Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι δυο κύριες εκκλησίες του Κοιλανιού είναι εκείνη της Παναγίας, που κτίστηκε στη θέση παλαιότερης, και εκείνη του Χριστού Μονογενή την οποία αναφέρει ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός ότι είχε ανακαινιστεί με δαπάνη που κληροδότησε ο αρχιεπίσκοπος Παΐσιος.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μικρή εκκλησία της Αγίας Μαύρης, σε απόσταση 3 χμ. περίπου από το χωριό, μεταξύ Κοιλανιού και Πέρα Πεδίου, αλλά στη διοικητική έκταση του Κοιλανιού. Είναι κτισμένη στην άκρη κάθετου βράχου, στο σημείο όπου, σύμφωνα προς τοπική παράδοση, η αγία Μαύρη ανελήφθη στον ουρανό ακολουθούμενη από τον σύζυγό της Τιμόθεο. Κοντά στο εκκλησάκι βρίσκεται τρύπα στον βράχο, μέσα από τον οποίο είχε περάσει η αγία, αφού τον άνοιξε κτυπώντας τον, σύμφωνα προς την παράδοση. Από τον βράχο, και περνώντας μέσα από την εκκλησία, αναβλύζει χειμώνα και καλοκαίρι άφθονο δροσερό αγίασμα. Η εκκλησία ήταν ολόκληρη καλυμμένη με τοιχογραφίες από τις οποίες σώζονται αρκετές. Πρόσφατα η εκκλησία συντηρήθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Δίπλα της ορθώνεται ο γνωστός πλάτανος της Αγίας Μαύρης, ένα από τα λίγα γιγάντια δέντρα της Κύπρου. Στο Κοιλάνι αφθονούν οι παραδόσεις και διηγήσεις για την αγία Μαύρη.

Βλέπε λήμμα: Μαύρη Αγία

Η παλαιότερη εκκλησία της Παναγίας ήταν ξυλόστεγος ναός, που είχε ανακαινιστεί το 1845. Σχέδιο που δημοσίευσε ο George Jeffery (1918) δείχνει την εκκλησία με δίρριχτη ξύλινη στέγη και με τετράγωνο κοντό καμπαναριό ανεξάρτητο, δίπλα από το ναό. Η σημερινή εκκλησία είναι μεγαλύτερη και εντελώς διαφορετική. Σημαντικότερη είναι η εκκλησία του Μονογενή, η μοναδική που φέρει ως όνομα το επίθετο αυτό του Χριστού. Χειρόγραφη επιγραφή στον βόρειο τοίχο του ναού μαρτυρεί ανακαίνισή του το 1772, επί ημερών του Κοιλανιώτη αρχιεπισκόπου Παϊσίου και του μητροπολίτη Κιτίου Μακαρίου. Στο ναό σώζεται και η μοναδική προσωπογραφία του Παϊσίου, σε τοιχογραφία όπου εικονίζεται να προσφέρει το ναό. Το καμπαναριό κτίστηκε το 1890 και μετά την καταστροφή του από σεισμό ξανακτίστηκε το 1956. Είναι επίσης σημαντικό το ότι για ένα διάστημα και για ακαθόριστο χρόνο, η εκκλησία του Μονογενούς είχε λειτουργήσει και ως μοναστήρι. Σήμερα λειτουργεί και ως μουσείο, στο οποίο φυλάσσονται σημαντικές φορητές εικόνες και άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα.

Βλέπε λήμμα: Μονογενή Χριστού εκκλησία

Το τζαμί του χωριού, το οποίο αναφέρει ο Jeffery ως ερειπωμένο στις μέρες του (αρχές του 20ού αιώνα) αλλά που αργότερα ανακαινίστηκε από τους Τούρκους και σήμερα υφίσταται σε καλή κατάσταση, ήταν αρχικά μικρή χριστιανική εκκλησία του 16ου ή 17ου αιώνα, με ξύλινη στέγη, κι ήταν αφιερωμένη στην Αγία Σοφία.

Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου είχε κτιστεί από τον μητροπολίτη Πάφου Πανάρετο (1767 - 1790), αλλά, όπως αναφέρει κι ο Γκάννις, οι ανακαινίσεις που του έγιναν το 1888 και το 1903 του στέρησαν το ενδιαφέρον. Άλλα παρεκκλήσια είναι εκείνα του Αγίου Ανδρονίκου, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Βαρβάρας, που βρίσκονται στη διοικητική έκταση του χωριού.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια