Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Από γεωλογικής απόψεως, η επαρχία Λάρνακας αποτελείται από ποικίλες αποθέσεις ιζηματογενούς και πυριγενούς προελεύσεως, η κατανομή των οποίων έχει ως εξής:

 

1. Οφιολιθικό Σύμπλεγμα Τροόδους

Τα πυριγενή πετρώματα απαντώνται στο ορεινό σύμπλεγμα του Τροόδους, γύρω από τα χωριά Τρούλλοι και Αβδελλερό, και σε πολύ μικρή έκταση δυτικά του χωριού Πετροφάνι. Τα κυριότερα είδη πυριγενών πετρωμάτων που απαντώνται στην επαρχία είναι τα ακόλουθα:

 

α. Πλουτώνια πετρώματα: Καταλαμβάνουν μια σχετικά μικρή έκταση και περιλαμβάνουν τον σερπεντινίτη, τον πυροξενίτη, τους γάββρους και τους πλαγιογρανίτες.

 

Σερπεντινίτης: Πρόκειται για σερπεντινιωμένο χαρτζβουργίτη που απαντάται στο νότιο τμήμα του χωριού Λάγεια.

 

Πυροξενίτης: Το υπερβασικό αυτό πέτρωμα βρίσκεται μόνο στα νότια και νοτιοανατολικά του χωριού Λάγεια.

 

Γάββροι: Περιλαμβάνουν μελαγάββρους, ολιβινικούς γάββρους και πυροξενικούς γάββρους και απαντώνται κυρίως στη διοικητική έκταση των χωριών Λάγεια και Ορά. Μικρότερες εμφανίσεις γάββρων παρατηρούνται επίσης στα χωριά Οδού, Μελίνη, Βαβατσινιά, Άγιοι Βαβατσινιάς, Βάβλα και Πάνω Λεύκαρα.

 

Πλαγιογρανίτες: Περιλαμβάνουν τους γρανοφύρες, τρονγεμίτες και άλλα όξινα πετρώματα. Οι πλαγιογρανίτες κάμνουν την εμφάνισή τους στα βόρεια των χωριών Λάγεια και Βάβλα, στα νότια του χωριού Ορά, γύρω από το χωριό Μοσφιλωτή και στα βορειοδυτικά του χωριού Ψευδάς.

 

β. Σύστημα πολλαπλών φλεβών: Περιλαμβάνει τον διαβάση και τον Ορίζοντα Βάσης. Ο διαβάσης περιβάλλει τους γάββρους και τους πλαγιογρανίτες και αποτελείται από σειρά βασαλτικών και δόλεριτικών φλεβών που τροφοδοτούν τις υπερκείμενες πίλλοου - λάβες. Καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα της διοικητικής έκτασης των χωριών Οδού, Άγιοι Βαβατσινιάς, Βαβατσινιά, Ορά, Μελίνη, Λάγεια, Βάβλα και Πάνω Λεύκαρα.

 

Ο Ορίζοντας Βάσης αποτελείται από 80%-90% περίπου φλέβες και 10-20% πίλλοου - λάβες. Καταλαμβάνει μεγάλες εκτάσεις κυρίως στα χωριά Πάνω και Κάτω Λεύκαρα, Πυργά και Μοσφιλωτή. Σε μικρότερη έκταση απαντάται επίσης στο βορειότερο τμήμα των χωριών Κοφίνου, Μενόγεια και Αγκλεισίδες καθώς και στα βόρεια και δυτικά του χωριού Ψευδάς.

 

γ. Πίλλοου - λάβες: Ο διαβάσης σταδιακά, μέσω του Ορίζοντα Βάσης, μεταπίπτει προς τα άνω στις λάβες του Τροόδους. Πρόκειται για υποθαλάσσιες εκχύσεις οι οποίες έχουν μαξιλαροειδές σχήμα και γι’ αυτό είναι γνωστές ως πίλλοου - λάβες. Οι λάβες χωρίζονται σε δυο ορίζοντες, τον Κατώτερο και τον Ανώτερο. Ο Κατώτερος Ορίζοντας των λαβών αποτελείται κυρίως από βασάλτες και ανδεσίτες, η δε αναλογία των λαβών προς τις φλέβες είναι περίπου ίση. Ο Ανώτερος Ορίζοντας Λαβών αποτελείται κυρίως από πίλλοου - λάβες και ακανόνιστου σχήματος εκχύσεις λαβών (80-90%) και 10-20% φλέβες. Η σύσταση των λαβών αυτών είναι κυρίως βασαλτική με ποικιλίες ολιβινικών βασαλτών και υπερβασικών λαβών.

 

Οι πίλλοου - λάβες κάμνουν αισθητή την παρουσία τους στα χωριά Μοσφιλωτή, Κόρνος, Δελίκηπος, Πυργά, Πάνω και Κάτω Λεύκαρα, Τρούλλοι, Αβδελλερό, Ορά, Λάγεια, Ψευδάς και Αγία Άννα. Μικρότερες εμφανίσεις παρατηρούνται επίσης στο βόρειο τμήμα των χωριών Καλαβασός, Κοφίνου, Μενόγεια, Αγκλεισίδες και Κελλιά, στα δυτικά των χωριών Πετροφάνι και Κάτω Δρυς και στα βόρεια του χωριού Βάβλα.

 

2. Ιζηματογενείς σχηματισμοί

Στην επαρχία Λάρνακας βρίσκεται μια μεγάλη ποικιλία ιζηματογενών σχηματισμών, η ηλικία των οποίων κυμαίνεται από την Ανώτερη Κρητιδική μέχρι την πρόσφατη Ολόκαινη εποχή. Οι σχηματισμοί αυτοί και η κατανομή τους στην επαρχία έχουν ως εξής:

 

α. Σχηματισμός Περαπεδιού: Τα πετρώματα του Σχηματισμού Περαπεδιού είναι Ανώτερης Κρητιδικής ηλικίας (Καμπανίου) και επικάθονται με ασυμφωνία πάνω στις πίλλοου - λάβες. Περιλαμβάνουν λεπτές ασυνεχείς στρώσεις από φαιόχωμα (Terra Umbra), ραδιολαρίτες, ραδιολαριτικούς πηλίτες και μπεντονίτες. Απαντώνται κυρίως στη διοικητική έκταση των χωριών Τρούλλοι, Αβδελλερό και   Άρσος.

 

β. Σχηματισμός Λευκάρων: Αποτελείται από ασβεστούχα πελαγικά ιζήματα, που συνίστανται από κρητίδες, μάργες και κερατολίθους. Ο σχηματισμός αυτός, Παλαιόκαινης - Ολιγόκαινης ηλικίας, καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της λοφώδους περιφέρειας της επαρχίας.

 

γ. Σχηματισμός Πάχνας: Περιλαμβάνει εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών της Μεσομειόκαινης περιόδου, που απαντώνται στη λοφώδη περιφέρεια της επαρχίας. Συγκεκριμένα οι αποθέσεις αυτές εμφανίζονται στο νοτιοδυτικό τμήμα της λοφώδους περιφέρειας και ιδιαίτερα στην περιοχή μεταξύ των χωριών Αγκλεισίδες, Μενόγεια, Κοφίνου, Σκαρίνου, Χοιροκοιτία, Τόχνη, Καλαβασός, Μαρί, Μαρώνι, Μαζωτός και Κιβισίλι. Επίσης απαντώνται στα νότια των χωριών Αθηένου, Μελούσεια και Πύλα, στα νοτιοανατολικά του Καλού Χωριού και στα βόρεια και δυτικά του χωριού Αραδίππου.

 

δ. Σχηματισμός Καλαβασού: Αποτελείται από γύψο Μεσσηνίου ηλικίας, ο οποίος απαντάται σαν εβαπορική φάση σχηματίζοντας ακανόνιστες στρώσεις και φακούς ποικίλου πάχους και καθαρότητας. Βρίσκεται στα δυτικά του χωριού Κελλιά, στα βόρεια του χωριού Αραδίππου, στα ανατολικά του Καλού Χωριού, στα νότια των χωριών Καλαβασός, Τόχνη, Χοιροκοιτία, Ψεματισμένος, Μαρώνι, Σκαρίνου και Κοφίνου, στα βόρεια του χωριού Αναφωτία και στα νοτιοανατολικά του χωριού Αλαμινός.

 

ε. Σχηματισμός Κορωνιάς: Θεωρείται σαν παράλληλη φάση των ιζημάτων του σχηματισμού Πάχνας και αποτελείται από συμπαγείς υφαλογενείς ασβεστόλιθους, η ηλικία των οποίων είναι Ανώτερη Μέση Μειόκαινη - Ανώτερη Μειόκαινη. Βρίσκεται στη μικρή χερσόνησο της Πύλας, στα νότια του χωριού Αλαμινός, στα νοτιοδυτικά του χωριού Άγιος Θεόδωρος και στα ανατολικά του χωριού Χοιροκοιτία.

 

στ. Σχηματισμός Λευκωσίας: Είναι Πλειοκαινικής ηλικίας και αποτελείται κυρίως από μάργες και ψαμμιτικές μάργες χρώματος γκριζο-μπλέ με δευτερευούσης σημασίας στρώσεις ασβεστολιθικών ψαμμιτών και κροκαλών. Εμφανίζεται στη διοικητική έκταση των χωριών Αραδίππου, Λειβάδια, Κελλιά, Βορόκλινη, Πύλα, Ξυλοτύμπου, Ορμήδεια και Ξυλοφάγου.

 

ζ. Σχηματισμός Αθαλάσσας: Ο σχηματισμός αυτός, Ανώτερης Πλειόκαινης - Κατώτερης Πλειστόκαινης περιόδου, αποτελείται από ασβεστολιθικούς ψαμμίτες (πωρόλιθους) και άμμους και απαντάται στη διοικητική έκταση των χωριών Μαρί, Καλαβασός, Τόχνη, Μαρώνι, Βορόκλινη, Πύλα, Ξυλοτύμπου και Ορμήδεια.

 

η. Σύναγμα: Η απαρχή της Πλειστόκαινης περιόδου συνοδεύτηκε με δραστική ανύψωση του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους, και στη συνέχεια έντονη διάβρωση η οποία δημιούργησε εκτεταμένους σχηματισμούς χαλικιών και άμμων, γνωστούς σαν Σύναγμα. Καταλαμβάνει μια σχετικά μεγάλη έκταση στο βορειοανατολικό τμήμα της επαρχίας, το οποίο εκτείνεται στη διοικητική έκταση των χωριών Ξυλοφάγου, Ορμήδεια, Ξυλοτύμπου, Πέργαμος και Πύλα.

 

θ. Σχηματισμός Αναβαθμίδων: Οι ανοδικές ηπειρογενετικές κινήσεις από την Πλειστόκαινη περίοδο μέχρι σήμερα δημιούργησαν τις θαλάσσιες και ποτάμιες αναβαθμίδες, οι οποίες αποτελούνται από αμμοχαλικώδεις ή και αργιλλώδεις προσχώσεις. Οι προσχώσεις αυτές καταλαμβάνουν μια μεγάλη έκταση μεταξύ των χωριών Περβόλια, Τερσεφάνου, Καλό Χωριό, Αραδίππου και της πόλης της Λάρνακας. Επίσης απαντώνται στα νοτιοανατολικά του χωριού Ξυλοτύμπου και στα νοτιοδυτικά του χωριού Ξυλοφάγου.

 

ι. Πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις: Πρόκειται για πρόσφατες ποτάμιες αποθέσεις της Ολόκαινης περιόδου, που αποτελούνται από άμμους, χαλίκια και πηλούς. Απαντώνται πληθωρικά στην παράκτια πεδιάδα της Λάρνακας και στις κοιλάδες των ποταμών που ρέουν στην επαρχία. Επίσης απαντώνται στη διοικητική έκταση των χωριών Αθηένου, Μελούσεια, Τρεμετουσιά και   Άρσος.