Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το χρέος της Αρχιεπισκοπής ευθύς μετά την άνοδο του Κυπριανού στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ξεπερνούσε το ενάμισι εκατομμύριο γρόσια. Εικάζεται ότι μεγάλα ποσά είχαν πληρωθεί στους Τούρκους για να εξαγορασθεί το διάταγμα εξορίας του αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου. Περιπλέον, αρκετοί δανειστές, μεταξύ των οποίων και Τούρκοι, απαιτούσαν άλλες 1.650.000 γρόσια περίπου, πράγμα που ανέβαζε τα χρέη της Αρχιεπισκοπής στα 3.300.000 γρόσια περίπου. Το τεράστιο αυτό χρέος άρχισε να πληρώνει σταδιακά ο Κυπριανός.

Παρά το δυσβάστακτο αυτό χρέος, ο Κυπριανός άρχισε να δαπανά διάφορα ποσά για την επιτέλεση έργων. Ήδη από την αρχή της σταδιοδρομίας του ως αρχιεπισκόπου, ίδρυσε την Ελληνικήν Σχολήν της Λευκωσίας, την οποία κι έκτισε κατά το 1810-11 σε μπαξέν στ’ ανατολικά του κτιρίου της Αρχιεπισκοπής. Πρόκειται για τη Σχολή που εξελίχθηκε αργότερα στο Παγκύπριο Γυμνάσιο.

Το 1813 δώρισε στο μοναστήρι του Μαχαιρά το τσιφλίκι στην Τύμπου, το οποίο είχε αγοράσει έναντι 16.000 γροσιών από τον Δημήτριο Παυλίδη. Τον ίδιο χρόνο δώρισε στον Μαχαιρά και 15 δούλους (!) προς ενίσχυση των άλλων 60 δούλων του μοναστηριού (Κώδικας Α΄ της Αρχιεπισκοπής, σσ. 181-183), που απασχολούνταν σε χειρωνακτικές εργασίες. Την παραχώρηση των δούλων χαρακτήρισε ο ίδιος ὡσάν μίαν εὐτελῆ προσφοράν πρός τήν ὑπέραγνον Δέσποιναν.

Κατά τη διάρκεια της αρχιεπισκοπείας του ο Κυπριανός έκαμε και διάφορα άλλα έργα, ευεργετώντας όμως κυρίως τις κοινότητες και τα ιδρύματα που είχαν προσωπική σχέση με τον ίδιο, όπως την κοινότητα Στροβόλου, το μοναστήρι του Μαχαιρά κλπ. Πέραν τούτων, ενδιαφέρθηκε και ενίσχυσε την προσπάθεια για ίδρυση Ελληνικής Σχολής και στη Λεμεσό (αναλαμβάνοντας και την υποχρέωση να συνεισφέρει κατ’ έτος 500 γρόσια πρός ἀρωγήν καί στηριγμόν τῆς Σχολῆς ταύτης), ενδιαφέρθηκε και για μερικά άλλα μοναστήρια όπως του Αγίου Νεοφύτου και του Αποστόλου Βαρνάβα (στο δεύτερο μοναστήρι αφιέρωσε με ιδιόχειρα σημειώματα και υπογραφές την 1.2.1816 πέντε εκκλησιαστικά βιβλία) και μερίμνησε και για «πληγές» που μάστιζαν τον τόπο, όπως οι φοβερές και καταστροφικές επιδρομές των ακρίδων.

Ιδιαίτερα για τις ακρίδες, ο Κυπριανός προσπάθησε να εξαλείψει — κυκλοφορώντας και σχετική εγκύκλιο — την επικρατούσα μεταξύ του λαού ἀπατηλήν καί γελοιώδη πρόληψιν ὃτι εἶναι ὑπεράνθρωπον ἔργον ὁ  ὄλεθρος καί ἀφανισμός τῆς ἀκρίδος. Καυτηρίασε την  ἀμέλειαν τῶν προγενεστέρων αρχιερέων στο θέμα των ακρίδων, που  ἐστάθη αἰτία νά γένῃ  ἡ πατρίς τό κέντρον τῆς δυστυχίας, διότι ἡ  ἀκρίς ἐξήπλωσεν εἰς ὃλην τήν Νῆσον ενώ  ἐπερίμεναν οἱ πρό ἡμῶν νά ἀφανισθῇ  ἡ  ἀκρίς μόνη της, ἤ κανένας σφοδρός ἄνεμος νά τήν ἀφανίσῃ, ἤ καμμία θάλασσα καί χείμαρρος νά τήν καταπνίξῃ, χωρίς νά σαλεύωσι παντελῶς κἀκεῖνοι τόν πόδα τους...

Κηρύττοντας την ανάγκη καταπολέμησης της ακρίδας, ταυτόχρονα ο Κυπριανός έδωσε εντολή να κατασκευαστούν από την Αρχιεπισκοπή δεκάδες εικόνες του αγίου Τρύφωνος, του προστάτη της γεωργίας, τις οποίες δώριζε σε εκκλησίες κοινοτήτων που περισσότερο πλήττονταν από τα καταστροφικά έντομα. Σήμερα, σε όλη την Κύπρο, σώζονται πέραν των 100 τέτοιων εικόνων του αγίου Τρύφωνος που φέρουν οι περισσότερες στο κάτω μέρος τους και κείμενο 6-7 γραμμών που αποτελεί σχετικό εξορκισμό. Οι εικόνες αυτές φέρουν επίσης ένδειξη ότι είχαν κατασκευασθεί επί αρχιεπισκόπου Κυπριανού, και χρονολογία 1820 και 1821.

Μεταξύ των εγκυκλίων που εξέδωσε ο Κυπριανός και που σώζονται, περιλαμβάνεται και μια του 1815, που αποτελεί ἀφοριστήριον γράμμα ἐναντίον τῶν φραμμασόνων. Σ’ αυτό περικλείονται σκληροί αφορισμοί του κατά των Μασώνων, τους οποίους ονομάζει, μεταξύ άλλων, σκεύη κατηρτισμένα τοῦ Σατανᾶ, λαοπλάνους, ἐργάτας τοῦ Διαβόλου, σπερμολόγους κακῶν, κήρυκας πάσης κακίας κ.α.

Όπως και οι λοιποί αρχιεπίσκοποι της περιόδου της Τουρκοκρατίας, έτσι κι ο Κυπριανός ήταν υπεύθυνος έναντι των οθωμανικών αρχών για την είσπραξη των φόρων, που έπρεπε να μαζευτούν από ανθρώπους πάμπτωχους. Το 1812, διατάσσοντας ο Κυπριανός με έγγραφό του τους Χριστιανούς του κατηλλικιού (διαμερίσματος) Λεύκας να πληρώσουν αμέσως τους φόρους τους, παραδέχεται: ... τό ὁποῖον ὃτι εἶναι ὑπέρ δύναμιν τῶν πτωχῶν τό ἐξεύρομεν... Σημειώνει όμως πως  ἄν γένῃ  ἀμέλεια, αν δεν πληρωθούν δηλαδή έγκαιρα οι φόροι, τότε στέλλονται  ἀπάνω σας πλῆθος ἰστιζάληδων σκληρῶν, οἱ  ὁποῖοι ὡς ἀστροπελέκια θέλουν σᾶς καταδυναστεύσει παντοιοτρόπως, καί θέλουν σᾶς ζημιόννη... καί λοιπόν νά ἔχετε τήν εὐχήν μας, ἐπιμελεῖσθε εἰς τήν πληρωμήν τῶν δοσιμάτων σας...

Σε άλλο σχετικό έγγραφό του, ημερομηνίας 4 Οκτωβρίου του 1820, προς τους Χριστιανούς του κατηλλικιού της Μεσαορίας, ο Κυπριανός απειλεί να επιβάλει βάρος ἀλύτου ἀφορισμοῦ σε όσους θα αποφύγουν να δηλώσουν τα πραγματικά εισοδήματά τους, για σκοπούς φορολογίας, ανακοινώνει δε και μακρά σειρά μέτρων που είχε πάρει ώστε η φορολογία να είναι τέτοια που κανένας να μη πληρώνει μήτε ὑπέρ δύναμιν, μήτε παρά δύναμιν.