Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ως το 1210 η περιοχή του Κολοσσιού ανήκε σε κάποιον Garinus de Colos. Το ίδιο έτος ο βασιλιάς Ούγος Α' (1205-1218), αποζημιώνοντας τον προηγούμενο κάτοχό του, παραχώρησε το Κολόσσι στο τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, το οποίο ήταν ένα από τα ιπποτικά τάγματα που ανταποκρινόμενα στην πρόσκληση του ιδρυτή της δυναστείας των Λουζινιανών, του Γουίδου Λουζινιανού, εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο. Το 1210 κτίστηκε και το φρούριο του Κολοσσιού, ερείπια του οποίου σώζονται ανατολικά και δυτικά του υφιστάμενου κτιρίου. Οι Ιωαννίτες, ή διαφορετικά γνωστοί ως Οσπιτάλιοι, είχαν προηγουμένως εγκατασταθεί προσωρινά στα φρούρια του νησιού, με σκοπό να βοηθήσουν στη διατήρηση της λατινικής εξουσίας, που μόλις είχε εγκαθιδρυθεί, ιδιαίτερα μετά που ο Αμάλριχος (1194-1205), που πρώτος στέφθηκε βασιλιάς της Κύπρου, κατάφερε, αφού νυμφεύθηκε την Ισαβέλλα χήρα του Ερρίκου της Ιερουσαλήμ, να στεφθεί από τον αυτοκράτορα της Γερμανίας Ερρίκο Στ' και ως βασιλιάς των Ιεροσολύμων.

Το φρούριο του Κολοσσιού ανήκε διαδοχικά στα τάγματα των Ιωαννιτών και των Ναϊτών. Ο αρχηγός των Ιωαννιτών κατά το 1302 αποφάσισε να καταστήσει το Κολόσσι κέντρο κάθε δραστηριότητας του τάγματος, όπως ακριβώς συνέβαινε με τη Manoir, όταν το τάγμα ήταν εγκατεστημένο στην Άκρα. Τούτο έγινε μετά την εγκατάσταση των Ιωαννιτών στη Λεμεσό, όπου μετέφεραν και την έδρα τους, ύστερα από την πτώση της Άκρας το 1291. Το 1306 το Κολόσσι περιήλθε προσωρινά στην κατοχή των Ναϊτών, όταν ο Αμάλριχος της Τύρου, βοηθούμενος από τον μέγα διοικητή των Ναϊτών, σφετερίστηκε το βασίλειο από τον αδελφό του Ερρίκο Β', που υποστήριζαν οι Ιωαννίτες. Ο Αμάλριχος, που επωφελήθηκε από το γεγονός ότι ο Ερρίκος Β' ήταν επιληπτικός, διοργάνωσε μαζί με τον άλλο αδελφό του Καμερίνο και πολλούς ευγενείς συνωμοσία και κατόρθωσε να αναγνωρισθεί από την Άνω Βουλή κυβερνήτης της Κύπρου. Αυτός κυβέρνησε το νησί κατά τρόπο πολύ αυταρχικό για τέσσερα χρόνια, από το 1306 μέχρι το 1310, οπότε στις 5 Ιουνίου, αφού δολοφονήθηκε, επανήλθε στο θρόνο ο αδελφός του Ερρίκος Β’.

Η κατοχή του Κολοσσιού από τους Ναΐτες δεν κράτησε πολύ. Η αύξηση της δύναμής τους στην Ευρώπη προκάλεσε την εχθρότητα των άλλων θρησκευτικών ταγμάτων, του πάπα και του βασιλιά της Γαλλίας. Ο πάπας Κλήμης το 1308 προτρεπόμενος από το βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο Δ' τον Ωραίο, κήρυξε το τάγμα των Ναϊτών εκτός νόμου, με την κατηγορία πως όσοι ανήκαν σ' αυτό ήταν αιρετικοί. Ύστερα απ' αυτό ο βασιλιάς της Γαλλίας Φίλιππος Δ', με σιωπηλή υποστήριξη του πάπα, αποφάσισε τη διάλυση του τάγματος και συνέλαβε τον μέγα μάγιστρο και πολλούς ανώτατους αξιωματικούς. Τους κατηγόρησαν ως ανήθικους, αιρετικούς και καταχραστές και τους σκότωσαν, αφού προηγουμένως τους βασάνισαν.

Την καταδίωξη των Ναϊτών στην Κύπρο ο πάπας Κλήμης Ε' ανέθεσε στον Αμάλριχο, που επειδή φοβόταν τη δύναμη του πάπα, τους περιόρισε στη Γερμασόγεια και αργότερα στα Λεύκαρα, όπου παρέμειναν μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσής τους, που άρχισε τον Μάιο του 1310. Η δίκη των Ναϊτών συμπληρώθηκε το 1313, όταν ο πάπας εξέδωσε την απόφασή του και διέταξε τη διάλυση του τάγματος, του οποίου τα μέλη κλείστηκαν στις φυλακές του φρουρίου της Κερύνειας.

Μετά απ' αυτό, το φρούριο και η περιουσία του τάγματος στο Κολόσσι συμπεριελήφθησαν στον κατάλογο των περιουσιών που, με αφορμή τη διάλυση του τάγματος των Ναϊτών, αρπάχθηκαν και δόθηκαν στους Ιωαννίτες.

Στο μεταξύ το 1310 οι Ιωαννίτες με απόφαση του αρχηγού τους Foulques de Villaret μετέφεραν την έδρα τους στη Ρόδο. Εξακολουθούσαν όμως να διατηρούν στην Κύπρο ανώτερη στρατιωτική διοίκηση — Commanderie — με εδρα το Κολόσσι. Το καθεστώς του Κολοσσιού ως έδρας της ανώτερης στρατιωτικής διοίκησης επιβεβαιώθηκε με απόφαση του τάγματος, που χρονολογείται από το 1380.

Η Commanderie του Κολοσσιού ήταν αναμφισβήτητα η σπουδαιότερη από τις περιοχές που παραχωρήθηκαν στα στρατιωτικά τάγματα και ως τέτοια έχαιρε φήμης πλουσιότατης κτήσης. Το μεγαλύτερο μέρος της βρισκόταν στην επαρχία Λεμεσού, ανήκε στο τάγμα των Ιωαννιτών και κάλυπτε μια μεγάλη έκταση, που περιελάμβανε 60 χωριά. Τα κτήματα που οι Ιωαννίτες είχαν στο Κολόσσι ήταν τεράστιας αξίας και σ' αυτά παράγονταν σιτάρι, βαμβάκι, ζάχαρη, λάδι, εκλεκτά κρασιά σε μεγάλες ποσότητες και άλλα προϊόντα. Συχνά μάλιστα οι Ιωαννίτες, όσον αφορά τα δικαιώματα νερού για άρδευση, ήταν σε πλεονεκτικότερη θέση από τους γείτονές τους της οικογένειας Κορνάρο, που είχαν φυτείες ζαχαροκάλαμου στην Επισκοπή.

Με το Κολόσσι συνδέεται και η παραγωγή του περίφημου κυπριακού κρασιού, που είναι γνωστό ως κουμανταρία . Οι Ιωαννίτες ιππότες, γνώστες του καλού κρασιού και της τεχνικής παραγωγής του, προήγαγαν σε εξαιρετικό βαθμό το εμπόριο του γλυκόποτου παραδοσιακού κόκκινου κρασιού της Κύπρου, της περίφημης κουμανταρίας, που πήρε το όνομά της από την Commanderie, τη στρατιωτική διοίκηση που έδρευε στο Κολόσσι, και στην οποία ανήκε η γύρω από το Κολόσσι περιοχή.

Αναβίωση του Κάστρου 

Με πρωτοβουλία του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, ύστερα από παρέλευση αιώνων, το επιβλητικό, μεσαιωνικό φρούριο του Κολοσσιού ξανάζησε για λίγο το παλιό του μεγαλείο στις 18 Σεπτεμβρίου του 1959, κατά τη διάρκεια ειδικής μεγαλοπρεπούς τελετής, που οργανώθηκε στην αυλή του φρουρίου και στην οποία παρευρίσκονταν 300 προσκεκλημένοι, μεταξύ των οποίων ο Άγγλος κυβερνήτης της Κύπρου σερ Χιου Φουτ και η σύζυγός του. Κατά τη διάρκεια της τελετής ο λόρδος Γουέικχερστ, πρώτος λόρδος του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, απένειμε τα διάσημα του τάγματος. Λίγο μετά τις 5 μ.μ. οι σάλπιγγες ήχησαν από τις επάλξεις και, κάτω από τους ήχους τους, άνοιξαν διάπλατα οι μεγάλες αψιδωτές πόρτες του φρουρίου και ο πρώτος λόρδος και άλλοι αξιωματούχοι του τάγματος, όλοι ντυμένοι με επίσημη στολή, αφού κατέβηκαν από την κινητή γέφυρα του φρουρίου, παραταγμένοι σε σχήμα πομπής, προχώρησαν προς την εξέδρα, όπου έγινε η τελετή. Ο πρώτος λόρδος διάβασε την επίκληση και μετά ο αρχιδιοικητής κάλεσε τον πρώτο αξιωματικό, στον οποίο και απενεμήθησαν τα διάσημα του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, που από το 1926 λειτουργεί και πάλι, στην Κύπρο, προσφέροντας υπηρεσίες για αγαθοεργούς σκοπούς, σε στενή συνεργασία με το Τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών (Τάγμα Αγίου Ιωάννου - Πρώτες Βοήθειες) και εδρεύει στη Λευκωσία, στην οδό Αγίου Ιωάννου.