Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΙ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ: Επιφανειακά νερά είναι το σύνολο των νερών των ποταμών, των λιμνών, των ελών, των πηγών κλπ. Σ’ αυτά περιλαμβάνεται επίσης και το σύνολο των νερών που αποθηκεύονται στα φράγματα.

α) Ποταμοί: Οι κυριότεροι ποταμοί που ρέουν στην επαρχία Λάρνακας είναι ο Τρέμιθος, ο Πούζης, ο Ξεροπόταμος, ο Πεντάσχοινος, το Μαρώνι και ο Βασιλικός (Βασιλοπόταμος), οι οποίοι πηγάζουν από την οροσειρά του Τροόδους και χύνονται στη θαλάσσια περιοχή στα νότια της επαρχίας. Ο μεγαλύτερος σε μήκος από αυτούς είναι ο Τρέμιθος (34 χμ. περίπου).

β) Πηγές: Oι πηγές μελετούνται με τους επιφανειακούς υδάτινους πόρους γιατί τροφοδοτούν τη ροή των ποταμών καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Οι κυριότερες πηγές στην επαρχία είναι η Βρύση του Μύλου στο χωριό Δελίκηπος και το Νερό του Αλεθρικού στο χωριό Τερσεφάνου.

γ) Λίμνες: Στα νότια της πόλης Λάρνακας βρίσκεται η αλυκή της Λάρνακας που μαζί με την αλυκή της Λεμεσού αποτελούν τις βασικές λίμνες της Κύπρου. Το καλοκαίρι με τη μεγάλη εξάτμιση που επικρατεί, η αλυκή αποξηραίνεται. (Για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε χωριστό λήμμα Λάρνακας αλυκή).

δ) Φράγματα: Οι περιορισμένοι υδάτινοι πόροι και οι αυξανόμενες υδατικές ανάγκες για αρδευτικούς, οικιστικούς, βιομηχανικούς και τουριστικούς σκοπούς οδήγησαν στην κατασκευή αρκετών υδατοφρακτών στην επαρχία για αύξηση των υδατικών αποθεμάτων και προώθηση της ορθολογιστικής χρησιμοποίησής τους. Από το 1964 κατασκευάστηκε στον ποταμό Τρέμιθο χωμάτινο φράγμα χωρητικότητας 1.614.000 μ³. Ακολούθησε η κατασκευή μικρών εμπλουτιστικών φραγμάτων στα χωριά Ξυλοφάγου, Ορμήδεια και Ξυλοτύμπου και η κατασκευή του φράγματος των Λευκάρων χωρητικότητας 13.850.000 μ³. Τα περισσότερα ωστόσο φράγματα της επαρχίας κατασκευάστηκαν από το 1980 και μετά, στα πλαίσια μεγάλων αρδευτικών και αναπτυξιακών σχεδίων. Η συνολική χωρητικότητα των φραγμάτων της επαρχίας μέχρι το 1987 ήταν 48.177.000 μ³. Αναλυτικά τα φράγματα που κατασκευάστηκαν στην επαρχία Λάρνακας καθώς και η χωρητικότητα και ο χρόνος συμπλήρωσής τους δίνονται πιο κάτω:

ΥΠΟΓΕΙΟΙ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ: Οι υπόγειοι υδάτινοι πόροι της επαρχίας είναι μεγάλης σημασίας για την οικονομία της και ιδιαίτερα για τη γεωργική της ανάπτυξη. Κατά τους θερινούς μήνες που δεν πέφτει βροχή και η ροή των ποταμών σταματά, μεγάλες γεωργικές εκτάσεις αρδεύονται με άντληση από τα υπόγεια νερά.

Τα κυριότερα υδροφόρα στρώματα που επηρεάζουν την επαρχία είναι τα ακόλουθα:

1. Υδροφόρο στρώμα Νοτιοανατολικής Μεσαορίας (Κοκκινοχωριών): Είναι το δεύτερο σημαντικότερο υδροφόρο στρώμα της Κύπρου. Το υδροφόρο αυτό στρώμα επηρεάζει το βορειοανατολικό τμήμα της επαρχίας Λάρνακας στο οποίο περιλαμβάνονται τα χωριά Ορμήδεια, Ξυλοφάγου, Ξυλοτύμπου και Πέργαμος. Εμπλουτίζεται, σχεδόν αποκλειστικά, από την ετήσια βροχόπτωση αφού δεν υπάρχουν μεγάλοι χείμαρροι που να το εμπλουτίζουν το χειμώνα. Τα τελευταία χρόνια γνώρισε εντατική εκμετάλλευση με την ανόρυξη μεγάλου αριθμού διατρήσεων. Σαν αποτέλεσμα της υπεράντλησης του υδροφόρου στρώματος, έχει προκληθεί εισροή θαλάσσιου νερού σ’ αυτό και πολλές γεωτρήσεις εγκαταλείφθηκαν. Η εφαρμογή του μεγάλου αρδευτικού Σχεδίου Νότιου Αγωγού έχει απαμβλύνει το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή, με την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης στα πλαίσια του σχεδίου.

2. Υδροφόρο στρώμα Κιτίου - Περβολιών - Μενεού: Καλύπτει έκταση 12 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων και το πάχος του κυμαίνεται μεταξύ 5 και 30 μέτρων. Το υδροφόρο στρώμα αρχίζει περί το μισό μέχρι ένα χιλιόμετρο δυτικά του ποταμού Τρέμιθου και εκτείνεται μέχρι την αλυκή της Λάρνακας. Αποτελείται από αλλουβιακές και πλειστοκαινικές αποθέσεις, ενώ λόγω υπεράντλησης παρατηρήθηκε εισροή θαλάσσιου νερού σ’ αυτό.

3. Υδροφόρο στρώμα Μαρωνιού - Αλαμινού: Αρτεσιανό υδροφόρο στρώμα με πολύ καλές προοπτικές, το οποίο δεν έχει ακόμη υποστεί εντατική εκμετάλλευση. Αποτελείται από αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κρητίδες και μάργες).

ΜΕΓΑΛΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ: Η επαρχία της Λάρνακας ευεργετήθηκε από τα ακόλουθα μεγάλα υδατικά έργα: 1) Σχέδιο Βασιλικού - Πεντάσχοινου, 2) Σχέδιο Νότιου Αγωγού και 3) Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Αναπτύξεως Πιτσιλιάς.

1. Σχέδιο Βασιλικού - Πεντάσχοινου: Το σχέδιο περιλαμβάνει την κατασκευή του φράγματος Καλαβασού πάνω στον ποταμό Βασιλικό και του φράγματος Διπόταμου πάνω στον ποταμό Πεντάσχοινο. Επίσης περιλαμβάνει σύστημα εκτροπής των πλεονασμάτων του ποταμού Μαρωνιού προς το φράγμα του Διπόταμου, διυλιστήρια στον Κόρνο όπου διοχετεύεται νερό από τα φράγματα των Λευκάρων και του Διπόταμου, σωληναγωγό μεταξύ Καλαβασού - Χοιροκοιτίας για την υδατοπρομήθεια περιοχών της Λάρνακας και της Αμμοχώστου, και τρία αρδευτικά δίκτυα που αρδεύουν έκταση 1.445 εκταρίων. Τα τρία αρδευτικά δίκτυα είναι εκείνο του Βασιλικού που καλύπτει έκταση 839 εκταρίων, το αρδευτικό δίκτυο του Πεντάσχοινου που καλύπτει έκταση 376 εκταρίων, και το αρδευτικό δίκτυο του Μαρωνιού που αρδεύει έκταση 230 εκταρίων. Οι αρδευόμενες περιοχές ανήκουν στα χωριά Καλαβασός, Ζύγι, Μαρί, Τόχνη, Ψεματισμένος, Μαρώνι, Σκαρίνου και Άγιος Θεόδωρος.

Σε περιοχές που καλύπτονται από το υδατικό έργο Βασιλικού - Πεντάσχοινου εφαρμόστηκαν πέντε σχέδια αναδασμού. Αυτά είναι τα ακόλουθα:

1. Σχέδιο Μαρωνιού/1 (122 εκτάρια)
2. Σχέδιο Μαρωνιού/2 (19 εκτάρια)
3. Σχέδιο Μαρωνιού - Ζυγίου - Ψεματισμένου (121 εκτάρια)
4. Σχέδιο Καλαβασού - Τόχνης (109 εκτάρια)
5. Σχέδιο Καλαβασού/2 (134 εκτάρια)

2. Σχέδιο Νότιου Αγωγού: Το Σχέδιο αυτό είναι το μεγαλύτερο αρδευτικό έργο που αναλήφθηκε ποτέ στην Κύπρο. Η υλοποίηση του Σχεδίου έγινε σε δυο φάσεις. Στα πλαίσια της πρώτης φάσης, που περιλαμβάνει και την κατασκευή του μεγάλου φράγματος στον ποταμό Κούρη χωρητικότητας 115 εκ. κυβ. μέτρων, καλύφθηκαν οι αρδευτικές ανάγκες των Κοκκινοχωριών. Η φάση αυτή κάλυψε και τρία χωριά της επαρχίας Λάρνακας. Αυτά είναι η Ορμήδεια, η Ξυλοφάγου και η Ξυλοτύμπου.

Επίσης η επαρχία της Λάρνακας ωφελήθηκε και στα πλαίσια της δεύτερης φάσης του Σχεδίου Νότιου Αγωγού με την άρδευση των περιοχών Κιτίου και Μαζωτού. Η περιοχή άρδευσης Κιτίου καλύπτει έκταση γης 1.600 περίπου εκταρίων, που ανήκει στα χωριά Κίτι, Περβόλια, Τερσεφάνου, Σοφτάδες, Δρομολαξιά και Μενεού. Η περιοχή άρδευσης Μαζωτού καλύπτει έκταση γης 660 περίπου εκταρίων, που ανήκει στα χωριά Μαζωτός, Αναφωτία, Αλαμινός, Άγιος Θεόδωρος και Κιβισίλι. Στις περιοχές άρδευσης Κιτίου και Μαζωτού προωθήθηκε επίσης η εφαρμογή των ακολούθων πέντε σχεδίων αναδασμού:

1. Σχέδιο Μαζωτού (303 εκτάρια)
2. Σχέδιο Τερσεφάνου (147 εκτάρια)
3. Σχέδιο Κιτίου - Σοφτάδων (623 εκτάρια)
4. Σχέδιο Περβολιών (378 εκτάρια)
5. Σχέδιο Αναφωτίας - Αλαμινού (247 εκτάρια)

3. Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Αναπτύξεως Πιτσιλιάς: Το Σχέδιο αυτό είναι ένα πολύπλευρο αναπτυξιακό έργο που εκτός από την υδατική ανάπτυξη περιλαμβάνει βελτιώσεις στους τομείς της υγείας, της παιδείας και του οδικού δικτύου. Στο Σχέδιο αυτό περιλαμβάνονται και 4 χωριά της επαρχίας Λάρνακας. Αυτά είναι οι Άγιοι Βαβατσινιάς, η Ορά, η Οδού και η Μελίνη. Από υδρολογικής πλευράς τα χωριά αυτά ευεργετήθηκαν με την κατασκευή πέντε μικρών φραγμάτων και αρδευτικών δικτύων για την άρδευση 64 περίπου εκταρίων γης. Τα φράγματα αυτά είναι: τοξωτό φράγμα Αγίων Βαβατσινιάς, δυο άλλα φράγματα στους Αγίους Βαβατσινιάς, φράγμα Μελίνης και φράγμα Οράς. Εξάλλου μέσα στα πλαίσια του Σχεδίου αυτού έχουν γίνει εργασίες βελτίωσης και ασφαλτόστρωσης δρόμων μέσα στα 4 χωριά, έχουν βελτιωθεί και κατασκευαστεί αγροτικοί και αμπελουργικοί δρόμοι και έγιναν εγγειοβελτιωτικά έργα.