε για την περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων. Επειδή, εξάλλου, και οι επιγραφικές μαρτυρίες είναι πενιχρές όσον αφορά τις Λέδρες, δεν γνωρίζουμε εάν κατά τα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια η πόλη είχε μετάσχει, ως ισότιμη με τις άλλες κυπριακές πόλεις, στο Κοινόν Κυπρίων, εάν είχε καθιερώσει κι αυτή τους δημοκρατικούς θεσμούς της Βουλής και του Δήμου κλπ., εάν ήταν δηλαδή πόλη αυτόνομη ή όχι. Δεν γνωρίζουμε, επίσης, εάν ήταν οικονομικά εύρωστη ώστε να ανεγείρει και αυτή λαμπρά δημόσια οικοδομήματα, όπως γυμνάσιο και θέατρο.

 

Αντίθετα, κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα, οι Λέδρες ήσαν μικρός μάλλον οικισμός, εάν θεωρήσουμε ως ορθό τον χαρακτηρισμό της ως κώμης (=πολίχνης) κι όχι ως πόλεως στις απόκρυφες Πράξεις του αποστόλου Βαρνάβα (Acta Barn., 25): ...καί μόλις εὑρόντες κατεδίωξαν ἕως τῆς κώμης Λεδρῶν...

 

Κατά τα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας οι Λέδρες φαίνεται ότι ήσαν «μια ανοχύρωτη αγροτική πολίχνη», κατά τον Oberhummer. Κατόρθωσαν όμως να επιβιώσουν.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια