Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το βασίλειο του Κουρίου αποτελείτο από την ίδια την πόλη του Κουρίου, στη δικαιοδοσία της οποίας υπαγόταν και μεγάλη έκταση εδαφών ολόγυρα. Προς τα δυτικά συνόρευε με το βασίλειο της Πάφου και προς τ' ανατολικά συνόρευε με το βασίλειο της Αμαθούντος. Όπως και τα άλλα κυπριακά βασίλεια, είχε οργανωθεί με βάση τα μυκηναϊκά πρότυπα, χωρίς όμως ν' απουσιάζουν και οι ανατολικές επιδράσεις, όπως ήταν φυσικό. Στις αρχαίες φιλολογικές πηγές δεν διασώζονται πολλές πληροφορίες για βασιλιάδες του Κουρίου. Αναφέρεται ένας μόνο βασιλιάς, ο Στασάνωρ, γνωστός από το ρόλο του στην επανάσταση κατά των Περσών υπό τον Ονήσιλο της Σαλαμίνος το 499 π.Χ. (Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, Ε', 113).

 

Ένας αρχαιότερος βασιλιάς του Κουρίου, ο Damusu (=Δάμασος;) μας είναι γνωστός από το «πρίσμα» του Εσσαρχαδώνος, του 7ου π.Χ. αιώνα. Είναι, πιθανώς, ο ίδιος βασιλιάς που αναγράφεται σε συλλαβική επιγραφή από το Κούριον, αρκετά κατεστραμμένη, στην οποία διαβάζεται το ακόλουθο κείμενο:

[...]ς, ο Δα

[...]νις.

Με βάση το όνομα Damusu του «πρίσματος», η επιγραφή συμπληρώθηκε (με πολλή επιφύλαξη) ως:

Ο[...]νις

ο γιος του Δαμάσου.

 

Πιθανός βασιλιάς του Κουρίου, άγνωστης χρονολόγησης, είναι και ο Διάθεμις. Επιγραφή πάνω σε τεμάχιο ασημένιου αφιερωματικού κυπέλλου που βρέθηκε στον ναό του Απόλλωνος στο Κούριον, αναφέρει:

ΔιFειθέμιFος ἡμί τῷ βασιλῆFος.

Δηλαδή:

Είμαι [κτήμα, αφιέρωμα] του βασιλιά Διειθέμιδος.

 

Επειδή όμως η επιγραφή αυτή είναι γραμμένη με παφιακούς χαρακτήρες, θεωρήθηκε πιθανό ότι ο βασιλιάς αυτός δεν ήταν του Κουρίου αλλά της Πάφου. Πολύ πιθανό θεωρείται και το ότι ο Διείθεμις δεν ήταν ούτε της Πάφου βασιλιάς, αλλά οποιασδήποτε άλλης πόλης ή και ξένος, που απλώς αφιέρωσε στον Απόλλωνα δώρα που είχαν κατασκευαστεί στην Πάφο.

 

Δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες στις αρχαίες φιλολογικές πηγές ώστε να μπορούμε να σχηματίσουμε κάποια λεπτομερή εικόνα για την ιστορική πορεία της πόλης του Κουρίου, τουλάχιστον μέχρι τα Ελληνιστικά χρόνια. Εξάλλου από τον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο του Κουρίου τα σημαντικότερα ευρήματα ανήκουν στα Ελληνιστικά, Ρωμαϊκά και Πρωτοχριστιανικά χρόνια. Θα πρέπει όμως να θεωρήσουμε βέβαιο ότι το βασίλειο του Κουρίου διατήρησε — όπως και τα άλλα κυπριακά βασίλεια — ως ένα σημαντικό βαθμό την αυτονομία του κατά τις περιόδους που η Κύπρος βρέθηκε κάτω από την κυριαρχία των Ασσυρίων (τέλη 8ου - 7ος π.Χ. αιώνας), των Αιγυπτίων (6ος π.Χ. αιώνας) και, τελικά, των Περσών (μέσα 6ου π.Χ. αιώνα - 332 π.Χ.).

 

Ένα σημαντικό για την πόλη στοιχείο ήταν η λατρεία του Απόλλωνος Υλάτη, που διέθετε εκεί λαμπρό και φημισμένο ναό ο οποίος άκμασε από τον 8ο π.Χ. αιώνα και εξής. Η φήμη του ναού έφερνε εκεί πλήθος προσκυνητές από όλα τα μέρη της Κύπρου και από το εξωτερικό, πράγμα που είχε επιπτώσεις, οικονομικές και άλλες, και πάνω στην ίδια την πόλη του Κουρίου.

 

Το λιμάνι της πόλης δεν φαίνεται να ήταν τόσο σημαντικό όσο ήσαν εκείνα του Κιτίου και της Σαλαμίνος απ' όπου κυρίως διεξαγόταν το εμπόριο του χαλκού αλλά και άλλο εμπόριο. Η σπουδαιότητα των λιμανιών της Σαλαμίνος και του Κιτίου οφειλόταν και στο γεγονός ότι οι πόλεις αυτές βρίσκονταν πλησιέστερα προς τις ακτές της Παλαιστίνης, της Συρίας και της Μικράς Ασίας. Κατά τα Ελληνιστικά δε χρόνια, οπότε πυκνότερες ήσαν οι επαφές με την Αίγυπτο, σπουδαιότητα είχε αποκτήσει η πλησιέστερη προς την Αλεξάνδρεια πόλη της Πάφου που κατέστη πρωτεύουσα του νησιού. Ο Στράβων, εξάλλου, αναφέρει ότι το Κούριον ήταν πόλη ὅρμον ἔχουσα, δηλαδή αγκυροβόλιο, αραξοβόλι, αλλά όχι λιμένα. Ο Στράβων είναι, βέβαια, συγγραφέας του 1ου π.Χ. - 1ου μ.Χ. αιώνα, γράφει δε για την εποχή του. Υπάρχει όμως η πιθανότητα να διέθετε το Κούριον κάποιο λιμάνι σε παλαιότερες εποχές, που δεν υπήρχε πια στην εποχή του Στράβωνος. Εάν κάτι τέτοιο είναι βάσιμο, τότε θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι το λιμάνι βρισκόταν κάπου κοντά στις εκβολές του Κούρη ποταμού και καταστράφηκε εξαιτίας των προσχώσεων, όπως συνέβη και με το λιμάνι της Σαλαμίνος όπου εκβάλλουν ο Πηδιάς κι ο Γιαλιάς.

 

Θα πρέπει επίσης να θεωρήσουμε ως βέβαιο το ότι βασικές ασχολίες πολλών κατοίκων του Κουρίου ήσαν η γεωργία και η κτηνοτροφία, εξαιτίας της εύφορης γης στην περιοχή, στην οποία κατέφθαναν από τη Συρία, κολυμπώντας, και πολλά ελάφια, όπως μαρτυρούν αρχαίοι συγγραφείς. Πολλοί ασχολούνταν με το κυνήγι των ελαφιών, όσα όμως απ' αυτά εισέρχονταν στην περιοχή του ναού του Απόλλωνος θεωρούνταν πλέον ιερά κι έβοσκαν άφοβα.

 

Βλέπε λήμμα Ελάφι

 

Από τον ιστορικό Ηρόδοτο γνωρίζουμε τη συμμετοχή του Κουρίου στη μεγάλη επανάσταση του 499 π.Χ. κατά των Περσών, οπότε η Κύπρος ακολούθησε την εξέγερση των ιωνικών πόλεων, με αρχηγό των κυπριακών δυνάμεων τον Ονήσιλο της Σαλαμίνος. Γνωρίζουμε επίσης την καταστροφική για το κίνημα προδοσία των Κουριέων.

 

Αρχικά το Κούριον μετείχε της επανάστασης (ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι μόνο η Αμαθούς αρνήθηκε να πάρει μέρος) κι έστειλε στη Σαλαμίνα στρατιωτικό σώμα μ' επικεφαλής τον βασιλιά του Κουρίου Στασάνορα (ο Ηρόδοτος γράφει: Στησήνορα). Κοντά στη Σαλαμίνα διεξήχθη η αποφασιστική μάχη, ενώ παράλληλα στ' ανοικτά της διεξήχθη ναυμαχία κατά την οποία το ναυτικό των Ιώνων κατανίκησε το ναυτικό των Περσών και των Φοινίκων. Στη ξηρά όμως, ενώ αρχικά οι κυπριακές δυνάμεις υπερίσχυσαν, κατά την κρίσιμη στιγμή ο βασιλιάς του Κουρίου Στασάνωρ λιποτάκτησε κι αλλάζοντας παράταξη μαζί με τους στρατιώτες του, ετάχθη με το μέρος των Περσών:

 

...Μαχομένων δέ καί τῶν ἄλλων Στησήνωρ, τύραννος ἐών Κουρίου, προδιδοῖ ἔχων δύναμιν ἀνδρῶν περί ἑαυτόν οὐ σμικρήν... (Ηρόδοτος, Ε, 113).

 

Αμέσως μετά την προδοσία του Στασάνορος και των Κουριέων στρατιωτών, τα πολεμικά άρματα των Σαλαμινίων έπραξαν το ίδιο, κι έτσι υπερτερούσαν τώρα οι περσικές και φιλοπερσικές δυνάμεις:

 

...Προδόντων δέ τῶν Κουριέων αὐτίκα καί τά Σαλαμινίων πολεμιστήρια ἅρματα ταυτό τοῖσι Κουριεῦσι ἐποίεον· γινομένων δέ τούτων κατυπέρτεροι ἦσαν οἱ Πέρσαι τῶν Κυπρίων... (Ἡρόδ., ο.π.π.).

 

Έτσι η μάχη χάθηκε και η μεγάλη απελευθερωτική προσπάθεια απέτυχε. Ο ίδιος ο Ονήσιλος έπεσε στη μάχη, όπως κι ο βασιλιάς των Σόλων Αριστόκυπρος, γιος του Φιλοκύπρου. Η περσική κυριαρχία εδραιώθηκε ξανά στο νησί και φιλοπέρσες ηγέτες ανέλαβαν την εξουσία. Η πόλη των Σόλων συνέχισε να προβάλλει ισχυρή αντίσταση, αλλά αλώθηκε ύστερα από 5μηνη πολιορκία και τιμωρήθηκε σκληρά. Ισχυρή αντίσταση είχε προβάλει στους Πέρσες και η Πάφος, που έπεσε κι αυτή ύστερα από μερικούς μήνες. Αφού, λοιπόν, οι Κύπριοι παρέμειναν ελεύθεροι για ένα χρόνο, αὗτις ἐκ νέης κατεδεδούλωντο, όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος.

 

Δεν γνωρίζουμε πώς ανταμείφθηκαν ο βασιλιάς και το βασίλειο του Κουρίου για την προδοσία. Πάντως, όταν μισό περίπου αιώνα αργότερα οι Αθηναίοι εξεστράτευσαν με δύναμη από 200 καράβια και με αρχηγό τον Κίμωνα για ν' απελευθερώσουν την Κύπρο, αναφέρεται στις πηγές ότι κτύπησαν πρώτα το Μάριον, ύστερα το Κίτιον και, μετά τον θάνατο του Κίμωνος και πριν επιστρέψουν στην Αθήνα, την Σαλαμίνα. Θα πρέπει να υποθέσουμε ότι ισχυρές περσικές φρουρές βρίσκονταν τόσο στις πόλεις αυτές, όσο και στις υπόλοιπες. Ο Κίμων όμως, αφού απελευθέρωσε το Μάριον, παρέπλευσε την Πάφο, το Κούριον και την Αμαθούντα (που δεν αναφέρεται στις πηγές ότι τις είχε κτυπήσει) για να πολιορκήσει το Κίτιον. Ίσως ο Κίμων αποφάσισε κι έπλευσε, μετά το Μάριον, κατ’ ευθείαν εναντίον της κύριας εστίας των φοινικικών φιλοπερσικών δυνάμεων στην Κύπρο, που ήταν το Κίτιον, όπου πιθανώς είχαν συμπτυχθεί οι περσικές δυνάμεις, αποσυρόμενες από την Πάφο και, ίσως, από άλλα μέρη του νησιού και το Κούριον.

 

Την Πάφο την αναφέρει ο Αισχύλος στην τραγωδία του Πέρσαι, σαν μια από τις κυπριακές πόλεις που είχαν απελευθερωθεί από τον περσικό ζυγό:

 

... κυπρίας τε πόλεις

Πάφον ἡδέ Σόλους, Σαλαμῖνά τε...

 

Το Κούριον, κτίσμα Αργείων, δεν αναφέρεται. Ούτε κι αναφέρεται ως αναμεμειγμένο στις προσπάθειες του Ευαγόρα Α' της Σαλαμίνος να απελευθερώσει την Κύπρο, που ακολούθησαν.

 

Τέρμα στην περσική κυριαρχία έθεσε η θυελλώδης προέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά των Περσών, με το μέρος του οποίου τάχθηκαν όλοι ανεξαίρετα οι Κύπριοι βασιλιάδες, ακόμη και ο Φοίνικας βασιλιάς του Κιτίου Πουμιάθων. Ο Αρριανός ( Ἀλεξ. Ἀνάβασις, 2.22, 2) αναφερόμενος στη συμμετοχή Κυπρίων βασιλιάδων με το μέρος του Αλεξάνδρου στην πολιορκία της Τύρου, μνημονεύει μεταξύ αυτών και τον Πασικράτη, που τον χαρακτηρίζει με το εθνικό του Θουριέως (=Κουριέως). Θεωρείται όμως βέβαιο σήμερα ότι ο Πασικράτης δεν ήταν βασιλιάς του Κουρίου αλλά των Σόλων. Συνεπώς ούτε και στην περίπτωση αυτή μαρτυρείται ουσιαστική συμμετοχή της πόλεως του Κουρίου στα συγκλονιστικά γεγονότα και τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις.

 

Δεν είναι, επίσης, εξακριβωμένο πότε ακριβώς είχε καταργηθεί ο θεσμός της βασιλείας στο Κούριον. Η ίδια η πόλη, όμως, συνέχισε να υφίσταται και μετά την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας σ' ολόκληρη την Κύπρο, τα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα.