Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στα ανατολικά του Κολοσσιού, στον ίδιο χώρο, βρίσκονται τα κατάλοιπα εργοστασίου παραγωγής ζάχαρης από το ζαχαροκάλαμο που εκαλλιεργείτο σε μεγάλες φυτείες στην περιοχή. Οι εγκαταστάσεις, που χρονολογούνται στον 14ο αιώνα, αποτελούνται από τρεις βασικούς και άλλους βοηθητικούς χώρους που καλύπτουν έκταση 150 τετρ. μέτρων περίπου. Το κυριότερο οικοδόμημα είναι το εργοστάσιο επεξεργασίας (διύλισης) της ζάχαρης, που είναι μια μακρόστενη πετρόκτιστη καμαροσκέπαστη αίθουσα. Από επιγραφή στην ελληνική γλώσσα που βρίσκεται εντοιχισμένη στη νότια εξωτερική πλευρά του κτιρίου, γνωρίζουμε ότι τούτο είχε επιδιορθωθεί το 1591 όταν κυβερνήτης (πασάς) της Κύπρου ήταν ο Μουράτ. Ίσως οι επιδιορθώσεις να έγιναν επειδή στο οικοδόμημα αυτό είχαν προκληθεί καταστροφές από τους σεισμούς του 1567 και του 1568.

Στα βόρεια της αίθουσας αυτής βρίσκονται τα ερείπια του νερόμυλου και του υδραγωγείου, εγκαταστάσεων απαραίτητων για την όλη διαδικασία επεξεργασίας του ζαχαροκάλαμου. Το υδραγωγείο, που σώζεται σε καλή σχετικά κατάσταση, ετροφοδοτείτο με νερό από την κοντινή κοίτη του ποταμού Κούρη. Το νερό του έθετε σε λειτουργία τον νερόμυλο που άλεθε το ζαχαροκάλαμο, με τη δύναμη που αποκτούσε πέφτοντας από ένα ύψος 7 μέτρων περίπου στη «φτερωτή» του μύλου. Σώζεται η τεράστια μυλόπετρα, διαμέτρου 3,20 μέτρων, στην ανατολική πλευρά του μύλου.

(Σημ: Για τη διαδικασία παραγωγής ζάχαρης και την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου στην Κύπρο, βλέπε λήμμα ζάχαρη - ζαχαροκάλαμο).